شعار سال: شاید اندک افرادی در استان گلستان نام "چشمه‌لی" را شنیده باشند، روستایی که به رغم نام آن، خبری از چشمه در آن نیست و چشمان خسته مردم این روستا به حفره‌های خشکی است که کابوس کودکان، زنان و مردان این دیار شده است.

روستایی محروم در شرقی‌ترین نقطه استان که نه فردی گلوی خشک و بی‌آبش را دیده و نه صدای ترس و دلهره‌های لحظه لحظه زندگی مردمانش را شنیده؛ زندگی در این روستا با حفره و گودال‌های ایجاد شده در طول زمان، عجین شده است. حفره‌هایی که سبب شده تا کودکان بجای خواب‌های شیرین کوکانه، با کابوس، شب را صبح کنند و بازی‌های کودکانه شان هم در کنار همین گودال‌هایی باشد که هرلحظه ممکن است تلی خاک برسرشان آوار شود و یا اینکه زمین زیر پایشان بلغزد و جان عزیزی را بگیرد.

حدود 70 درصد روستای چشمه‌لی ناایمن است

زمین در روستای چشمه‌لی چندان سفت نیست و باید با احتیاط قدم برداشت، برای همین مردم با ترس و لرز روی زمین خدا راه می‌روند. هرازگاهی رانشی رخ می‌هد، گودالی ایجاد و به علت فرسایش، بزرگ و عمیق‌تر می‌شود؛ تا جایی که مطالعات نشان می‌دهد فرونشست زمین در این روستا و ایجاد حفره‌های عمیق، حدود 70 درصد روستا را ناایمن کرده و در معرض خطر رانش قرار داده است.

هرچند قدمت برخی از حفره‌ها به سال‌های دورتری بازمی‌گردد اما از سال 92 اوضاع تغییر کرده و این فرونشست‌ها تشدید شده است. از این سال تاکنون گالی‌های اطراف روستا، بی‌‌آنکه حواسشان به کودکانی باشد که باید از دره‌ای بگذرند تا پشت میزو صندلی‌های کلاس درس قرار بگیرند، بیشتر شده و فروچاله‌ها هم یکی یکی گسترش پیدا کرده‌اند. در حیاط برخی از خانه‌ها و محل نگهداری دام‌هایشان هم می‌توان این چاله‌ها را دید و ترک‌های عمیق و متعددی که بر در و دیوارهای برخی خانه‌ها نقش بسته است، گویای این است که خطر همه‌جا و بیخ گوش مردم چشمه‌لی قرار دارد.

آن‌طور که دهیار این روستا می‌گوید، از سال 92 موضوع به مدیریت بحران استان گزارش داده شد اما چهار سال طول کشید تا تکلیف روستای چشمه‌لی با بیش از 170 خانوار و 620 نفر سکنه آن مشخص شود.

علیزاده، دهیار روستای چشمه‌لی، چندسالی است که پیگیر حل مشکل مردم است. او می‌گوید: از سال 92 نشست زمین در اطراف روستا بیشتر شد و حفره‌های بزرگی شکل گرفت. حتی خانه‌های برخی از مردم هم در معرض خطر قرار گرفته و چند نفر از سکنه روستا نیز خانه‌های خود را رها کردند و در شهر کلاله مستأجر شده‌اند.

به گفته او دیگر ساکنان هم چندان وضعیت خوبی ندارند، گسترش این چاله‌های بزرگ در کنار رانشی که از سمت جنوب، شرق و غرب روستا رخ می‌دهد، نگرانی مردم را بیشتر کرده است.

دهیار چشمه‌لی می‌گوید: در گذشته این روستا در طرح کوچ قرار گرفته بود اما اکنون بحث ایمن‌سازی و تثبیت روستا مطرح شده در حالی که 70 درصد پهنه روستا ناایمن است.

طرح ایمن‌سازی روستا باید اجرا شود

وی به مطالعات پژوهشکده سوانح طبیعی کشور درباره وضعیت روستا هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: در سال 92 که موضوع به مدیریت بحران گزارش داده شد، بازدیدهایی از سوی مسئولان صورت گرفت و بلافاصله هم گروهی از این پژوهشکده برای بررسی وضعیت و مطالعه چاله‌ها به این روستا آمدند. پس از آن قرار شد روستائیان در همین نقطه بمانند اما اقدامات مربوط به ایمن‌سازی روستا آغاز شود. از سال 94 این مسئله مطرح شد اما به علت نبود اعتبار، عملا حدود یکی دو ماه گذشته اقداماتی درخصوص مهار آب‌های سطحی و جدول کشی‌ها آغاز شده است.

علیزاده به موضوع مهم دیگری هم اشاره می‌کند و می‌گوید: بیش از نیمی از خانه‌های روستا غیرمقاوم است و افرادی هم که خانه‌های آنان در معرض خطر قرار دارد، امکان استفاده از تسهیلات مسکن روستایی را ندارند. یعنی این روستائیان نه می‌توانند در این مناطق خانه جدید بسازند و یا اینکه همین خانه‌های فعلی را بهسازی کنند. از سویی دیگر به علت اینکه بیش از یک‌سوم روستا ناایمن اعلام شده، جوانان روستا برای مسکن دچار مشکل هستند چون زمینی برای ساخت خانه‌هایشان در داخل بافت روستا ندارند.

در همین‌باره با مدیرکل مدیریت بحران استان گلستان گفتگو کرده‌ایم. او می‌گوید: جابه جایی روستاها طرحی شکست خورده است و به علت‌های مختلفی معتقدیم این کار می‌تواند آخرین راه حل باشد. در بحث روستای چشمه‌لی هم که در معرض خطر تشخیص داده شده بود، سیاست را بر جابه‌جایی گذاشته بودند اما چون این طرح موفق نبود تصمیم گرفتیم ابتدا مطالعاتی انجام شود و پس از آن برای آینده روستا و مردمش تصمیم‌گیری کنیم.

اختصاص چهار میلیارد تومان اعتبار برای روستاهای در معرض خطر گلستان

صادقعلی مقدم ادامه می‌دهد: پس از مطالعاتی که صورت گرفت مشخص شد می‌توان مناطقی که در معرض خطر قرار دارند را پایدارسازی کرد. پروژه‌هایی را هم که در این روستا قرار است اجرا شود را بر اصل کاهش آسیب‌پذیری و پایدارسازی زمین و مقاوم سازی خانه‌ها گذاشتیم. حتی تغییراتی هم در اجرای طرح هادی روستا دادیم و محدوده‌هایی که در معرض خطر قرار داشتند را از طرح حذف کردیم.

وی با اشاره به پیش‌بینی اعتبار چهار میلیارد تومانی برای برخی روستاهای در معرض خطر از جمله چشمه‌لی می‌گوید: برای ایمن سازی روستاهای کشکک، نرگس‌چال، برنجوین و چشمه‌لی این اعتبار پیش‌بینی شد که یک میلیارد و 600 میلیون تومان برای روستای چشمه‌لی در نظر گرفته شده است.

کندی ایمن‌سازی روستاهای در معرض خطر

این در حالی است که هنوز موافقت‌نامه‌ها قطعی نشده و به طبع، اعتباری هم اختصاص پیدا نکرده است.

مقدم درباره کندی اقدامات مربوط به ایمن‌سازی این روستا می‌گوید: معتقدیم هر تصمیمی بدون مطالعه کاری بیهوده و بی‌نتیجه خواهد بود. از طرفی اگر خطر آنی بود حتما اقدام به جابه‌جایی موقت می‌کردیم اما به جز چند خانه در این روستا، خانه‌های دیگر در معرض خطر جدی قرار نداشت. با وجود اینکه مطالعات سال 94 به اتمام رسید اما عملا نتوانستیم طرح پیشنهادی را اجرای کنیم چون سال گذشته اعتبار صفر بود.

مرتضی صابری، مدیر بنیاد مسکن شهرستان مراوه‌تپه با تأیید صحبت‌های مدیرکل بحران استان، می‌گوید: مطالعات تخصصی نشان داده چشمه‌لی نیازی به جابه جایی ندارد و می‌توان با تمهیداتی روستا را ایمن کرد.

به اعتقاد او علت اصلی فرونشست زمین و ایجاد چاله ها، ساختمان خاک های لس منطقه و حفر چاه های جذبی در روستاست. البته در کنار اینها نباید بستن مسیل طبیعی آب‌های سطحی و ساخت و ساز در مسیر آن توسط برخی مردم را هم نادیده گرفت. برای همین باید در بالادست منابع طبیعی اقدامات مربوط به آبخیزداری و حراست از مراتع را انجام دهد و هم‌چنین برخی گونه‌های گیاهی که سبب پایداری خاک می‌شود را کشت کند.

تزریق قطره چکانی اعتبارات برای ایمن‌سازی روستا

صابری ادامه می دهد: کار جدول‌کشی و مهار آب‌های سطحی در این روستا از حدود دو ماه قبل آغاز شده زیرا در نخستین گام باید این آب‌ها را مهار و از روستا خارج کرد. اعتباری که اکنون در اختیار بنیاد قرار گرفته شامل اعتبارات تملکی و اعتبارات حوادثی است که برای فاز نخست سرجمع دو میلیارد تومان در نظر گرفته شد اما تخصیص اعتبارات به پروژه‌ها در چندسال اخیر 25 تا 30 درصد بوده است.

او می گوید: اقدام بعدی پر کردن حفره‌ها براساس دستورالعمل پژوهشکده سوانح طبیعی است. هم‌چنین قرار شد تا کانال آبی در حاشیه روستا زده و خروجی آن مشخص شود که در این بخش هم پیمانکار مشغول فعالیت است. اما نحوه پر کردن این حفره را نیازمند بررسی است و چون کار جدیدی است باید کمی آرام حرکت کرد.

صابری معتقد است هر اقدامی که قرار است در این روستا انجام شود باید با شرایط طبیعی آن هم‌خوانی داشته باشد در غیراین‌صورت اتفاقات بدتری رخ خواهد داد.

هرچند دهیار روستای چشمه‌لی تلاش کرد تا گلایه‌ای نکند و مدیران هم از اختصاص اعتبار و اجرای پروژه ایمن‌سازی روستا می‌گویند، اما باید این مسئله را مدنظر قرار داد که در حال حاضر 70 درصد روستا ناایمن است و مردم در خانه‌هایی زندگی می‌کنند که هر لحظه امکان وقوع حادثه‌ای تلخ وجود دارد.

از سویی دیگر تزریق قطره چکانی اعتبارات هم دردی از این مردم دوا نمی‌کند. مقاوم‌سازی خانه‌‌هایی که در معرض خطر قرار دارند شاید یکی از اولویت‌دارترین کارهایی باشد که در روستای چشمه‌لی باید انجام داد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ 6 دی 96، کد مطلب: 1637811: www.tasnimnews.com