شعار سال: ایالات متحده مدت هاست در مجموعه ای از اشتباهات و محاسبات غلط خود گرفتار آمده و همین مساله به مرور باعث کم‌کردن اعتماد جهانی به آمریکا شده است. آمریکا تا قبل از جنگ جهانی دوم سیاست خارجی خود را بر دکترین مونروئه که بر اجتناب از جنگ تاکید داشت، استوار کرده بود، اما وودرو ویلسون با واردکردن آمریکا به جنگ جهانی اول خط بطلانی بر این دکترین کشید. این کشور با حمله ژاپن به پرل هاربور هاوایی وارد جنگ دوم شد. با ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم این کشور حضور خود در عرصه بین‌الملل را پررنگ‌تر کرد. نخستین ضربه به حیثیت ایالات متحده زمانی وارد شد که جنگ در سال 1945م به پایان رسید و آمریکا برای به‌زانودرآوردن ژاپن که حاضر به تسلیم نبود، دو حمله اتمی مرگبار به دو شهر هیروشیما و ناکازاکی انجام داد. در این عملیات که به دستور هری ترومن انجام شد، دو بمب اتمی به فاصله سه روز بر شهرهای هیروشیما و ناکازاکی انداخته شد، حدود ۲۲۰٬۰۰۰ جان باختند که بیشتر آنان را شهروندان غیرنظامی تشکیل می‌دادند. به این ترتیب، نام آمریکا به عنوان اولین و تنها کشوری که اقدام به حمله اتمی به کشوری دیگر کرده است در تاریخ ثبت شد. پس از آن، اشتباهات مکرر آمریکا و ناکامی‌های این کشور یکی پس از دیگری نمود کرد و با هر اشتباه، لطمه‌ای جبران‌ناپذیر به حیثیتش وارد شد.

الف) جنگ ویتنام

این جنگ در تاریخ اول نوامبر 1955م آغاز شد و در تاریخ 30 آوریل 1975م پایان یافت. نیروهای ملی‌گرا می‌کوشیدند کشور ویتنام را تحت یک دولت کمونیست متحد کنند و آمریکا همراه با ویتنام جنوبی می‌کوشیدند از گسترش کمونیسم جلوگیری کنند. سرانجام، پس از 10 هزار روز با 45 هزار کشته، 300 هزار زخمی و صرف 150 میلیارد دلار هزینه، آمریکا مغلوب ویتنام شمالی شد. دراین جنگ حدود سه میلیون ویتنامی جان خود را از دست دادند. آمریکا هدف اصلی خود را از شروع این جنگ، جلوگیری از اشاعه کمونیسم در منطقه جنوب شرق آسیا بیان نمود و رئیس‌جمهور وقت آن زمان، جانسون، افراد وابسته به ویتنام شمالی را متهم کرد که دو بار با قایق‌های انفجاری به کشتی‌های آمریکایی حمله کرده‌اند و همین امر را بهانه ورود و حمله به ویتنام قرار داد. سربازان آمریکایی در این جنگ جنایات وحشتناکی انجام دادند از جمله؛ مشهورترین این حمله‌ها قتل‌عام «مای لای» نام دارد. بنابر منابع گوناگون، در این قتل‌عام بین 347 و 504 غیرنظامی کشته شدند. بعدها، اجسادی مثله‌شده نیز یافت شد (1). پس از وقوع حادثه، سعی گشت حادثه مخفی گردد، ولی سرانجام خبرها درز پیدا کرد. دادگاه‌های نظامی برای محاکمه سربازان مقصر در کشتار برگزار شد که به شکل تقریبی تمام متهمان به این استدلال که آنان فقط دستورات را اجرا کردند، تبرئه شدند. با پایان دوره ریاست‌جمهوری جانسون در آمریکا، ریچارد نیکسون، نامزد حزب جمهوری‌خواه که قول داده بود به جنگ پایان می‌دهد، به ریاست‌جمهوری آمریکا برگزیده شد. نیکسون مجبور شد در ۲۷ ژانویه ۱۹۷۳م در پاریس با کمونیست‌ها قرارداد آتش‌بس اجرا کند و در آغاز ۱۹۷۵م آمریکایی‌ها ویتنام را با شکستی مفتضحانه برای همیشه ترک کردند.

ب) جنگ افغانستان

حمله آمریکا به افغانستان برای مبارزه با طالبان و القاعده، از زمان عملیات تروریستی 11 سپتامبر 2001م اسامه بن لادن در نیویورک و فاجعه برج های دوقلوی این شهر آغاز شد. جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، از طالبان افغانستان خواست تا سران تشکیلات القاعده را تحویل آمریکا دهند که با مقاومت آنان، روبرو و سرانجام، به افغانستان حمله کرد. هدف اصلی این جنگ، مبارزه و ازبین‌بردن القاعده، طالبان و حامیان آن بود. به طور نسبی، یک ماه بعد رژیم طالبان سقوط کرد و با برگزاری کنفرانس بُن، حامد کرزی به قدرت رسید و در انتخابات به مقام ریاست‌جمهوری برگزیده شد. آمریکا با توجه به ضعف دولت مرکزی افغانستان مجبور به نگه‌داشتن نیروهای خود در این کشور گشت. اینک، بعد از این همه سال که از آغاز جنگ آمریکا در افغانستان می‌گذرد هنوز نیروهای آمریکایی درگیر جنگ با طالبان هستند.

در واقع، ایالات متحده در این کشور نتوانست طالبان را ریشه‌کن کند؛ چنان که اینک طالبان در 70 درصد از مناطق افغانستان مشغول به فعالیت هستند که چهار درصد از این وسعت تحت کنترل کامل آنان و در 66 درصد دیگر حضور فعال دارند (2). اداره بازرسی عمومی آمریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) گزارش داده از زمان سرنگونی رژیم طالبان، این گروه بیش از هر وقت دیگری، در حال حاضر مناطق تحت نفوذ خود را در افغانستان گسترش داده است. سیگار گزارش داد تا اگوست ۲۰۱۷م، ۱۳ شهر افغانستان تحت کنترل مستقیم و ۴۱ شهر دیگر این کشور تحت نفوذ آنها قرار داشت. همچنین، این اداره از قول نظامیان آمریکایی مستقر در افغانستان گزارش داده حدود ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار شهروند افغانستان در مناطق تحت نفوذ طالبان زندگی می‌کنند. با این حال، در گزارش سیگار مشخص نشده طالبان بر کدام شهرهای افغانستان تسلط دارند، ولی ولایت‌های جنوبی، شرقی و جنوب غربی بیشترین مناطقی بوده که تحت نفوذ و کنترل طالبان می‌باشند (3). این کشور، علاوه بر طالبان، درگیر گروه افراطگرای دیگری یعنی داعش هم شده است. داعش هیچ یک از ولسوالی‌های افغانستان را به طور کامل در کنترل ندارد، ولی بر بخشی از ولایت‌های ننگرهار و کنر تسلط دارد و آموزش نیروها و برنامه‌ریزی برای حمله را در آن مناطق انجام می‌دهد، به عملیات‌های تروریستی زیادی به‌خصوص در مناطق شیعه‌نشین مبادرت می‌کند و جان بسیاری را در معرض تهدید قرار می‌دهد. اعضای القاعده نیز کماکان در ولایت‌های نورستان، کنر، پکتیا، پکتیکا، خوست، زابل، قندهار و غزنی فعالیت می‌کنند.

پ) جنگ عراق

آمریکا در مارس سال 2003م در راس یک ائتلاف بین‌المللی به عراق حمله کرد. این جنگ با خروج آخرین تیپ رزمی آمریکایی در ۱۹ اوت ۲۰۱۰م به‌طور رسمی خاتمه یافت. هر چند بعد از آن هم حدود ۵۰ هزار نیروی آمریکایی بیشتر برای آموزش سربازان عراقی در این کشور باقی ماندند. در آن هنگام، زمانِ خروج این نیروها با توافق دو کشور تا پایان سال ۲۰۱۱م اعلام شده بود. خروج آخرین سربازان آمریکایی از این کشور در دسامبر ۲۰۱۱م اتفاق افتاد. بهانه جورج بوش برای حمله به عراق نابودکردن سلاح‌های کشتار جمعی صدام حسین بود (4). ارتش عراق در فاصله کمتر از یک ماه تسلیم و از هم فروپاشید و در 30 ژوئن ۲۰۰۴م صدام تحویل دولت موقت عراق شد تا به اتهام جرایم جنگی، جرایم ضدبشری و قتل‌عام محاکمه گردد.

کالین پاول شش هفته پیش از آغاز جنگ عراق، در یک سخنرانی تأکید کرد که صدام حسین سلاح‌های کشتار جمعی بیولوژیکی و شیمیایی در اختیار دارد، حکومت وی از تروریسم بین‌المللی حمایت می‌کند و برای ساختن سلاح‌های اتمی تلاش می‌ورزد .همچنان با نشان‌دادن شماری از تصاویر ماهواره‌ای ادعا شده بود که حکومت صدام به منظور فرار از کنترل سختگیرانه بازرسان سازمان ملل، تعدادی موتورهای لاری را به لابراتوار سیار سلاح بیولوژیکی تبدیل کرده بود. از دلایلی که سخنرانی پاول را فراموش‌ناشدنی ساخته، این است که همه این ادعاها بعدها غلط از آب درآمدند. خود پاول هم در سال ۲۰۰۵م این اظهارات خود را لکه شرم‌آور در تاریخ زندگی کاریش خواند (5). به این ترتیب، به خاطر جنگی که مبتنی بر اطلاعات دروغین و محاسبات اشتباه بود، بر اساس تخمین‌ها، بین ۱۵۰ هزار تا نیم میلیون تن کشته شدند. برخی از تحقیقات، شمار کشتگان را حتی بیشتر از این تخمین زده‌اند. عراق به کشوری ضعیف و طعمه‌ای مناسب برای فعالیت‌های داعش تبدیل شد و در واقع، مسئول خون عراقی‌های کشته‌شده توسط داعش، آمریکایی بود که با حمله خود به عراق حکومت مرکزی این کشور را، سرنگون و آن را درگیر اختلافات داخلی و ضعف نمود.

ت) خدشه ترامپ به حیثیت آمریکا در جهان

ترامپ از زمانی که به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شده، گویا کمر بسته است که آمریکا را به بازیگر بدعهد عرصه بین‌الملل تبدیل کند. او با خروج یکی پس از دیگری از پیمان‌های بین‌المللی خدشه‌ای جبران ناپذیر به حیثیت واشنگتن وارد کرده است. ترامپ در اولین قدم از پیمان تجاری فرا آتلانتیک (تی‌پی‌پی) خارج شد؛ پیمانی که آمریکا و ۱۱ کشور دیگر بیش از هفت سال برای منعقدکردن آن مذاکره کرده بودند. پس از آن، در ژوئن 2017م واشنگتن از توافق پاریس که پیمانی در خصوص تغییرات آب‌وهوایی است، خارج شد. آمریکا مطابق توافق پاریس متعهد شده بود که علاوه بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، سه میلیارد دلار هم به کشورهای ضعیف در خصوص مقابله با تغییرات آب‌وهوایی کمک کند. در قدم بعدی، ترامپ از سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) به بهانه حمایت از اسراییل خارج شد. یونسکو پیش از آن قطعنامه‌ای را درخصوص اشغالی‌بودن قدس به تصویب رسانده و خواستار توقف هرگونه ساخت‌وساز اسراییل در این شهر شده بود. جدیدترین اقدام ترامپ که سبب مخدوش‌کردن اعتبار کشورش در جهان و قراردادن آن روبروی سایر کشورها شده، اقدام وی در ترک برجام بود که سبب افزایش بی‌اعتمادی به واشنگتن گشت. آمریکا با این اقدام و پشت‌کردن به متحدان خود و پیمانی که سال‌ها برای بسته‌شدن آن مذاکره صورت گرفته بود، ثابت کرد حداقل تا زمانی که ترامپ بر کار است، کشور قابل‌اعتمادی نیست.

بر اساس نظرسنجی‌های موسسه پیو که از میان شهروندان 37 کشور جهان در سال 2017م انجام شده، بیشتر مردم مورد نظرسنجی اعتقاد داشتند پوتین در مورد مسایل جهانی درست‌تر عمل می‌کند و قابل‌اعتمادتر از ترامپ است. خود این مساله نشانگر این است که چقدر دنیا به ترامپ بی‌اعتماد هست. بر اساس بررسی موسسه پیو بیشتر دلیل بی‌اعتمادی مردم به ترامپ به دلیل خروج او از پیمان‌های بین‌المللی تجاری و همچنین خروج از معاهده پاریس بوده است (6).

جمع‌بندی

مجموعه‌ای از اشتباهات در سیاست خارجی آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم به مرور منجر به مخدوش‌شدن چهره سیاسی آمریکا در جهان شده است. جنگ ویتنام، افغانستان و عراق که همه مبتنی بر اشتباهات محاسباتی بوده، سال‌ها آمریکا را با هزینه‌های سرسام‌آور روبرو کرده، منجر به کشته‌شدن شمار زیادی از نظامیان و غیرنظامیان شده و در واقع، نتیجه مورد نظر را نیز به دنبال نداشته، ضربه مهلکی به اعتبار واشنگتن زده است. بعد از این اشتباهات، آمدن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پوپولیست و افراطی آمریکا، تیری خلاص بر پیکره آبروی آن کشور در نظام بین الملل بود. او با یکه‌تازی و بی‌توجهی به سازمان ملل و پیمان‌های بین‌المللی به جهان اثبات کرد که آمریکا شریک قابل‌اعتمادی در پیمان‌های بین‌المللی نبوده و نمی‌توان به آن تکیه کرد. البته، نباید این نکته را از نظر دور داشت که آمریکا هنوز شریکی مهم برای بسیاری از کشورهای جهان است، اما با توجه به اشتباهات پیشین، این مساله چندان عجیب نیست که حیثیت قبلی خود را نداشته باشد تا حدی که با خروجش از برجام نتواند سایر طرف‌ها را با خود همراه کند. نتیجه بی‌اعتمادی جهانی به واشنگتن این است که هیچ کشوری نمی‌تواند اقدامات متعاقب این کشور را تخمین و حدس بزند و به همین دلیل دست به اقداماتی پیش‌گیرانه خواهد زد. درست به همین دلیل کره شمالی از ترس پایگاه‌های نظامی آمریکا در کره جنوبی به منظور پیشگیری از اقدامات احتمالی آمریکا دست به تولید سلاح هسته‌ای برد.

منابع
1- "Murder in the name of war” ,bbc, , 20 July, 1998,access in http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/64344.stm.

2- "Taliban active in 70 percent of Afghanistan, BBC study finds"2- , reuters, 31 january 2018, access in https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-taliban-study/taliban-active-in-70-percent-of-afghani... .

3- ، "مناطق تحت کنترل طالبان در افغانستان افزایش‌یافته است"،خبرگزاری مهر، 10 آبان 1396، قابل‌دسترس در https://www.mehrnews.com/news/4131129/مناطق-تحت-کنترل-طالبان-در-افغانستان-افزایش-یافته-است.

4- "Last U.S. troops leave Iraq”, CNN, 17 December 2011,access in http://articles.cnn.com/2011-12-17/middleeast/world_meast_iraq-troops-leave_.1_1st-cavalry-division-camp-adder-troop-movements?_s=PM:MIDDLEEAST

5- "15 سالگی سقوط صدام؛ جنگی که بر بنیاد دروغ استوار بود"، دویچه وله ،4 سپتامبر 2018

6- ”Pew poll: More people in the world have confidence in Putin than Trump”,cnn,27 june 2017,access in https://edition.cnn.com/2017/06/27/politics/putin-trump-confidence/index.html.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت ان پی پی اس، تاریخ 6 تیر 97، کد مطلب: 182220: www.npps.ir