دوران امام رضا از دوران‌هایی است که بحث‌های کلامی از ناحیه جریانات گوناگون فکری به سرعت رو به رشد و توسعه گذاشته و در هر زمینه اختلاف نظر پدید آمده است. دو گروهی که ما آن‌ها را به نام‌های «معتزله» و «اهل حدیث» می‌شناسیم، در برپایی این جدال‌ها و کشمکش‌های فکری، بیشترین سهم را دارا بودند. خلفای عباسی نیز هرکدام به نحوی در این مسائل مشارکت می‌کردند، اما هیچ کدام با مامون قابل مقایسه نیستند.