آیت الله سید محمود علایی طالقانی، عالم و مفسر نواندیش و مجاهد مبارز سیاسی زندان کشیده در ١٩ شهریور ١٣٥٨ به طرز مشکوکی از دنیا رفت. او معتقد به دموکراسی و مدارا و حکومت شورایی و رعایت عدل و اعتدال بود. پس از درگذشت وی، امام خمینی از او با نام «ابوذر زمان» یاد کرد. یکی از دلایل شهرت طالقانی، تألیف مجموعهٔ پرتوی از قرآن بود. وی در آثارش از جمله این مجموعه، نگاهی نو به مذهب داشته و سعی کرده تا از آن انحراف‌زدایی کند. محمود طالقانی پس از انقلاب ایران از مخالفان اعمال پوشش و حجاب اجباری برای زنان بود و استفاده از آن را اختیاری عنوان می‌کرد. ولادیمیر کوزیچکین (مأمور سازمان اطلاعات و جاسوسی شوروی سابق کاگ‌ب در ایران طی سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۲) نقل می‌کند: «.. ملاقات با سفیر شوروی هنگام صبح صورت گرفت. پس از خاتمه ملاقات، طالقانی مانند معمول سرخوش بود؛ ولی شب هنگام پس از صرف شام ناگهان حالش به هم خورد. نگهبانان شخصی‌اش به سوی تلفن هجوم بردند تا به پزشک خبر بدهند، ولی خط قطع بود. کوشیدند به او آب بخورانند، ولی جریان آب هم قطع شده بود. پیرمرد شانسی نداشت. مخالفانش همه چیز را تا آخرین جزئیات حساب کرده بودند.»

یکی از اصلی ­ترین فعالیت‌های مصلحان دینی در اسلام، توجه و محوریت دادن به قرآن است. گویی در جهان اسلام، توجه به قرآن مورد غفلت واقع شده و برخی مصلحانِ دینی، یکی از مهمترین گام‌ها در راه اصلاح را رجوع به این متن مقدس می ­دانند.

سید محمود طالقانی در پانزده اسفند ۱۲۸۹ در طالقان قزوین، در روستای گلیرد در طالقان زاده شد.