طرح بحث از ضرورت آزاد اندیشی به بهمن ماه سال ۸۱ باز می‌گردد. نقطه شروع ماجرا سخنان رهبر انقلاب در دیدار اعضای انجمن اهل قلم بود: «اگر بخواهیم در زمینه گسترش و توسعه واقعىِ فرهنگ و اندیشه و علم حقیقتاً کار کنیم، احتیاج داریم به این‏که از مواهب خدادادى و در درجه اوّل آزاداندیشى استفاده کنیم. آزاداندیشى در جامعه ما یک شعار مظلوم است. تا گفته مى‏شود آزاداندیشى، عدّه‏اى فورى خیال مى‏ کنند که بناست همه بنیان‌هاى اصیل در هم شکسته شود، و آن‌ها چون به آن بنیان‌ها دلبسته‏ اند، مى ‏ترسند. عدّه‏اى دیگر هم تلقّى مى ‏کنند که با آزاداندیشى باید این بنیان‌ها شکسته شود. هر دو گروه به آزاداندیشى که شرطِ لازم براى رشد فرهنگ و علم است - ظلم مى‏ کنند. ما به آزاداندیشى احتیاج داریم.

آنچه رهبر معظم انقلاب در ديدار اخير نخبگان علمي و فرهنگي كشور، با آنها در ميان نهادند و از روند گسترش كرسي‌هاي آزادانديشي گله‌ گزاري كردند، به ميزان زيادي وظيفه روشنفكران و انديشمندان را در قبال اين مسئله افزايش مي‌دهد؛ به اين خاطر كه ايجاد و ترويج كرسي‌هاي ياد شده، از امور فرهنگي زيربنايي براي توسعه و پيشرفت كشور به شمار مي‌رود. با اين حال وظيفه خطير انديشمندان در اين برهه حساس تاريخي، نقد و بررسي عملكرد كرسي‌هاي آزادانديشي و نظريه‌پردازي است. مطلب حاضر با توجه به اين مهم به نگارش درآمده است