با مقایسه اسلام و مسیحیت، درمی یابیم که اسلام با جاذبه متقابل دو نیروی دین و تمدن شکل گرفت و در منظر اسلام معنویت یا آرمان و واقعیّت دو نیروی متضاد و رویاروی نیستند، بلکه حیات معنویت در سازگاری با واقعیّت و جهان ماده است و در صورت برهم خوردن این سازگاری، بنیاد‌های اساسی زندگی که مبتنی بر واقعیّت هاست، نابود می‌شود