شعارسال: سیدجواد موسوی‌زاده نبود آگاهی در بسیاری از بخش‌ها در حوزه باغبانی را موجب آسیب به این بخش از کشاورزی دانست و اظهار کرد: عدم آگاهی نسبت به آمایش سرزمین و مدیریت بازار از سوی مسئولان و مشکلات کوددهی، سم‌پاشی، الگوی کشت نامناسب و بی‌توجهی به مراحل کاشت تا برداشت از سوی کشاورزان هر سال آسیب‌های متفاوت و متعددی را عاید باغبانی کرده است.

تأثیرات منفی کمبود بذرهای مرغوب بر عملکرد مزارع و گلخانه‌ها

موسوی‌زاده با بیان مشکلات بذر در باغبانی به‌ویژه محصولات جالیزی و سبزی تصریح کرد: بذر بومی مورد استفاده کشاورزان از سلامت کافی برخوردار نبوده و در ادامه دچار مشکلات بیماری و آفتی می‌شود که در نتیجه نیاز به استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها از نخستین مراحل کاشت تأثیرات مخربی بر محصول تولیدی خواهد داشت. استاد دانشگاه علوم کشاورزی گرگان درباره بذرهای وارداتی اصلاح شده، گفت: به‌علت مشکلات حال حاضر کشور در معضل واردات و ارز، کمبود بذرهای مرغوب بر روی عملکرد مزارع و گلخانه‌ها تأثیرات منفی برجا گذاشته و از کیفیت بازار میوه تا حدودی کاسته شده است. وی درباره نهال‌های مورد استفاده در باغبانی نیز خاطرنشان کرد: متأسفانه در کشور، تولیدکننده نهال مرغوب و شناسنامه‌دار وجود ندارد و از آن‌جا که نهال برای ثمردهی به چند سال زمان نیاز دارد، نمی‌توان کیفیت آن را از ابتدا تضمین کرده و به کشاورز اطمینان داد.

موسوی‌زاده با بیان این‌که بیش‌تر باغ‌های استان مازندران کوچک و خرد بوده و امکان استفاده از ماشین‌آلات برای بهره‌وری بیش‌تر در آن میسر نیست، یادآور شد: با توجه به هزینه زیاد استفاده از امکانات مدرن و ماشین‌آلات کشاورزی برای باغبانی و از طرف دیگر وجود کم زمین‌های هکتاری بزرگ در استان، مکانیزاسیون رونق نداشته و نسبت به زراعت استفاده به‌مراتب کم‌تری دارد. وی با اشاره به این‌که روش‌های سنتی هم مستلزم هزینه‌های جانبی متعدد است، خاطرنشان کرد: هزینه‌های زیاد دستمزد کارگران در باغبانی که نیاز به کارگر کارآزموده دارد، به‌شکل عمومی بالا است به‌علاوه در فصول برداشت نیز شمار آنان کاهش یافته و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.

نبود مدیریت بازار از سوی کشاورزان و مسئولان

استاد دانشگاه علوم کشاورزی گرگان با اشاره به این‌که در فصول برداشت همه محصول باغداران راهی بازارها می‌شود، آن را تصمیمی نادرست از سوی باغداران و متولیان امر دانست و گفت: عرضه زیاد محصول در بازار قیمت‌ها را شکسته و با برهم زدن نظم بازار نه تنها سود کافی عاید باغدار نکرده؛ بلکه به از میان رفتن مقادیر مازاد محصول در بازار منجر می‌شود. موسوی‌زاده اتفاقات سال‌های اخیر درباره دور ریختن بسیاری از محصولات باغی و جالیزی را پیامد تصمیمات نادرست و غیراصولی بر مدیریت فروش محصول دانست و خاطرنشان کرد: نیاز به ذخیره‌سازی و انبارداری و استفاده از ظرفیت صادرات می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد که این موارد مستلزم ورود تعاونی‌های فعال و قوی و پیگیری دولت در تنظیم بازار است. این محقق و پژوهشگر با بیان این‌که بسیاری از محصولات باغی ایران در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و دریای خزر طرفدار دارد، افزود: توجه ویژه به مبحث صادرات راه‌حلی بر مشکلات بازار آشفته میوه و سبزی است؛ اما مشکلات گمرک و ارز سبب شده فعالان این عرصه دلسرد شده و تمایلی به آن نشان ندهند. موسوی‌زاده با اشاره به بحث آمایش سرزمین یادآور شد: استفاده از محصول متناسب با منطقه و سازگار با محیط می‌تواند در کنار مدیریت باغبانی مقدار تولید را بالا برده و موجب رونق بیش‌تر باغبانی شود. این پژوهشگر و استاد دانشگاه درباره سرمازدگی مرکبات نیز خاطرنشان کرد: وجود درختان میوه مرکبات در دشت و جلگه، برداشت دیرهنگام با هدف ارائه محصول با قیمت بالاتر و عدم هرس درختان میوه دلایلی است که باعث سرمازدگی مرکبات شده و لزوم آموزش به کشاورزان در این موارد اجباری است. وی با اشاره به این‌که بیش از 60 درصد باغداران مازندران به‌شکل سنتی مشغول به فعالیت بوده و این شغل میراثی خانوار است، گفت: ضرورت ورود متولیان و فارغ‌التحصیلان این حوزه برای گسترش فرهنگ کشاورزی مدرن و به‌ویژه مروجان بخش جهاد کشاورزی برای اطلاع‌رسانی به باغداران با ایجاد پیوند میان دانشگاه و جهاد کشاورزی کمک بزرگی به افزایش آگاهی باغداران و در نتیجه افزایش بهره‌وری می‌کند.

مصرف ناآگاهانه کود و سموم شیمیایی در حوزه کشاورزی

موسوی‌زاده استفاده ناصحیح و غیرآگاهانه از سموم شیمیایی و کودهای موجود را ناشی از عدم دانش باغداران و کشاورزان دانست و تصریح کرد: اکثر باغداران آشنایی نسبت به کود و سموم، مواد شیمیایی موجود در آن‌ها، نحوه استفاده و زمان مصرف ندارند که این نبود شناخت مشکلات متعدد دیگر را در ادامه مراحل داشت و برداشت متوجه کشاورز می‌کند. عضو هیئت علمی گروه باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی گرگان با اعلام این‌که پوشش‌های بیمه گزینه‌های متعدد، مبهم و متفاوتی دارند، خاطرنشان کرد: وجود تبصره و ماده‌های متعدد در بیمه‌نامه‌ها باعث گمراهی و عدم اطمینان کشاورز و بیمه‌شونده می‌شود. موسوی‌زاده با بیان این‌که پوشش‌های بیمه جبران‌کننده خسارت‌ها نیست، گفت: پرداخت‌هایی که از سوی بیمه‌ها صورت گرفته به هیچ عنوان تأمین‌کننده خسارت باغدار نبوده و همین امر موجب دلسردی کشاورزان شده است. وی قوانین بیمه‌ای را پیچیده و فاقد ضمانت اجرایی دانست و گفت: بسیاری از کشاورزان از روی اجبار برای دریافت تسهیلات تن به پوشش‌های بیمه‌ای می‌دهند، قوانین بیمه درباره تولید به‌ویژه کشاورزی و باغداری باید مورد اصلاح جدی قرار گیرد.

کشت‌های گلخانه‌ای تیری در تاریکی

موسوی‌زاده با اشاره به مشکلات کشت گلخانه‌ای در مازندران تصریح کرد: هزینه فراوان احداث چنین جایگاه‌هایی از عوامل بازدارنده ورود فارغ‌التحصیلان حوزه باغبانی به این بخش شده، چون به سرمایه‌گذاری در بخش گلخانه، اولویت اجرا و احداث آن نیاز است. عضو هیئت علمی دانشگاه گرگان افزود: هزینه فراوان خرید و استفاده از بذر مرغوب وارداتی، قیمت بالای نهاده‌ها مانند کود و سموم مصرفی، استفاده از پوشش پلاستیکی مرغوب و تعویض آن همچنین وجود بیماری‌های قارچی به‌علت رطوبت زیاد شمال از مشکلاتی است که در کشت گلخانه وجود دارد.

الگوی کشت مناسب اولویت نخست جهاد کشاورزی

این محقق و استاد دانشگاه رعایت الگوی کشت را اولویت نخست جهاد کشاورزی در توسعه دانست و خاطرنشان کرد: چنانچه الگوی کشت مناسب با هر منطقه توسط سیاست‌های کلان وزارت جهاد کشاورزی اجرایی شود، مشکلات بازار عرضه و مدیریت آن برطرف می‌شود. موسوی‌زاده با اشاره به برخی محصولات استراتژیک باغی و جالیزی نظیر سیب‌زمینی، پیاز، خیار و گوجه بر ضرورت استفاده از الگوی کشت و مدیریت برای جلوگیری از آشفتگی بازار تأکید و تصریح کرد: چنانچه الگوی منظمی از کاشت و برداشت این محصولات در سراسر کشور اجرایی شود، مقدار تولید هر استان و زمان عرضه آن به بازار مشخص بوده و به این ترتیب خللی در بازار عرضه و فروش این محصولات وارد نمی‌آید. موسوی‌زاده در ادامه افزود: با اتخاذ چنین تصمیماتی می‌توان نیم نگاهی به صادرات این محصولات استراتژیک به دیگر کشورها داشت، چون مقدار آن در کشور متوازن شده و نظم موجود بازار این اجازه را فراهم می‌کند.

موسسه تحقیقات محصولات باغی گزینه‌ای برای توسعه

عضو هیئت علمی گروه باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی گرگان با اشاره به این‌که موسسه تحقیقات محصولات باغی در شمال کشور وجود نداشته یا بسیار اندک است، گفت: تحقیقات پژوهشی و علمی بر روی محصولات باغی بیش‌تر در دانشگاه‌ها انجام شده و نبود محققان در این حوزه با داشتن جایگاه ویژه این امر، قطعاً برای بهره بیش‌تر و توسعه راهگشاست. موسوی‌زاده ضمن بیان این مطلب که باید سیاست‌های کلان مدیریتی کشور تغییر کند، تصریح کرد: رسیدن به نمونه و گونه‌های سازگار با محیط منطقه و پرمحصول تنها در سایه تحقیق و پژوهش میسر می‌شود، نمونه بارز آن محصول پررونق نارنگی یونسی است که در موسسه تحقیقات رامسر به ثبت رسید. وی با اشاره به این‌که در باغبانی زمان بیش‌تری نیاز است تا به محصول اصلاح شده برسیم، گفت: ایجاد چنین مراکزی در نقاط مختلف کشور می‌تواند بار هزینه‌های جاری پژوهشی را از دوش دانشگاهیان برداشته و به‌عنوان واحدی مستقل و در پیوند با دانشگاه کمک‌های قابل ملاحظه‌ای به باغبانی کشور کند.

مشکلات کم‌آبی و راهکارهای مقابله با آن

موسوی‌زاده با بیان این‌که کشور در سیاست‌های کلان کشاورزی به‌سمت مبارزه با خشک‌سالی و کم‌آبی حرکت کرده است، خاطرنشان کرد: استفاده از ارقام مقاوم در برابر خشکی و شوری، بهره‌وری بهینه و مناسب از کودها و سموم شیمیایی و استفاده از ارقام پیوندی بر روی پایه‌های مقاوم به خشکی راهکارهای نخستین در این حوزه است. این محقق و پژوهشگر افزود: استفاده از مواد اضافه شده به خاک که باعث شود آب خاک از دست نرود و ظرفیت تبخیر آب کاهش یابد روش نوینی است که باید مورد توجه قرار گیرد. وی با ذکر مثالی درباره پیوند گیاهان و افزایش مقاومت آنان به کم‌آبی گفت: در کشت جالیزی خیار را روی کدو پیوند می‌زنند، چون کدو دارای ریشه گسترده و عمیق‌تری برای جذب آب بوده و این‌چنین نیاز آبی گیاه خیار کم‌تر می‌شود. موسوی‌زاده استفاده از آبیاری قطره‌ای و بارانی را روشی دیگر برای مصرف بهینه آب دانست و یادآور شد: استفاده از کوزه‌های سفالی که در کنار نهال کاشت می‌شود باعث شده آب به‌تدریج به خاک نفوذ کرده و نیاز آبی گیاه نیز از این طریق برطرف می‌شود. وی روش آبیاری دیگری را با نام «کم‌آبیاری» مطرح کرد و افزود: استفاده از مینیمم یا رساندن آب کم‌تر به گیاه می‌تواند گیاه را به تنش آبی مقاوم کند. این دکترای باغبانی تصریح کرد: کم‌آبیاری یعنی اگر گیاه با 100 مقدار آب رشد کرده آن را به 80 مقدار، یعنی حداقل ظرفیت کم‌آبی برسانیم، به‌طوری که گیاه دچار تنش نشود و از این طریق مقدار آب اضافی موجود گرفته شده است.

صنایع تبدیلی مقرون به‌صرفه اما خارج از دسترس

موسوی‌زاده کمرنگ بودن بخش صنایع تبدیلی را نشان از کمبود کارخانجات وابسته و عدم حمایت از آنان توسط دولت و بانک‌ها دانست و افزود: لزوم در دسترس بودن کارخانجات صنایع تبدیلی برای کشاورزان حائز اهمیت است؛ چون هزینه زیاد حمل و نقل صرفه اقتصادی محصول را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. استاد دانشگاه علوم کشاورزی گرگان نبود شناخت کشاورزان به حوزه صنایع تبدیلی را نیز دیگر علت کم‌رنگ بودن این صنعت دانست و خاطرنشان کرد: علاقه کشاورزان به خام‌فروشی و عرضه فصلی محصولات خود به بازار نشان از عدم اطلاع و ناآگاهی آنان به مزایای صنایع تبدیلی دارد که حضور پررنگ بخش ترویج در این حوزه را طلب می‌کند.

وی با اشاره به صنعت رب گوجه‌فرنگی گفت: این محصول به‌وفور دارای کارخانجات متعدد در کل کشور بوده و محصول فرآوری شده آن به‌مراتب ارزشمندتر قرار گرفته است که این موضوع باید برای سایر محصولات باغی به اشکال گوناگون مثل کمپوت‌ها و مرباجات و... وجود داشته باشد. موسوی بر ضرورت اطلاع‌رسانی به کشاورزان تأکید و خاطرنشان کرد: هرچقدر دانش کشاورزان ما افزایش یابد به همان اندازه شاهد رونق و رشد و توسعه کشاورزی در استان و کشور خواهیم بود؛ به‌طوری که همه مشکلات عدیده بخش کشاورزی ریشه در عدم شناخت و آگاهی لازم دارد.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار:2تیر1397، کدخبر: 46314: www.sabzineh.org