شدت نوسان تورم در دهک‌های درآمدی

آمارها نشان می‌دهد تورم ماهانه در دهک‌های پایین درآمدی دچار نوسان شدیدی است. براساس داده‌های مرکز آمار در ۱۰ ماه اول سال۹۶، پراکندگی تورم‌های ماهانه در دهک اول تقریبا دو برابر دهک دهم بوده است. این پراکندگی موجب شده تا سیگنال درست از تغییرات قیمت، با نویز ایجاد شده دچار اختلال شود؛ چراکه میانگین تورم ماهانه در دهک‌های پایین حتی کمتر از دهک‌های بالا است. اما وجود این پراکندگی، بهبود شرایط برای دهک‌های پایین را سخت و به شکل‌دهی انتظارات تورمی کمک می‌کند.

شعار سال: آمارها نشان می‌دهد تورم ماهانه در دهک‌های پایین درآمدی دچار نوسان شدیدی است. براساس داده‌های مرکز آمار در ۱۰ ماه اول سال۹۶، پراکندگی تورم‌های ماهانه در دهک اول تقریبا دو برابر دهک دهم بوده است. این پراکندگی موجب شده تا سیگنال درست از تغییرات قیمت، با نویز ایجاد شده دچار اختلال شود؛ چراکه میانگین تورم ماهانه در دهک‌های پایین حتی کمتر از دهک‌های بالا است. اما وجود این پراکندگی، بهبود شرایط برای دهک‌های پایین را سخت و به شکل‌دهی انتظارات تورمی کمک می‌کند.

آمارها از فرکانس شدید تورم در دهک‌های پایین درآمدی خبر می‌دهند. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد تورم ماهانه در دهک‌های پایین از پراکندگی بیشتری نسبت به دهک‌های بالا برخوردار است. درحالی‌که میانگین تورم ماهانه در دهک‌های پایین، عددی نزدیک به دیگر دهک‌ها و حتی کمتر است؛ اما اعداد تورم ماهانه از یکدیگر پرت بوده‌اند. تورم ماهانه در دهک کم‌برخوردار(دهک اول) بین ۹/ ۱ درصد تا ۵/ ۰- درصد نوسان داشته است. محاسبه انحراف معیار تورم ماهانه در ۱۰ ماه ابتدایی سال نیز نشان می‌دهد که انحراف از میانگین در دهک اول درآمدی نزدیک به دو برابر دهک دهم درآمدی است.پراکندگی بالای تورم همانند نویزی هستند که در برابر دریافت سیگنال درست از تغییرات قیمت، عمل می‌کنند. این واقعیت می‌تواند باور بهبود شرایط را برای دهک‌های کم درآمد جامعه سخت کند. همچنین اعلام تورم رسمی در چنین شرایطی برای دهک‌های کم‌برخوردار، از قابلیت باورپذیری کمتری برخوردار می‌شود و موجب شکل‌گیری انتظارات تورمی خواهد شد.

دی آرام برای دهک‌های پایین

از آذر ماه، مرکز آمار تورم کالاهای مصرفی را برای دهک‌های مختلف درآمدی منتشر کرد. اولین ماه زمستان برای کم‌برخوردارترین دهک جامعه، یعنی دهک اول درآمدی با آرامش همراه بود؛ چراکه میزان تورم ماهانه برای دهک اول به صفر رسید. درحالی‌که تورم ماهانه آذر ماه در دهک اول ۳/ ۱ درصد گزارش شده بود. دلیل اصلی این امر نیز آرام شدن قیمت‌ها در گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات مصرفی بود. چراکه در دهک‌های پایین درآمدی، خوراکی‌ها سهم بسزایی در سبد مصرفی خانوار دارند. ضریب اهمیت خوراکی‌ها در شاخص کل مصرف‌کننده در دهک اول، بیش از ۴۳ درصد است. هر چه دهک درآمدی بالاتر می‌رود، ضریب اهمیت خوراکی‌ها کاهش و در مقابل ضریب اهمیت کالاهای غیرخوراکی و خدمات افزایش می‌یابد؛ به‌طوری‌که در دهک دهم ضریب اهمیت خوراکی‌ها به حدود ۱۷ درصد می‌رسد. در ماه گذشته بیشترین تورم ماهانه برای دهک دهم درآمدی به میزان ۶/ ۰ درصد ثبت شده است.

دلیل نوسان در دهک‌های پایین

روند ۱۰ ماه ابتدایی سال نشان می‌دهد تورم‌های ماهانه بیشتر از ۵/ ۰ واحد درصد، بیشتر ناشی از افزایش قیمت خوراکی‌ها بوده است. در واقع نوسان تورم خوراکی‌ها در ماه‌های سال بسیار بالا بوده است. بزرگ‌ترین تورم ماهانه ۷/ ۲ درصد و کمترین تورم ماهانه ۳/ ۱- درصد برای این گروه گزارش شده است. این رفتار باعث شد تورم‌های بالای شاخص کل از جناح خوراکی‌ها حاصل شود. نکته جالب اینجاست که میانگین ماهانه تورم خوراکی‌ها در ۱۰ ماه ابتدایی سال کمتر از تورم میانگین ماهانه غیرخوراکی‌ها است. اما شدت نوسان کالاها و خدمات غیرخوراکی کمتر بود. بیشترین تورم ماهانه غیرخوراکی‌ها ۸/ ۱ درصد و کمترین تورم ماهانه آن ها، ۱/ ۰ درصد بوده است.

نوسانات بالا در خوراکی‌ها موجب شد تورم ماهانه دهک‌های کم درآمد، نوسان‌های شدیدتری را نسبت به دهک‌های پایین‌تر تجربه کنند. در ۱۰ ماه ابتدایی سال، میانگین تورم ماهانه در دهک اول درآمدی ۶۲/ ۰ درصد و در دهک دهم درآمدی‌ ۶۶/ ۰ درصد بوده است. در واقع اختلاف فاحشی بین این دو عدد دیده نمی‌شود و حتی تورم میانگین برای دهک پایین کمتر است. اما آنچه تفاوت اصلی را رقم می‌زند، نوسانات بیشتر در دهک اول درآمدی است. مثلا بیشترین تورم ماهانه‌ای که دهک دهم درآمدی در سال جاری تجربه کرده، ۵/ ۱ درصد و کمترین آن صفر بوده است. یعنی اختلاف بیشترین و کمترین تورم ماهانه برای بالاترین دهک درآمدی ۵/ ۱ درصد بوده است. اما در مقابل در پایین‌ترین دهک درآمدی، بیشترین تورم ماهانه ۹/ ۱ درصد و کمترین آن منفی ۵/ ۰ درصد بوده است. یعنی اختلاف بالاترین و کمترین تورم ماهانه در این دهک، ۴/ ۲ درصد بوده است. در نتیجه این نوسانات تورمی می‌تواند بخشی از بدبینی‌های قشر فرودست جامعه به تورم‌های اعلامی را توضیح دهد.

استفاده از مفهوم انحراف معیار

اما شاخص دیگری که می‌تواند توزیع ناهمگون تورم ماهانه را توضیح دهد، مفهوم واریانس و انحراف معیار است. این دو شاخص آماری نشان می‌دهد مقادیر یک متغیر تصادفی چگونه حول میانگین آن توزیع ‌شده‌اند. محاسبات نشان می‌دهد انحراف معیار تورم ماهانه در دهک اول تا هفتم درآمدی بیشتر از انحراف معیار تورم کل است. هر چه داده‌ها به‌صورت پرت‌تری حول میانگین پخش شده باشند، بازگوکننده نویزهای تورمی هستند. در واقع نوسانات شدید خوراکی‌ها در سال‌جاری، گویی یک نویز را در تورم دهک‌های پایین ایجاد کرده و سیگنال واقعی تورم را از آن ها دور کرده است؛ درحالی‌که میانگین تورم ماهانه در دهک‌های اول تا سوم درآمدی نسبت به دیگر دهک‌ها کمتر بوده است. این آمار شاید بتواند این واقعیت را توضیح دهد که چرا آمارهای رسمی کشور در اقشار پایین دست پذیرش نمی‌شود و باور آن ها را نسبت به آمار رسمی سخت کرده است. چراکه با وجود تولرانس بالای تورم، هنگامی هم که تورم ماهانه به اعداد پایین می‌رسد، باور آن برای دهک‌های پایین درآمدی سخت می‌شود.

08-02