تمدن نوین اسلامی ممکن است و به‌عنوان یک آرمان می‌تواند دست‌کم همچون ستاره قطبی باشد که اگر بدان هم نرسیم اما راه را به ما نشان دهد. درنهایت، باید گفت شرط واقع‌بینی (آرمان‌گرایی واقع‌بینانه) ملاحظه کارنامه، مقدورات و نیز تغییرات جامعه و خواسته مردم است.