در دهه 50 شمسی به موازات رواج ادبیات کمونیستی و شبه کمونیستی حتی گاهی با رنگ و لعاب مذهبی، ادبیات نقد کمونیسم و مارکسیسم هم گاهی دیده می‌شد.از جمله کتاب‌های خوب که هنوز هم خواندنی است کتاب «طبقه جدید» نوشته میلوان جیلاس، ترجمه دکتر عنایت‌الله رضا از زبان روسی و جالب آن که نویسنده و مترجم هر دو تجربه عمیقی از زندگی در فضای کمونیستی داشتند.

دکتر علی شریعتی از مشاهیر ایران و چهره‌های بسیار تاثیرگذار بود که با خوانش سیاسی از تشیع، مبازران اسلامی را به لحاظ فکری تغذیه می‌کرد. وی از تاثیرگذارترین چهره‌های ایران مدرن است. به جرات می‌توان گفت که او جنجالی‌ترین روشنفکر عصر جدید ایران است که طیف مخالفان و موافقانش آنچنان گستردگی دارد که او را با القابی از «معلم شهید» تا «جاده صاف‌کن استبداد دینی» وصف کرده‌اند.