شعارسال: به نقل از روابط عمومی بنیاد بوعلی‌سینا، آموس برتولاچی، استاد دانشگاه اسکوالا نرماله سوپریوره شهر پیزای ایتالیا که مدیریت طرح پژوهشی تصحیح الهیات شفاء را بر عهده دارد، در سفر علمی به ایران ضمن دیدار با مسئولان اجرایی در نشست‌های علمی با اساتید دانشگاه و مراکز علمی و پژوهشی تهران، همدان و اصفهان شرکت کرد.

بنا به این گزارش پروفسور آموس برتولاچی به محض ورود به همدان از آرامگاه بوعلی‌سینا بازدید کرد.

وی که تحت تأثیر افکار و اندیشه‌های شیخ‌الرئیس به فعالیت پژوهشی در زمینه این دانشمند اسلامی مشغول است و کتاب «تأثیرگذاری متافیزیک ارسطو بر بخش الهیات شفای ابن‌سینا» را نوشته است درباره هدف از سفر به همدان و ایران گفت: هدف از سفر به ایران ارتباط و همکاری با اساتید و صاحب‌نظران حوزه ابن‌سیناپژوهی بویژه الهیات شفا و شناسایی نسخه‌های خطی از کتاب شفا برای طرح پژوهشی خویش، ذکر کرد.

این محقق با تأکید بر اینکه نسخه‌های خطی کتاب شفای بوعلی سینا در ایران بیشتر از دیگر کشورهای دنیا یافت می‎شود، افزود: همکاری‎ها در ایران برای جمع‎آوری نسخ خطی بوعلی خوب بوده است.

وی با اشاره به اینکه به طور خاص به کتاب شفای بوعلی سینا علاقه دارد، بیان کرد: علاقه من به قسمت آخر کتاب شفای بوعلی سینا یعنی قسمت الهیات بیشتر است.

برتولاچی یکی دیگر از اهداف سفر خود به ایران را پیدا کردن متن‌های اصلی نوشته‎ها و الحاق آن به نوشته‎های خود بیان کرد و ادامه داد: در این بازدید تحت تأثیر قرار گرفتم.

مدیر پروژه تصحیح و ترجمه الهیات کتاب شفای بوعلی سینا با تأکید بر اینکه 30 سال از عمر خود را وقف بوعلی سینا کرده‎ام و اکنون برای من لذت‎بخش است که در همدان هستم، خاطرنشان کرد: بیشتر اطلاعات من از همدان در خصوص تاریخ و تمدن این شهر بود.

برتولاچی در جمع خبرنگاران اظهار کرد: یکی از اهداف اصلی سفر به ایران، برقراری ارتباط نزدیک با مؤسسات سطح عالی درباره بوعلی سینا است.

وی با بیان اینکه امیدوار است در آینده رابطه نزدیک‌تری با مؤسسات علمی در ایران داشته باشد، ادامه داد: اقداماتی که در ایتالیا انجام می‎دهم و در ایران هم انجام آن آغاز شده می‎تواند نمایانگر رابطه نزدیکی بین ما باشد.

*بودجه 1.2 میلیون یورویی تصحیح شفای بوعلی سینا

وی با اشاره به پروژه مهم تصحیح و ترجمه انتقادی الهیات شفای بوعلی، ادامه داد: بسیاری از ابن سیناپژوهان آمریکایی، آلمانی و ... با این طرح که بودجه 1.2 میلیون یورویی آن را شورای پژوهشی اتحادیه اروپا تأمین می‌کند، همکاری دارند.

استاد دانشگاه اسکوالا نرماله سوپر یوره ایتالیا با بیان اینکه پروژه تصحیح و ترجمه انتقادی الهیات شفای بوعلی پروژه‎ای پنج ساله است و از سال 2014 آغاز شده است، بیان کرد: پروژه دو هدف اصلی دارد که نخستین هدف آن شناسایی نسخه‌های الهیات شفا در تمام کتابخانه‎های دنیا و تهیه کپی دیجیتال از این نسخه‌هاست.

وی با تأکید بر اینکه این کپی‌ها در دسترس همه کسانی که در پروژه کار می‎کنند، قرار گیرد، ادامه داد: هدف دیگر این است که تصحیح انتقادی بر مبنای نسخه‎های گردآوری شده انجام شود و بتواند جایگزینی برای چاپ مصر این کتاب باشد.

برتولاچی با تأکید بر اینکه چاپ تصحیح الهیات شفا که در قاهره انجام شد بر مبنای پنج نسخه بود و هیچ کدام از نسخ در ایران نبوده است، ادامه داد: تنها منبع ایرانی مورد استفاده در چاپ مصر، چاپ سنگی شفا در تهران بود.

وی با تأکید بر اینکه هم اکنون 230 نسخه از الهیات شفا را شناسایی کرده‌ایم، افزود: نسخ زیادی از الهیات شفا برای این پروژه جمع‌آوری شده است.

مدیر پروژه تصحیح و ترجمه الهیات شفای بوعلی سینا با بیان اینکه بعد از چاپ مصر دو تصحیح دیگر از کتاب الهیات انجام شد که یکی مربوط علامه حسن زاده آملی در قم است، ادامه داد: این چاپ برمبنای پنج نسخه متعلق به کتابخانه شخصی ایشان انجام شده است.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از تصحیح‌های انجام شده در ایران مربوط به استاد حامد ناجی اصفهانی است، افزود: این دو تصحیح توجه محققان را در منابع و نسخه‌های ایرانی جلب کرد، چراکه ایران کشوری است که بیشترین نسخه خطی الهیات در آن وجود دارد.

برتولاچی با تأکید بر اینکه در ایران کهن‌ترین نسخه شناخته شده الهیات وجود دارد، افزود: بنابراین می‌توان گفت به هیچ وجه امکانپذیر نیست که تصحیح نقادانه از الهیات شفا انجام شود، بدون اینکه نسخه‌های ایرانی شفا در نظر گرفته نشود.

وی در ادامه با تأکید بر اینکه پروژه تصحیح الهیات شفا دو بخش دارد، افزود: بخش نخست مربوط به نسخ می‌شود که این کار تا ماه جولای امسال به پایان می‌رسد و بخش دیگر مربوط به تصحیح اثر است که از سپتامبر امسال آغاز خواهد شد.

استاد دانشگاه اسکوالا نرماله سوپر یوره ایتالیا با اشاره به اینکه از 230 نسخه شناسایی شده، 200 نسخه به صورت دیجیتال تهیه شده است، افزود: دیتا بیس حدود 100 نسخه درست و داده‌ها وارد شده است.

وی با بیان اینکه سه تیم برای این پروژه کار می‌کنند، افزود: یکی از تیم‌ها بر روی بخش شناسایی نسخه‌ها کار می‌کند، تیم دوم مربوط به تصحیح اثر بوده و گروه سوم از نظر تکنیکی به پروژه کمک می‌کنند.

مدیر پروژه تصحیح و ترجمه الهیات شفای بوعلی سینا با اشاره به اینکه بخش سوم که بخش تکنیکی پروژه است به دیتا بیس پروژه برای عکس‌های دیجیتال نسخه‌ها می‌پردازد، ادامه داد: بخش دیگر تکنیکی مربوط به نرم‌افزار است تا گروه بتواند داده‎های نسخ تهیه شده را وارد کند چراکه در ابتدا ثبت اختلاف نسخه‎ها بسیار مفصل خواهد شد و نمی‌توان اختلاف نسخه‎ها را روی کاغذ آورد.

وی با بیان اینکه موضوع بعدی در پروژه روش تصحیح است، افزود: از آنجایی که الهیات به 10 مقاله تبدیل می‎شود به همین دلیل از 10 محقق خواسته‎ایم بر روی این 10 بخش کار کنند.

برتولاچی تأکید کرد: پس از بررسی محققان بر این 10 مقاله از هر مقاله قسمت‎هایی به عنوان نمونه انتخاب می‎شود و سپس نمونه‎ها را در تمام نسخه‎ها بررسی می‎کنیم تا اختلاف در آن بخش ثبت شود.

وی با بیان اینکه با ثبت اختلاف نسخه‌ها می‌توانیم نتیجه‎گیری کنیم که بسیاری از نسخه‎ها را حذف کنیم، گفت: پس از حذف برخی نسخه‎ها احتمالاً به گروه 20تایی از نسخه‎ها خواهیم رسید و سپس تمام اختلاف نسخه‏‎های این 20 نسخه ثبت خواهد شد.

استاد دانشگاه اسکوالا نرماله سوپر یوره ایتالیا بیان کرد: با بررسی اختلاف نسخه‎هایی که محققان پیدا می‎کنند و با مقایسه آنها می توانیم به نتایج خوبی دست پیدا کنیم.

برتولاچی با بیان اینکه ترجمه لاتین کتاب شفا همزمان با ترجمه کهن‌ترین نسخه الهیاتی است که می‌شناسیم و ترجمه لاتین یک مدرک و شاهد مهم برای ما محسوب می‎شود، افزود: همین اهمیت را برای ترجمه‎های فارسی از الهیات و شرح‎هایی که از الهیات نوشته شده قائل هستیم.

وی با بیان اینکه قصد داریم کنفرانسی مربوط به شیوه‏‎های تصحیح آثار نسخه‎های خطی برگزار کنیم، ادامه داد: با حضور افرادی که روی کتاب قانون کار می‎کنند می‎توانیم تجارب را در اختیار یکدیگر بگذاریم.

*برخی مشکلات تصحیح الهیات شفا

استاد دانشگاه اسکوالا نرماله سوپر یوره ایتالیا در ادامه به مشکلات پروژه تصحیح الهیات شفا اشاره کرد و با بیان اینکه در برخی از کتابخانه‎ها نسخه‎ها فهرست شده نبود یا کامل فهرست نشده بودند، اظهار کرد: مشکل بعدی کتابخانه‌های خصوصی بود، چراکه در برخی از آنها نسخه‏‌هایی از «شفا» وجود دارد اما به آنها دسترسی نداریم که بتوان اطلاعاتی از آنها به دست آورد.

وی افزود: مشکل بعدی در اختیار قرار ندادن برخی کتاب و نسخ بود به عنوان مثال برخی کتابخانه‎های هند یک چهارم کتاب را در اختیار می‎گذاشتند و انتخاب آن یک چهارم کتاب نیز به اختیار خود آنها بود.

برتولاچی افزود: خوشبختانه در کتابخانه‎های ایران با روی باز برخورد شد و کتاب‎ها و نسخ به صورت کامل در دسترس ما قرار گرفت.

*تأثیر عمیق شاهکارهای فلسفی ابن‌سینا بر قرون وسطای اروپا

پرفسور آموس برتولاچی همچنین در نشست علمی «ابن سینا و متکلمان غربی، تأثیرپذیری آلبرت کبیر از الهیات ابن سینا» که با همکاری بنیاد بوعلی‌سینا و دانشگاه بوعلی‌سینا در سالن فجر این دانشگاه برگزار شد، با بیان اینکه برای نخستین بار است محل زندگی این سینا را می‌بینم، اظهار کرد: ابن سینا آثار شایسته خود را در این سرزمین نگاشته است.

وی با اشاره به اینکه علاقه‌مند بودم یک سخنرانی در خصوص ابن سینا در همدان ارائه دهم، افزود: در محلی که او کتاب شفا را نوشت و در آنجا هم دفن است، ارائه سخنرانی بسیار جالب خواهد بود.

استاد برجسته ابن سیناشناسی در دانشگاه اسکوالا نرماله سوپریوره ایتالیا با بیان اینکه حضور در ایران نقطه عطفی برای ادامه کار ابن سیناپژوهی در ایتالیاست، تصریح کرد: این سفر به من فرصت داد ایران را با پیشینه تاریخی و فرهنگی بزرگ و تأثیرگذار در دنیای امروز، بشناسم.

وی با اشاره به اینکه یکی از مهمترین متفکران قرون وسطی به نام آلبرت کبیر از ابن سینا در مقابل ابن رشد دفاع می‌کند، ادامه داد: آلبرت کبیر در سخنان دفاعیه خود از ابن سینا، سخنان ابن رشد درباره ابن سینا را رد می‌کند و آن را نادرست می‌داند.

برتولاچی با بیان اینکه ابن سینا تأثیر بسیار زیادی بر فرهنگ لاتین دوره قرون وسطی به عنوان فیلسوف و یک طبیب داشت، خاطرنشان کرد: شاهکارهای او در فلسفه و طب به لاتین ترجمه شدند و تأثیر عمیقی بر فرهنگ لاتین تا دوره مدرن بر جای گذاشتند.

برتولاچی با اشاره به اینکه در تداوم انتقال اندیشه ارسطو در جهان اسلام، شخصیت ابن سینا ظهور یافت و نقطه عطف تاریخ اندیشه اسلامی شد، اظهار کرد: ما اگر به تغییر و تحولی که ابن سینا در متافیزیک ارسطو داد بپردازیم، می‌توانیم به اهمیت کار ابن سینا در بسط اندیشه ارسطو در جهان اسلام پی ببریم.

وی با اشاره به اینکه کتاب شفا به دوره بلوغ فکری ابن سینا باز می‌گردد، گفت: ابن سینا در این اثر برخی از نوشته‌های فلسفی خود را بازنویسی کرده و برخی دیگر را مختصر کرده است.

وی با بیان اینکه این تغییرات الهیات ابن سینا را برای سایر متکلمان جذاب کرد، ادامه داد: تصویری که ابن سینا از خدا ارائه می‌دهد، کاملاً اسلامی، عقلانی و جهانی است.

مدیر طرح تصحیح و ترجمه الهیات شفا با اشاره به اینکه ابن سینا فضایی را برای «دیالوگ بین فرهنگی» در ورای محدویت‌های دینی ایجاد کرد، خاطرنشان کرد: این دانشمند فضایی برای گفت‌وگو بین ادیان مختلف در زمینه برخی مسائل فلسفی فراهم کرده است.

وی با بیان اینکه ارتباط صلح‎آمیز فلسفی بین افراد را دنبال می‌کنیم، گفت: باید برای محیط زیست، رعایت عدالت مالی، حقوق انسانی و موارد دیگر احترام قائل شویم.

برتولاچی اظهار کرد: بحث‌های فلسفی باید در کنار دیگر مسائل اخلاقی قرار گیرند که ریشه در انسان‌شناسی مشترک دارد و باید به نحو عمیقی انسانی و عقلانی باشد.

*غرب به الهیات بوعلی کمتر توجه کرده است

استاد فلسفه اسلامی دانشگاه پیزای ایتالیا همچنین با آیت‌الله غیاث‌الدین طه‌محمدی نماینده ولی‌فقیه در استان همدان و رئیس بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا دیدار کرد.

غیاث‌الدین طه‌محمدی با تأکید بر اینکه ابن سینا فردی بااخلاق بود، اظهار کرد: بوعلی سینا در رساله عهد می‎گوید، «عهد کردم شوخی نکنم چراکه شوخی پشتوانه ندارد».

آیت‎الله غیاث‎الدین طه‎محمدی خطاب به آموس برتولاچی بیان کرد: الهیات شیخ‎الرئیس بوعلی سینا را با الهیات انجیل در دسترس جهان مسیحیت مطابقت دهید تا دانشمندان به قسمت‎هایی که دستکاری شده است، پی ببرند.

وی با بیان اینکه در کتاب انجیل قسمت‎هایی که دست نخورده، با سایر ادیان یکی است اما غرب به قسمت‌هایی که دست خورده باید پی ببرد، افزود: جهان غرب اگر از قسمت‎هایی از انجیل که دستکاری شده، مطلع شود، راجع به این کتاب تجدید نظر می‎کند و می‎فهمد این انجیلی نیست که بر حضرت عیسی(ع) نازل شده است.

رئیس بنیاد بوعلی سینا گفت: غربی‎ها بیشتر به طب بوعلی پرداخته‎اند و به الهیات کمتر توجه شده است.

رئیس بنیاد بوعلی سینا با بیان اینکه عربی دوره ابن سینا با عربی اکنون خیلی متفاوت است و به سختی فهمیده می‎شود، ادامه داد: غربی‎ها بیشتر به طب بوعلی پرداخته‎اند و به الهیات کمتر توجه شده است.

رئیس روابط عمومی و امور بین‎الملل بنیاد بوعلی سینا نیز با اشاره به پروژه تصحیح و ترجمه الهیات شفای بوعلی در دانشگاه اسکوالا نرماله سوپر یوره، اظهار کرد: 15 نفر در این پروژه همکاری مستقیم دارند و در کشورهای اروپایی و آسیایی نیز برای پیشبرد اهداف طرح همکاری‎ می‌شود.

توکل دارائی با بیان اینکه آموس برتولاچی برای برنامه علمی به ایران سفر کرده است، افزود: برتولاچی دو روز در همدان خواهد بود و سپس به اصفهان خواهد رفت.

وی در پایان پیشنهاد داد تا بنیاد بوعلی به عنوان نهاد مرتبط با بوعلی و دانشگاه اسکوالا تفاهمنامه علمی داشته باشند تا همکاری‎های خود را در آینده بیشتر کنند.

*مشارکت همدان در طرح‌های پژوهشی اروپا درباره بوعلی مشارکت می‌کند

استاندار همدان و عضو هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا نیز در دیدار با مدیر پروژه تصحیح الهیات شفا گفت: شیخ الرئیس بوعلی سینا هویت فرهنگی و علمی ایرانیان است و مردم همدان به وجود آرامگاه ابن سینا در این شهر افتخار می‌کنند.

استاندار اضافه کرد: از حضور جنابعالی به عنوان استاد دانشگاه اسکوالا نرماله سوپریوره (پیزا-ایتالیا) در همدان تشکر می‌کنم واز اینکه کار مهم معرفی و تصحیح آثار نابغه هزاره‌ها و مرد بزرگ، بوعلی سینا را به عهده دارید، خوشحال هستم.

محمدناصر نیکبخت شیخ الرئیس بوعلی سینا را جزو مهمی از هویت فرهنگی و علمی ایرانیان دانست و گفت: انجام طرح علمی تصحیح کتاب شفای بوعلی و ترجمه قسمتی از آثار ابن‌سینا موجب خوشحالی ما است.

استاندار همدان افزود: دو کشور ایران و ایتالیا دارای تمدن‌های بلند و تاریخ بلند هستند که ارتباطات فرهنگی و علمی و اخیرأ ارتباطات تجاری و بازرگانی خوبی بین دو کشور ایجاد شده که امیدواریم فضای ارتباطات گسترده بعد از سفر ریاست جمهوری ایران به ایتالیا و نخست وزیر ایتالیا به ایران، بیشتر فراهم شود.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری فارس، تاريخ انتشار: 13 اردیبهشت 1395، کد خبر: 13950213000151، www. farsnews.com