شعار سال: خیلی‌ها دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان بزرگ‌ترین بحران زیست‌محیطی تاریخ کشور را به دلیل توسعه بی‌رویه کشاورزی در پیرامون این منطقه و سه برابر شدن اراضی کشاورزی می‌دانند که در این میان فقط و فقط محصولاتی مورد کشت قرار گرفته که نه تنها توجیه اقتصادی و حتی تغذیه‌ای ندارند بلکه بسیار پرآب بر هستند.

توسعه بی‌رویه کشت چغندرقند و متعاقب آن احداث چند کارخانه قند با تکنولوژی قدیمی و تکرار سالیانه بی پولی‌های مکرر همین کارخانه‌ها در پرداخت مطالبات کشاورزان و در ادامه بر هم زدن بازار شکر کشور با اجرای شگرد تهاتر چغندرقند با این محصول و ناراضی سازی دوباره کشاورزان تنها یکی از مثال‌های نغز در بی‌توجهی به توسعه بی‌رویه کشاورزی سنتی در پیرامون دریاچه ارومیه است.

آذربایجان غربی قطب تولیدات محصولات کشاورزی غیراقتصادی

توسعه بی‌رویه کشت درختان سیب و انگور نیز که کاملاً بدون برنامه دراز مدت انجام شده به احداث سردخانه‌های فراوان در این خطه از کشور برای نگهداری این محصولات گشته است چرا که در تولید هر دوی این محصولات آذربایجان غربی قطب کشوری است و در ادامه آن نیز احداث ده‌ها کارخانه صنایع تبدیلی حوزه کشاورزی در این منطقه سبب شده که اساساً دولت خود را بی‌نیاز از انجام سرمایه‌گذاری در آذربایجان غربی بداند و در نهایت اقتصاد معلول این استان بر گرده بخش خصوصی سوار باشد که آنها هم بعضاً یارای به دوش کشیدن این حجم از بار مسئولیت را نداشته و زیر بار سیاست‌های متغیر دولت‌های متعدد کمر خم کرده‌اند.

در سال‌هایی که اراضی تحت پوشش کشاورزی از 150 هزار هکتار به سمت قریب به 500 هزار هکتار حرکت می‌کرد معلوم نبود وزارت جهاد کشاورزی، مدیران ارشد این استان، روسای سازمان جهاد کشاورزی و نمایندگان مردم آذربایجان غربی در مجلس شورای اسلامی مشغول کدام اولویت دیگری بودند که اجازه دادند کشاورزی به عنوان محور اصلی توسعه این استان به حال خود رها شده و بلای توسعه کشاورزی سنتی به ایجاد یک بحران بزرگ‌تری بنام خشکی دریاچه ارومیه بیانجامد.

بحران دریاچه ارومیه عامل گذر از کشاورزی معیشتی به مدرن

اکنون کسی نیست که پاسخ دهد چرا در دهه شصت کشت درخت پسته در جغرافیای آذربایجان غربی آغاز نشد یا چرا از همین دهه کشت زعفران در این گوشه از کشور که اتفاقاً اراضی و آب و هوایی مثل خراسان‌ها دارد آغاز نشده است.

اکنون پس از 40 سال و در روزهایی که خشکی دریاچه ارومیه پایش را روی خرخره کشاورزی سنتی در اراضی پیرامون دریاچه ارومیه قرار داده تازه مسئولان یادشان افتاده که می‌توانستد به‌جای چغندرقند زعفران بکارند و به‌جای 2 میلیون تن از این محصول نه چندان اقتصادی، طلای نابی برداشت کنند که همه کشورهای جهان به خرید آن مشتاقند.

به‌تازگی مسئولان بخش کشاورزی در این استان دریافته‌اند که می‌شد به‌جای درخت سیب که نوع زیردرختی آن آینه دق کشاورزان شده و نوع تازه خوری و سردخانه‌ای آن هم هر سال مصیبتی تکراری را در بازار بر سر باغداران در می‌آورد می‌توانستند درخت پسته بکارند و محصول آن را مشتاقانه به صدها کشور جهان صادر کنند.

ترویج کاشت محصولات کشاورزی با توجیه اقتصادی بالا

اکنون ضرب‌المثل "عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد" در آذربایجان غربی در حال تعبیر شدن است چون اگر دریاچه ارومیه خشک نمی‌شد مسئولان این استان از خواب خرگوشی بر نمی‌خواستند و باز هم به توسعه کشاورزی سنتی که هیچ توجیه اقتصادی ندارد ادامه می‌دادند در حالیکه به‌تازگی دریافته‌اند ترویج زعفران کاری، کاشت گیاهان دارویی و پرورش پسته با هدف حل بحران دریاچه ارومیه را در آذربایجان غربی در دستور کار قرار دهند.

جالب است بدانید آذربایجان غربی دارای افزون بر 120 هزار هکتار اراضی باغی است که در آن انواع میوه‌های هسته‌دار مثل سیب، هلو، شلیل، انگور و گیلاس کاشته شده است با این حال در چند سال اخیر با جایگزینی درخت پسته به‌جای برخی از این درختان ده‌ها تن پسته برداشت شد که به نسبت درختان یاد شده از اقتصاد توجیه پذیرتری برخوردار است.

رشد تصاعدی برداشت پسته از اراضی آذربایجان غربی

مثلاً به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی که حدود چهل سال است در همین حوزه در مشاغل مدیریتی مشغول به کار است در سال 94 افزون بر 12 تن محصول پسته از سطح اراضی استان برداشت شد که مبیّن وجود امکان توسعه سطح زیر کشت این محصول در استان است.

اسمعیل کریم زاده این نکته را هم در سال 95 گفت که در همین سال 20 تن پسته از 60 هکتار از اراضی استان برداشت شده بود.

وی در همان تاریخ نکات جالب‌توجه دیگری نیز بیان کرده و با اشاره به لزوم استفاده بهینه از منابع آب‌وخاک اظهار کرده بود: ترویج کشت محصولات مقاوم به شوری با توجه به بحران کم‌آبی و نیز موضوع احیای دریاچه ارومیه جزء برنامه‌های جهاد کشاورزی استان است.

کریم زاده با بیان اینکه استان نیاز مبرم به توسعه کشت محصولات با نیاز آبی پایین دارد، گفته بود: با در نظر گرفتن احتمال شوری چاه‌های کشاورزی در آینده توسعه کشت این نوع محصولات مناسب به نظر می‌رسد.

اشتغال‌زایی کاشت پسته در اراضی کشاورزی ارومیه

رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی بیان کرده بود: اراضی زیر کشت شهرستان ارومیه با متوسط تولید بیش از یک تن در هکتار بیشترین میزان تولید پسته در استان را دارا هستند.

وی با اشاره به‌صرفه اقتصادی این محصول گفته بود: تولید هر هکتار محصول پسته در استان برای یک خانوار زمینه اشتغال‌زایی مستقیم را فراهم می‌کند که این امر کمک شایانی را به معیشت خانواده‌ها می‌کند.

اما به تازگی عالی رتبه‌ترین مسئول حوزه برنامه‌ریزی آذربایجان غربی به دلیل اهمیت موضوع توسعه کشاورزی مدرن از نوع توجیه‌پذیر و اقتصادی آن سری به باغات پسته و اراضی تحت پوشش کشت زعفران زده است.

حمایت دولت از طرح الگوی کشت گیاهان کم آب بر

رئیس سازمان برنامه‌وبودجه آذربایجان غربی در بازدید از باغ الگوئی 21 هکتاری پسته و مزرعه زعفران و پروژه‌های مدیریت آب‌وخاک واقع در بخش انزل ارومیه اعلام کرده است: به منظور کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و ارتقاء ارزش‌افزوده محصولات کشاورزی استان از توسعه شهرک‌های کشاورزی در استان حمایت می‌شود.

ناصر حضرتی پر افزوده است: در راستای اجرای طرح الگوی کشت گیاهان کم آب بر و همچنین ارتقای راندمان تولید و کاهش هزینه ایجاد زیرساخت‌های تولید از توسعه شهرک‌های کشاورزی در استان حمایت می‌شود.

به گفته وی با توجه به شرایط ویژه استان که اقتصاد آن بیشتر بر پایه کشاورزی است، با توسعه شهرک‌های کشاورزی می‌توان علاوه بر صرفه‌جوئی در مصرف آب، ارزش اقتصادی تولیدات بخش کشاورزی را نیز افزایش داد.

رئیس سازمان برنامه‌وبودجه آذربایجان غربی گفته است: اجرای طرح الگوی کشت و توسعه سیستم‌های نوین آبیاری از جمله آبیاری تحت‌فشار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از مهم‌ترین راهکارهای صرفه‌جوئی آب در بخش کشاورزی است که سازمان جهاد کشاورزی استان نیز در این راستا اقدامات مطلوبی تا کنون انجام داده و همچنان این عملیات تداوم دارد.

حضرتی پر معتقد است: با توجه به شرایط بحرانی دریاچه ارومیه و برای کاهش مصرف آب و گذر از کشاورزی معیشتی به کشاورزی مدرن، با جدیت پیگیر تخصیص اعتبارات مناسبی در این زمینه هستیم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم تاریخ انتشار 11آبان 97، کدمطلب: 1866688، www.tasnimnews.com