مي‌توان با زيرکي تحقير کرد هر معماي شگفتي را و نسبت به امر کلان فرهنگ بي‌تفاوت و بي‌مبالات بود و چنين ابرروايت و امر عظيم و عزيزي را با نابخردي و کاهلي تنها يک تفنن يا يک متاع حقير و زائد در جميع فعاليت‌هاي زندگي فرض و توهم کرد. مي‌توان گفت فرهنگ فقط در حيطه تفننات و مرز تجملات و حيطه تشريفات رفته و نهايتا در آن مضيق فرو مي‌ايستد و منطق و کوچک‌ترين محملي به توسعه و الزامات آن ندارد و افعال جهان متجدد در غياب آن ايجابا امکان وقوع يافته و توسعه منهاي آن راه خود را مي‌رود و کار سترگ خود را انجام مي‌دهد! اما و هزار اما چنين قول سخيف و ضعيفي نزد خردمندان جهان وزني نداشته و خريداري ندارد. ناگفته پيداست چنين توهمات و تشبثاتي البته نظرا و عملا هميشه بوده و خواهد بود.