وضعیت اتباع (خصوصا افغانی) و پیامد‌های حضورشان در ایران، به آرامی در حال تبدیل شدن به یک چالش موثر بر امنیت ملی است. وزیر کشور دولت سیزدهم با در چراغ سبز و مخفی کاری مکرر و صحبت‌های دوپهلو، فضا را برای ورود افسار گیسخته اتباع افغانی به داخل ایران فراهم نمود. برخی از تحلیل گران معتقدند که این برنامه نمی‌تواند صرفا برنامه وزیر کشور بوده باشد و بنوعی اراده حاکمیتی در اجرای آن نقش داشته است (علل مختلفی هم برای توجیه اجرای آن بر سر زبان هاست: نظیر جوان سازی جمعیت، سپر انسانی، امنیت بخشی به مرز‌های شرقی، همکاری در تحریم، استفاده از کمک‌های جهانی و غیره). حال در دولت چهاردهم، کشور در حال بستن پیچ شل شده دولت قبل در قالب سامان دهی به اتباع (خصوصا افغانی ها) بوده و متوجه شده که هزینه فرهنگی، انتظامی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی بالایی بر کشور تحمیل شده است. همان گروه منتقد الان می‌پرسند که آیا واقعا می‌توان پذیرفت که حوزه حاکمیتی متوجه پیامد‌های این کار نبوده و بعد از گذشت یک سال متوجه وخامت این برنامه شده است؟ به هر صورت، بنظر می‌رسد که تصمیم قاطع درخصوص نوع برخورد با اتباع بیگانه، یکی از چالش‌های سنگین کشور بوده و باید با قید فوریت درباره آن چاره اندیشی شود.

ما کشور عجیب و غریبی هستیم؛ از یک طرف بسیاری از نخبگان و تحصیل‌کردگان و نیروهای انسانی به درد بخور کشور، حتی بسیاری از جوانان مهاجرت می‌کنند یا میل به مهاجرت دارند و از این نظر کشور ما از جمله کشورهای مهاجر فرصت به حساب می‌آید و از طرف دیگر با بیشترین حجم مهاجر پذیری از کشورهای همسایه به‌ویژه افغانستان روبروییم تا حدی که احساس نگرانی می‌کنیم و این میزان حضور مهاجرین در مناطق کشور را حتی خطرناک و نوعی تهدید به حساب می‌آوریم. نکته قابل تامل در بحث فرصت یا تهدید پنداشتن مهاجران افغانی در بحث سازماندهی آنهاست. بیش از آنکه احساس تهدید ناشی از حضور آنان باشد، ناشی از شلختگی در ساماندهی آنها است. در بسیاری از کشورهای مهاجرپذیر قوانین مشخصی برای پذیرش وجود دارد. آمار دقیق و درستی هم در این باره در دسترس هست. اینکه تعداد آنها چند نفر است؟ در کجا اقامت دارند؟ به چه کاری مشغولند و چه می‌کنند؟ در کشورمان اما چنین سازوکاری نیست یا اگر هست به درستی بدان عمل نمی‌شود. سخت‌گیری یا برخورد یا بگیر و ببند و ایجاد زحمت و عدم پذیرش‌ آنها هم چاره کار نیست، چون پنهانکاری و اقدامات مخفیانه و زندگی زیرزمینی تقویت می‌شود و شکل می‌گیرد. سوال نهایی اینکه، چرا وزیر کشور حامی این موضوع در دولت سیزدهم، مسئولیت کار خود را برعهده نمی گیرد؟

سید محمد صدر عضو مجمع تشخیص مصحلت نظام در بخشی از اظهارات خود به تحلیل مهمترین مسائل کشور در حوزه داخلی پرداخته و بیان می دارد که جامعه فقیر نمی‌تواند ایدئولوژیک باشد . در واقع صدر اذعان می کند که گروهی تندرو در جامعه فقر مشغول دست و پا زدن برای نیازها، اقتصاد و قدرت بوده و تمام داد و فریادهای زنده باد و مرده بادشان ،برای کسب منافع و ارتقا جایگاه خودشان است . این داستان در مقابل باورمندی دینی و هزینه کرد برای ایدئولوژی واقعی، قرار دارد و نباید فریب ظواهر دارای پرده نفاق را خورد.

رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی می‌گوید: ما هر سال بین ۲۰تا ۵۰ سرمایه‌گذار افغانستانی داشتیم، اما در یک سال و نیم اخیر ۲۸۰ سرمایه‌گذار افغانستانی وارد ایران شده‌اند. سلیمی خطر بزرگ را افزایش شمار مهاجران از ایران عنوان می‌کند و می‌گوید: ما با کمبود آشکار نیروی کار روبرو هستیم و این مساله واقعی است که مهاجران افغانستانی به نوعی جایگزین مهاجران ایرانی می‌شوند که از کشور می‌روند.

آرش نصر اصفهانی جامعه‌شناس و پژوهشگر نوشت: این روز‌ها حضور پناهندگان و مهاجران افغانستانی در ایران به یکی از موضوعات پرالتهاب و نگران‌کننده در فضای عمومی کشور بدل شده است. نگرانی از افزایش تعداد مهاجران و پیامد‌های سیاسی و امنیتی حضور آن‌ها در ایران سبب شده مجموعه‌ای متنوع و بعضاً متضاد از تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها، درباره شرایط موجود و علل آن مطرح شود. گروهی از توطئه‌ای داخلی صحبت می‌کنند و برخی در نقطه مقابل، دست بیگانگان را در کار می‌بینند. نتیجه کلی اظهارنظر‌های مختلف، شکل‌گیری فضای منفی و ایجاد هراس جمعی درباره مهاجران افغانستانی در ایران است که بخش زیادی از آن، محصول اطلاعات غلط و ناقص و نتیجه‌گیری‌های دور از واقع است. در این نوشتار تلاش می‌کنم با اتکا به شواهد تجربی و آمار‌های موجود، به برخی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعلی جامعه در مورد مهاجران افغانستانی پاسخ دهم.

روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی، ذبیح‌الله فطرت نماینده تام‌الاختیار وزارت معارف افغانستان برای گسترش همکاری‌های دوطرفه با علیرضا شیخ عطار سرپرست معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد اسلامی و علیرضا منظری توکلی معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی و رئیس سازمان سما دیدار کرد.