یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که انسان اولیه، حداقل از حدود دو میلیون سال پیش در آسیا می‌زیسته اند، ولی در ایران (ابزار‌های سنگی کشف شده در «پادگانه»‌های اطراف کشف‌رود خراسان) حداکثر حدود ۷۰۰ هزار تا یک میلیون سال قدمت دارند. شواهد غار‌های دربند رشی در گیلان و قلعه‌کرد در قزوین نشان از حضور انسان‌ها بین ۲۰۰-۴۰۰ هزار سال پیش دارد. اخیرا نیز آثاری از وجود انسان‌های نئاندرتال مربوط به ۴۰ -۸۰ هزار سال پیش در غار قمری خرم‌آباد (غار قمری به همراه پنج غار و پناهگاه دیگر با آثار پیش از تاریخ در دره خرم‌آباد) کشف شده است. یکی از مهم‌‎ترین دستاورد‌های این کاوش، کشف لایه‌های برجای مانده از دوره پارینه‌سنگی میانه بوده که سطوح استقراری با پراکنش دست‌ساخته‌های سنگی و استخوان و همچنین بقایای زغال شناسایی شده است. این یافته‌ها می‌توانند درباره شیوه زندگی انسان‌های آن دوره (به‌احتمال بسیار از گونه نئاندرتال) در این غار و دره خرم‌آباد اطلاعاتی به ما بدهند. ابزار‌های سنگی و ضایعات تراش، تولید ابزار با قلوه‌سنگ‌های چخماق بستر رودخانه گلال و دامنه‌های کوه کمرسیاه و مخمل‌کوه، بقایای سکونت از دوره مس‌سنگی، آثار اجاق سنگ‌چین شده، قطعات سفال منقوش و سفال‌های ساده و زمخت با آمیزه گیاهی، بقایای دام اهلی مثل بز و گوسفند یافت شده است. بررسی سفال‌های منقوش، نشان از شباهت‌های نزدیک با سنت سفالگری آن دوره در خوزستان دارد. این یافته‌ها کمک می‌کند تا شبکه‌های ارتباطی و تبادلات فرهنگی بین جوامع پیش از تاریخ منطقه بشکل بهتری درک شوند.

دوره پارینه‌سنگی یا «پالئولیتیک»، به بازه زمانی 3/3 میلیون سال تا 10 هزار سال قبل اطلاق می‌شود؛ دورانی که انسان‌های اولیه به ساختن ابزار با استفاده از سنگ روی آوردند و به‌تدریج در آن تبحر و مهارت فراوان یافتند؛ در واقع این دوره را باید نخستین و در عین‌حال طولانی‌ترین دوران فعالیت انسان روی کره‌خاکی دانست.