پرسش این است که «جامعه علمی» چیست و نقش «جریان نقد» در مؤلفه‌های نقش‌آفرین آن چگونه است؟ حل و تحلیل این پرسش را از مفهوم یابی عناصر و مولفه‌ها آغاز می‌کنیم؛ «جامعۀ علمی» یک واحد بسیط منفرد نیست بلکه پدیده‌ای مرکب است که مؤلفه‌های گوناگونی در آن اثرگذاری می‌کنند. هرگونه انتظار یا هدف‌سنجی یا هدف‌گذاری یا تغییر و تحول و برنامه‌ریزی در محدوده و میدان جامعۀ علمی، الزاماً وابسته به شناخت و تحلیل دقیق این مؤلفه‌های چندگانه است به‌ویژه چنانچه درصدد برآییم تا از نقش مسئلۀ نقد در جامعۀ علمی سخن بگوییم.