وقوع حادثه کربلا را می‌توان در تعامل سه ضلع استبداد اموی، شرایط و مختصات مردم دوران و قیام حسینی برای اصلاح دین تحلیل نمود. سوال اینجاست که اگر مردم دوران مورد اشاره، حداقل صلاحیت‌ها را داشتند، آیا بنی امیه قدرت می‌گرفت؟ آیا استبداد باعث سرنگونی و انحطاط اخلاقی مردم شد یا مردم باعث ایجاد و خلق استبداد شدند؟ قیام حسینی چه اثراتی روی استبداد ستیزی (استثمارزدایی داخلی) و اصلاح دین (از بین بردن بدعت‌ها و احیاگری مجدد دین) داشت؟ در همین رابطه غلامرضا ظریفیان بیان می‌دارد که ریشه انحطاط مدینه و مردم را باید در استبداد جست. از این رو امیرالمومنین می‌گوید به جاهلیت برگشتید. دال مرکزی جاهلیت چیست؟ الحق لمن غلب. حق با کسی است که پیروز است. به همین دلیل زمانی که علی (ع) به حکومت می‌رسد و حاکم می‌شود، به مالک می‌گوید: مالک مبادا بگویی که من مسلط هستم، و از من فرمان دادن و از مردم اطاعت کردن است.

بیژن عبدالکریمی استاد دانشگاه آزاد اسلامی با انتقاد از اقدام برخی روشنفکران به خصوص چپ‌گرایان که همسو با نیهیلیسم جهانی ایرانی بودن را مصیبت نشان می‌دهند، گفت: عشق به حسین بن علی (ع) بزرگ‌ترین سرمایه برای ملت ایران و عامل هویت ایرانی است، ولی روشنفکران چپگرای ما، به نام مبارزه با ظلم و استبداد، می‌خواهند یکی از مظاهر بزرگ مبارزه با استبداد دینی را از وجدان جمعی ایرانیان حذف کنند.

حسن رحیم‌پور ازغدی از دیدگاه‌های محمد خاتمی می‌گوید: در چشمان من نگریست و گفت باید بپذیریم که شاید سکولاریسم، تقدیر عصر ما و مشیت الهی باشد و پایان تاریخ شاید همین نظام لیبرال دموکراسی و سرمایه داری است و مقاومت، بی‌فایده است منتها ما بکوشیم کمی از فسادش بکاهیم و دوز «معنویت» آن را در حریم شخصی کمی بالاتر بریم.