آیت الله سید محمود علایی طالقانی، عالم و مفسر نواندیش و مجاهد مبارز سیاسی زندان کشیده در ١٩ شهریور ١٣٥٨ به طرز مشکوکی از دنیا رفت. او معتقد به دموکراسی و مدارا و حکومت شورایی و رعایت عدل و اعتدال بود. پس از درگذشت وی، امام خمینی از او با نام «ابوذر زمان» یاد کرد. یکی از دلایل شهرت طالقانی، تألیف مجموعهٔ پرتوی از قرآن بود. وی در آثارش از جمله این مجموعه، نگاهی نو به مذهب داشته و سعی کرده تا از آن انحراف‌زدایی کند. محمود طالقانی پس از انقلاب ایران از مخالفان اعمال پوشش و حجاب اجباری برای زنان بود و استفاده از آن را اختیاری عنوان می‌کرد. ولادیمیر کوزیچکین (مأمور سازمان اطلاعات و جاسوسی شوروی سابق کاگ‌ب در ایران طی سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۲) نقل می‌کند: «.. ملاقات با سفیر شوروی هنگام صبح صورت گرفت. پس از خاتمه ملاقات، طالقانی مانند معمول سرخوش بود؛ ولی شب هنگام پس از صرف شام ناگهان حالش به هم خورد. نگهبانان شخصی‌اش به سوی تلفن هجوم بردند تا به پزشک خبر بدهند، ولی خط قطع بود. کوشیدند به او آب بخورانند، ولی جریان آب هم قطع شده بود. پیرمرد شانسی نداشت. مخالفانش همه چیز را تا آخرین جزئیات حساب کرده بودند.»

یکی از نکات بارز تفسیر « پرتوی از قرآن » تفسیر جامعه‌شناسانه از آیات قرآن است که موجب شده است از این تفسیر به عنوان تفسیر اجتماعی قرآن یاد شود. رحمت توکل، استاد دانشگاه نیوجرسی آمریکا می‌گوید: من از تفسیر پرتوی از قرآن سؤال جامعه‌شناسی پرسیدم و معتقدم بهترین تفسیری که توانسته پاسخ سؤالات مرا بدهد این تفسیر است.

زندان قصر محل نگارش کتاب‌های مختلف بوده و سوژه شعر و داستان بسیاری از زندانیان شده است. زندان قصر نخستین زندان مدرن ایران به حساب می‌آید که افراد مهم و سرشناسی را در خود جا داد. اگر زندان قصر نبود و جمعی از افراد سرشناس در‌‌بند سیاسی آن روزگار نمی‌گذراندند، امروز نه نامی از کتاب «کلیدر» محمود دولت‌آبادی بود، نه «ورق‌پاره‌های زندان» و «53 نفر» بزرگ علوی.