پنج سال از بزرگ‌ترین سقوط تاریخ بورس ایران می‌گذرد؛ ریزشی که شاخص را از قله ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی به نیمه راه بازگرداند و ارزش دلاری بازار را به یک‌چهارم کاهش داد. امروز، در حالی که اقتصاد با بی‌ثباتی سیاست‌گذاری و ناترازی‌های ساختاری دست‌وپنجه نرم می‌کند، بورس همچنان در انتظار عبور از سایه سنگین رکود ایستاده است.برای بسیاری، این فقط افت چند عدد نبود. این آغاز فرو ریختن رؤیایی بود که از اسفند ۱۳۹۷ شکل گرفته بود؛ جایی که شاخص از ۱۶۰ هزار واحد در کمتر از یک‌سال و نیم به ۲ میلیون واحد رسید. هزاران سهامدار تازه‌وارد، از کارمندان تا بازاریان، از خانوار‌هایی که پس‌انداز کوچکشان را به میدان آورده بودند تا کسانی که خانه یا خودرو فروخته بودند، با امید چندبرابر شدن سرمایه وارد شدند. جو عمومی و حتی فضای رسمی کشور، سرشار از خوش‌بینی به بورس بود. اما واقعیت تلخ، در کمین بود.۲۰ مرداد ۱۴۰۴، پنج سال از آن دوشنبه داغ و فراموش‌نشدنی می‌گذرد؛ روزی که شاخص کل بورس با ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد آغاز شد، در دقایق نخست تا ۲ میلیون و ۱۰۳ هزار واحد بالا رفت و ناگهان ورق برگشت. بازار، بی‌خبر از میلیون‌ها چشم منتظر پشت مانیتور، مسیر نزولی گرفت و با ۲ میلیون و ۶۵ هزار واحد بسته شد. فردای آن روز، سقوط سنگین‌تر بود: بیش از ۳ درصد افت در شاخص کل، صف‌های فروش در منفی ۵، و سکوتی سنگین در تالار بورس.

بورس ایران با آسیب های عدیده ای مواجه بوده و در معنای واقعی ، فاقد مکانیزم های حمایتی موثر از یازار و سهامداران است. به حدی که منتقدین معتقدند که این تب سنج اقتصادی ، عملا کار نمی کند و بی شباهت به کارگاه بلوک زنی و تولید آبکش نیست. چندی قبل و در نهم مرداد 1404، یک سال از آغاز به کار رسمی دولت چهاردهم سپری شد. بهبود اوضاع بورس، یکی از مهم‌ترین وعده‌های مسعود پزشکیان بود که به دلیل ریسک‌های سیستماتیک و خطاهای سیاستگذاری محقق نگردید. با این که شاخص کل بورس، بعد از گذشت یک سال، 25 درصد بالاتر از زمان آغاز به کار دولت چهاردهم ایستاده است؛ اما جاماندن بازدهی این بازار از تورم عمومی جامعه، بازارهای موازی و خروج 62 همت پول حقیقی در یک سال نخست دولت پزشکیان، گویای اوضاع و احوال نابسامان بازار سهام در سال نخست فعالیت دولت چهاردهم است.از طرف دیگر با تکیه بر تحلیل های صورت گرفته درخصوص ناترازی ها، ریسک های سیاسی و نظامی موجود ، نابسامانی ها در اقتصاد و غیره، شاید معقول ترین استراتژی، خروج از چنین بازار بی در و پیکری باشد.

حمایت از بازار سرمایه به معنی نوشتن چند گزاره روی کاغذ و جنجال به راه انداختن حول این گزاره‌ها نیست بلکه حمایت از بازار نیازمند اقدام عملی مؤثر است که به نظر می‌رسد با توجه به شرایط وخیم دولت در منابع تأمین مالی نمی‌توان اقدامات مؤثری مشاهده کرد. احتمالا هنوز هم فرصتی باشد تا از تکرار تراژدی تاریخی بورس تهران در سال ۱۳۹۹ جلوگیری کرد، اما اگر شرایط به همین منوال ادامه یابد احتمالا بحران عمیق دیگری اقتصاد ایران را گرفتار خواهد کرد.

«دولت من خسارت مردم در بورس را جبران خواهد کرد»! هنوز پنج ماه از این وعده سید ابراهیم رئیسی در یکی از برنامه‌های تلویزیونی اش نگذشته است، وعده‌ای که اگر آن را در کنار وعده دیگر کاندیدا‌های همسو که اینک در دولت پست معاونت داریم بگذاریم، مجموعا تصویری خیال انگیز و جذاب از این روز‌ها به مردم می‌داد.

به ‌نظر می‌رسد رویای گستردگی جایگاه بازار سهام میان عموم مردم طی دو سال اخیر محقق شده و مشارکت شگفت‌آور معامله‌گران خُرد در بورس تهران به اوج رسیده است. این فرصت استثنایی اما با نوعی بی‌عملی همراه شده و نتوانسته نقش واقعی بورس در اقتصاد را محقق سازد.به طوری که عمدتا جنبه سفته‌بازی و رشد شاخص‌های بورس مورد توجه قرار گرفته و از ماموریت اصلی غفلت شده است.

در یک افت دسته‌جمعی شاخص سهام روز گذشته ۵۹۸۳ واحد کاهش یافت تا همچنان هیجان منفی در بورس تهران باقی بماند. کارشناسان معتقدند دو تفکر اشتباه منجر به تشدید صف‌های فروش شده است. نخست مقایسه نادرست فضای کنونی با رکود بورس پس از رونق پرشتاب سال ۹۲ و دوم، عدم‌آشنایی پول‌های تازه‌وارد با ذات ریسک در بازار سهام. عادت به سودهای بدون ریسک باعث شده سرمایه‌گذاران جدید بورسی افت قیمت‌ها و زیان‌های کوتاه‌مدت را برنتابند و در مسیر نزولی به سرعت در نقش فروشنده ظاهر شوند.

سیطره ریسک برجام بر فضای تالار شیشه‌ای موجب شده است سهامداران پیش‌بینی دقیقی از وضعیت آتی سهام نداشته باشند و با علم به این موضوع فعالیت خود در دادوستدها را به کمترین میزان ممکن رسانده‌اند.

محمدعلیزاده آرانی گفت: دولت یکی از عوامل مهمی است که موجب دامن زدن به رکود بورس شد. علت این موضوع این است که دولت با انتشار اوراق بدهی به دنبال مهار تورم و تأمین مالی خزانه دولت بود.