ناخودآگاه کمتر و آگاهی بیشتر به این معنا خواهد بود که انسان بر افکار و رفتارش کنترل و مدیریت دارد. به میزانی که تناسب ناخودآگاه و آگاه به نفع دومی باشد، مدنیت و عقلانیت رشد می‌کند. وقتی کنترل نیست، احساسات، عصبانیت، عقده­‌ها، کمبود‌ها و هیجان­‌ها با انباشته­‌های ناخودآگاه همراه و هم آواز می­‌شوند. از همین منظر است که آرنولد توین­بی (َArnold Toynbee) سخنی عمیق دارد و اظهار می‌­دارد: که مهمترین وظیفۀ یک سیستم، عقلانی کردن ناخودآگاه است. یعنی اگر هم قرار است ناخودآگاه فکر کند و عمل کند، حداقل با آموزش و محیط سالم، عقلانی و منطقی عمل کند.

علی لاریجانی گفت: در عرصه هنر در حوزه علمیه تاملاتی آغاز شده و یکی از جاهایی که درآن با کمبود مواجه هستیم پژوهش و دریافت‌های کلان از مبانی هنر اسلامی است.