شواهد تاریخی بسیاری وجود دارد که بر نقش سردرگم و کمرنگ همراهی و همدلی‌های اجتماعی و فرهنگی در سپهر سیاسی _ اجتماعی ایرانیان تاکید می‌کند و در مواقعی حتی می‌توان نبود نیروی اجتماعی آگاه و بیدار ایرانی را از عوامل مهم عقب ماندگی و عدم توسعه در ایران بیان کرد.