کتاب «آستانه تجدد: در شرح تنبیه‌الأمه و تنزیه‌الملّه » نوشته‌ زنده‌یاد دکتر داود فیرحی اثری تحلیلی و تاریخی درباره یکی از مهم‌ترین متفکران دوران مشروطه، میرزا محمدحسین نائینی و بازخوانی دوباره نقش او در شکل‌گیری اندیشه‌ سیاسی مدرن در سنت فقهی شیعه است.کتاب در سه بخش عمده سامان یافته است. در بخش اول، فیرحی زمینه‌های تاریخی و اجتماعی اندیشه نائینی را بررسی می‌کند. از نظر او انقلاب مشروطه جنبشی سیاسی و همزمان حادثه‌ای معرفتی بود که فقه شیعه را وارد مرحله‌ای تازه کرد. در این دوران بحران مشروعیت حکومت قاجار، گسترش استبداد و ظهور اندیشه‌های جدید سیاسی، علما را با پرسشی بنیادین روبه‌رو کرد. آیا می‌توان از دل شریعت نظریه‌ای برای تحدید قدرت استخراج کرد؟ پاسخ نائینی به این پرسش، بنیان فقه مشروطه را شکل داد.در بخش دوم، نویسنده به تحلیل نظریه نائینی درباره دولت و قانون می‌پردازد. فیرحی توضیح می‌دهد نائینی از «سلطنت» در واقع معنای مدرن «حکومت» را اراده می‌کرد. حکومتی که مبتنی بر قانون اساسی، شورا و رضایت عمومی است. در این نظام قدرت نه ملک شخصی حاکم بلکه امانتی است که از سوی مردم واگذار می‌شود.بخش سوم کتاب به نسبت میان شریعت و تجدد اختصاص دارد. فیرحی در اینجا نشان می‌دهد نائینی از یک‌سو به اصول فقهی چون شورا، عدالت، امر به معروف و نهی از منکر و امانت تکیه دارد و از سوی دیگر می‌کوشد این مفاهیم را با مفاهیم مدرن سیاست، همچون قانون، نظارت و آزادی سیاسی، هم‌ساز کند.

میرزا محمدحسین نائینی در هنگامه‌ای می‌زیست که استبداد دیرپا و نارضایتی اجتماعی دین را به عرصه سیاست فراخوان می‌کرد. او در چنین فضایی کوشید تا با زبانی فقهی و در قالب استدلال‌های دینی، از ضرورت حکومت قانون و تحدید قدرت سخن بگوید. رساله‌ « تنبیه‌الأمه و تنزیه‌الملّه »، پاسخی به بحران مشروعیت در عصر مشروطه و تلاشی برای بازسازی شریعت در نسبت با دولت جدید بود.عنوان کامل کتاب «تَنبیهُ‌الاُمَّه و تنزیه‌الملّه فی لُزومِ مَشروطیهِ (دستوریهِ) الدُولَهِ المُنتَخَبهِ لِتَقلیلِ الظُّلمِ عَلَی اَفرادِ الاُمَّهِ و تَرقیهِ المُجتَمع» است که معنای آن تأکید بر ضرورت حکومت مشروطه برای کاهش ظلم و ارتقای جامعه است. نائینی در این اثر دو نوع حکومت را از هم متمایز می‌کند. حکومت «تملیکیه» یا استبدادی که منافع مردم را فدای اراده حاکم می‌سازد، و حکومت «ولایتیه» یا مشروطه که بر اساس رضایت عمومی، عدالت و مشارکت مردم سامان می‌یابد. از دید او حکومت مشروع اسلامی بر امانت و نظارت عمومی استوار است و مشارکت مردم در امور عمومی، جوهره سیاست دینی به شمار می‌رود. در تاریخ اندیشه سیاسی شیعه کمتر متنی به اندازه « تنبیه‌الأمه و تنزیه‌الملّه » اثر آیت‌الله میرزا محمدحسین نائینی نقشی بنیادین داشته است. هرچند علمایی چون آخوند خراسانی و ملا عبدالله مازندرانی از حامیان اصلی مشروطه بودند اما بنیان‌گذاری فقه سیاسی نوین یا همان «فقه‌المشروطه» در واقع با اندیشه و قلم نائینی شکل گرفت.نائینی در بحث از «سلطنت» در واقع از مفهوم مدرن حکومت سخن می‌گوید. حکومتی که بر پایه نهادها، قانون و نظارت عمومی سامان می‌یابد. او ماهیت حکومت را «امانت‌داری نوع» می‌داند و امور سیاسی را معادل امور نوعی جامعه اسلامی می‌گیرد. از دید نائینی تفاوت حکومت‌های مشروع و غاصب در نوع اداره و نه در اصل وجودشان است. حکومت مشروع همان است که بر پایه امانت، عدالت و نظم عمومی بنا شود. برای توضیح نظریه دولت محدود، نائینی از استعاره «وقف» بهره می‌گیرد. او امور عمومی را همچون موقوفات می‌بیند که تولیت آن بر عهده حاکمان است. حاکم در حکم متولی است، نه مالک و بنابراین حق ندارد بی‌حساب و پاسخ‌ناپذیر در دارایی‌های مردم تصرف کند. همچنین متولی باید امین و عادل باشد و هرگونه تصمیم او باید تابع مصلحت عمومی و عقل جمعی باشد.