نکته مهم در روایت حادثه کربلا و عاشورا، تفکیک دو مقوله « زبان قال » از «زبان حال» است. در « زبان قال » مورخ یا مقتل‌نویس با چند واسطه، مطالب، رفتار و تصمیماتی را به شخصیت‌های حاضر در آن واقعه به ویژه به امام حسین (ع)، عباس بن علی (ع) و زینب (س)، نسبت می‌دهد، که از نظر دانش تاریخ‌نگاری باید به صحت و وثاقت آن یا در تناسب با شخصیت فکری و منزلت قهرمانان آن واقعه راست‌آزمایی شوند. اما نقل برخی از آنچه که توسط مراثی‌سرایان یا ناقلان سروده و تقریر شده است «زبان حال» است که با استفاده از عواطف، احساسات و ذوق و هنر نگارش پیدا کرده است.