شعار سال:«قیچی، روبان و صلوات» تمام آن چیزی که این روزها و در هفته دولت در تمامی شهرستان‌ها می‌شنویم، اما بسیاری از مردم این سؤال را می‌پرسند که چرا باوجود پروژه‌های فراوانی که در مازندران، در طول سال‌ها افتتاح شده، به حل بسیاری از معضل‌های امروز این استان منجر نشده است.

ضعف فراوان در مباحث گردشگری، معضل جاده‌های مازندران، مشکل گسترده آب در بسیاری از شهرستان‌ها، مشکلات گسترده در بخش کشاورزی، انواع بیماری‌ها و در رأس همه آن‌ها سرطان، صدها پروژه به‌زمین‌مانده و نیمه‌کاره همانند کمربندی 20 ساله فریدون‌کنار و... تنها بخشی از مشکلاتی است که باید به غول زباله در این استان اضافه شود.

شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل به‌نتیجه نرسیدن موضوع پسماند در مازندران، علاوه‌بر فراهم‌نکردن شرایط مشارکت آحاد مردم در پیاده‌سازی طرح، نوع نگاه پروژه‌ای مدیران به موضوع پسماند است.

مدیران تصمیم‌گیر مازندران نگاه پروژه‌محور دارند

پسماند و ساماندهی آن یک موضوع دائمی و جاری است و به سیاق پاره‌کردن روبان و کلنگ‌زنی به هیچ جایی نمی‌رسد. روبان‌پاره‌کردن و کلنگ‌زدن یعنی نگاه پروژه‌ای و عدم فهم کامل موضوع پسماند، ساماندهی پسماند یک فرآیند است و ضرورت دارد دولت نه مداخله بلکه هماهنگی بین اجزای درگیر موضوع را سبب شود و حمایت لازم را به‌عمل آورد تا آن اجزاء براساس ضرورت وارد فرآیند شده و ایفای نقش کنند.

متأسفانه مدت‌هاست مدیران تصمیم‌گیر استان نگاهشان پروژه‌محور است و با این نگاه هیچ اتفاق مثبت قابل‌توجهی در حوزه ساماندهی پسماند قابل‌تصور نیست. درخصوص نقش مردم و شهروندان نیز باید رودربایستی و تعارف را کنار گذاشت و مشکل عدم مشارکت‌پذیری شهروندان در این خصوص را پذیرفت، شهروندان هم به‌اندازه کافی مقصرند.

در روزهای گذشته عکسی در فضای مجازی مبنی بر دپوی زباله در ساحل محمودآباد دست‌به‌دست شد. محمود یکی از ساکنان محمودآبادی است که با تأیید این خبر، می‌گوید: در محمودآباد معضل زباله یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی است که هیچ مسئولی هنوز نتوانسته کوچک‌ترین چاره‌ای برای آن بیندیشد.

وی با بیان این‌که بوی بسیار بد اطراف محل دپوی زباله، در کنار انواع بیماری‌های ناشی از ورود شیرآبه به دریا و آب‌های زیرزمینی موجب شده تا یا بسیاری از مردم نتوانند دسترسی درستی به ساحل داشته باشند و با بیماری‌های سختی همچون سرطان درگیر شده‌اند.

غول زباله فقط مختص به یک یا دو شهر خاص نیست، بلکه به تمام استان مازندران مربوط می‌شود. کوه عمارت در آمل که به‌گفته کارشناسان پس از راه‌اندازی سد هراز یک فاجعه بزرگ به‌وقوع می‌پیوندد، سایت زباله فریدون‌کنار که در کنار زمین کشاورزی و نزدیک به دریاست و... تنها بخشی از مشکلاتی است که باید به وعده‌های بدون خروجی مسئولان در راه‌اندازی زباله‌سوز نوشهر یا اجرایی‌شدن 100 درصدی تفکیک زباله از مبدأ به آن اشاره کرد.

نمایندگانی که «هارت و پورت» می‌کنند

موضوع ساماندهی پسماند زباله، امروز باید به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های مسئولان و مردم تبدیل شود؛ هم مردم در تفکیک زباله، بیش از پیش همت به خرج دهند و هم مسئولان پای کار بیایند و به‌صورت عملیاتی در رفع این معضل بسیار بزرگ عمل کنند.

هرچند باید گفت که این موضوع تنها به‌واسطه ورود دولت قابل‌رفع نیست که اگر بود تا به امروز این مشکل برطرف می‌شد. نقش نمایندگان مازندران در مجلس شورای اسلامی نیز در تحقق بودجه‌های موردنیاز در این بخش بسیار مهم و جدی است.

دو هفته گذشته بود که کلانتری، رئیس سازمان محیط‌زیست کشور، در دهمین اجلاس ملی شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی و منابع طبیعی اردبیل اظهار کرد که نمایندگان شمالی «هارت و پورت» می‌کنند.

کلانتری گفته بود که بودجه پسماند زباله با بی‌تدبیری نمایندگان شمال حیف و میل شد. وی می‌گوید: برای پسماند سه استان شمالی گیلان، مازندران و گلستان دولت 3/1 میلیارد دلار تصویب کرد و به مجلس فرستادیم، ولی نمایندگان محترم شما که می‌آیند و «هارت و پورت» می‌کنند، کوچک‌ترین قدمی برنداشتند و یک نفرشان یک کلمه صحبت نکرد...؛ فقط یک نماینده از استان فارس کمی دفاع کرد و در نهایت این بودجه به یک بخش دیگر اختصاص داده شد!

هرچند برخی از نمایندگان مازندران واکنش کوتاه و منفعلانه‌ای به این سخنان داشته‌اند و به‌نوعی تلویحاً صحبت‌های کلانتری را تأیید کردند، اما در هر صورت نقش آن‌ها در به‌تصویب رسیدن بودجه‌های این بخش، می‌تواند کمک‌کار دولت در ساماندهی معضل زباله باشد.

در این رابطه، علی‌اصغر یوسف‌نژاد، نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس شورای اسلامی، با بیان این‌که مسأله فرهنگی نخستین دلیل اجرای‌نشدن موفق حل معضل زباله در مازندران است، گفت: مسئولانی که در استان هستند باید زباله را به‌عنوان مسأله اصلی قلمداد کنند و طبیعی است که اگر به این امر اذعان داشته باشند، در تأمین اعتبار نیز زباله به‌عنوان اولویت قرار می‌گیرد و اگر باز هم بپذیرند، باید زباله جزو 10 پروژه مهم و اول آن‌ها قرار گیرد.

وی تصریح کرد: از آن‌جا که زباله یک موضوع ملی است، برخی از تکالیف مربوط به استان و بخش اعظم آن مربوط به کشور و سازمان برنامه‌ریزی است.

نماینده مردم ساری در مجلس شورای اسلامی تقابل بین دستگاه‌ها و محیط‌زیست و همچنین جهاد کشاورزی را ازجمله مشکلات در این زمینه عنوان کرد و افزود: استانداری باید دخالت و فعالیت بیش‌تری در این زمینه داشته باشد و نمایندگان مجلس نیز در تأمین منابع کمک کنند تا به مسئولان دستگاه‌های اجرایی یاری برسانند.

مازندران غرق در شیرابه‌های آلوده

محمودعلی رکنی، معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران، نیز چندی پیش با بیان این‌که براساس چالش‌هایی که در استان مشاهده می‌شود، شهرهایی همانند ساری، آمل و بابل که جمعیت بیش‌تری دارند، میزان پسماند بیش‌تری تولید می‌کنند، اظهار کرد: سرانه تولید زباله در روز به‌ازای هر نفر بین ۸۰۰ تا یک کیلوگرم است؛ یعنی روزانه در حدود سه‌هزار و ۱۵۰ تن زباله در مازندران تولید می‌شود.

وی با اشاره به  این‌که این میزان از تولید زباله در ایام تعطیلات خصوصاً این روزها که حدود ۶۰ میلیون گردشگر به این استان آمدند، بیش‌تر است، تصریح کرد: این حجم مسافر و گردشگر همراه با جمعیت مازندران میزان زباله را در روز به سه‌برابر می‌رساند.

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران، میزان تولید شیرابه را به‌ازای هر تن زباله تقریباً  ۵۰۰ لیتر عنوان کرد و گفت: خود این شیرابه‌ها همراه با انواع فلزات سنگین و سموم هستند که بسیار آلاینده است.

رکنی خاطرنشان کرد: هر لیتر شیرابه می‌تواند چند برابر لیتر حجم آب را آلوده کند و شرایط نامناسبی برای منابع آبی به‌وجود آورد.

وی با بیان این‌که در طرح ساماندهی  و تفکیک زباله از مبدأ در سال ۹۷ چیزی حدود پنج درصد از زباله‌ها در شهرهای مازندران تفکیک شد، افزود: این تفکیک در برخی شهرها به‌صورت کامل انجام شد، اما این فرآیند در شهرهای دیگر به‌شکل کامل انجام نشد.

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران بیان کرد: هدف از اجراکردن طرح جداسازی زباله‌های تر از خشک این بوده که زباله‌های خشک به‌سمت صنایع تبدیلی و تکمیلی هدایت شده و با مواد اولیه‌ای پردازش و تبدیل به کالایی شود تا بتوان از آن استفاده کرد؛ کمااین‌که  همین کالا قرار بود مجدد به طبیعت بازگردد و آلودگی زیادی را ایجاد کند.

رکنی با بیان این‌که در زباله تر اگر اقدامات درست انجام شود، می‌توان آن را به کمپوست و پودر آلی تبدیل کرد، یادآورشد: با توجه به این‌که خاک مازندران حاصل‌خیزی قبل را از دست داده، گاه در مواردی میزان مواد آلایشی خاک کم است و همین کود تولیدی از زباله تر کمک خواهد کرد تا حاصل‌خیزی خاک بالاتر رود یا می‌توان از آن برای کاربردهای دیگر استفاده کرد.

وی ادامه داد: صنایعی در استان وجود دارد که زباله‌های پلاستیکی و مواد مختلف پلاستیکی را جدا می‌کند و در فرآیند تولید مواد پلاستیکی دیگری مانند گلدان که محدودیت بهداشتی ندارد، مجدداً استفاده می‌شود که البته چنین فرآیندی به‌صورت سیستماتیک و منظم وجود ندارد.

جهاد دانشگاهی، مدعی ساماندهی پسماند در مازندران

واحد عبداللهیان، رئیس جهاد دانشگاهی مازندران، مدعی برطرف‌شدن این معضل از سوی جهاد دانشگاهی شده است و با تأکید بر موضوع ساماندهی پسماند در مازندران به‌عنوان یک امر مهم، می‌گوید: از یک سال گذشته با شرکت تعاونی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، دانشگاه نوشیروانی بابل، دانشگاه شاهرود و پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه امیرکبیر، درباره موضوع طرح جامع پسماند، جلسات هم‌اندیشی برگزار کردیم.

وی با اشاره به این‌که تاکنون اقداماتی نیز در طرح جامع پسماند انجام شده، افزود: بخشی از پسماند به تجارت، بخشی به تسهیلگری و بخشی هم به فرآیندهای فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندان مربوط می‌شود؛ بنابراین باید مراکز علمی‌ـ‌پژوهشی، سازمان‌ها و نهادهای مردمی در این حوزه ورود کنند.

رئیس جهاد دانشگاهی مازندران گفت: جهاددانشگاهی در فازهای مختلف، مشکلات و مسائل ساماندهی پسماند را جمع‌آوری کرده و درحال‌حاضر درحال تکمیل ساختار اجرای طرح و ارائه آن هستیم.

عبداللهیان با بیان این‌که انتظار داریم استانداری از طرح ساماندهی پسماند جهاد دانشگاهی حمایت کند، افزود: بنا نیست این طرح در ابتدای اجرا بار مالی خاصی برای استانداری داشته باشد.

وی با بیان این‌که وجود زباله در حاشیه جاده‌ها، پارک‌ها و رودخانه‌ها و سواحل پیام ناخوشایندی برای هر مسافر و گردشگر مخابره می‌کند، تصریح کرد: بیش‌ترین مسأله در ساماندهی وضعیت زباله در استان به آموزش و فرهنگ‌سازی مربوط است که این اقدام باید توسط دانشگاه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد انجام گیرد.

عضو هیئت‌علمی جهاد دانشگاهی ضمن تأکید بر ضرورت نهادسازی، اظهار کرد: باید مرکزی غیردولتی برای فرهنگ‌سازی در حوزه ساماندهی پسماند وجود داشته باشد که جهاد دانشگاهی، با توجه به ویژگی‌هایی که دارد، می‌تواند فرهنگ‌سازی در حوزه شهر پاک و مازندران پاک را برعهده گیرد.

وی افزود: با توجه به نیاز مبرم استان مجوز مرکز خدمات پژوهشی پسماند از سوی جهاد دانشگاهی اخذ شده و درحال‌حاضر برای هر گونه اقدام در این حوزه اعلام آمادگی می‌کنیم.