
شعار سال:
در این گزارش که در شماره دوشنبه 17 خرداد 1395 هجری خورشیدی به قلم حسین
انصاریان منتشر شد، آمده است: کلمه زکات به معنی پاکی و رشد و نمو و ...
آمده است و مقصود از آن در حقوق مالی این است که از سرمایهها و درآمدها،
یعنی محصولات تولیدی مثلا از طریق کشاورزی و دامداری و همچنین از سرمایه
نقدی که یک سال بدون اینکه در جریان افتد در تصرف کسی باشد، در صورتی که به
اندازه معینی، حد نصاب برسد، مقداری از آن به صندوق اسلامی برای مصارف
معین شده پرداخت می شود.
مقداری که بایستی پرداخت شود 2.5تا ده درصد در
محصولات کشاورزی است، بسته به اینکه محصول دیمی باشد که زحمت کمتری دارد،
یا آبی باشد که مستلزم مشقت و مخارج بیشتری است. از سرمایه راکد «طلا و
نقره» حدود یک چهلم آن است و در همین حدود است در مورد حیوانات اهلی که
غالبا از گوشت آنها برای خوراک استفاده میشود. زکات یکی از پایهها و
ستونهای پنجگانه معرفی شده است که اسلام روی آنها قرار گرفته و استوار
است.
«بنی الاسلام علی خمس: الصلاه والزکاه والصوم والحج والولایه
...»در قرآن مجید از زکات به عناوین گوناگون یاد شده است و عنایت خاصی به
آن مبذول گشته، در بسیاری از آیات قرآن زکات را هم ردیف با نماز که از امور
اساسی اسلام است نام برده است.لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاه وَ آتَیْتُمُ
الزَّکاه وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِی وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ
اللهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُکَفِّرَنَّ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ ...؛ اگر
نماز را بپا دارید و زکات بپردازید و به پیامبرانم ایمان آورید، و آنان را
تقویت و یاری کنید و به خداوند وامی نیکو دهید مسلما گناهانتان را محو
میکنم.خداوند رسیدن رحمت واسعه خود را بر کسی واجب میداند که اهل تقوا و
پرداخت زکات باشد. وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ فَسَأَکْتُبُها
لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاه وَ الَّذِینَ هُمْ بِآیاتِنا
یُؤْمِنُونَ؛ و رحمتم همه چیز را فرا گرفته است، بیتردید آن را برای کسانی
که از شرک و کفر و ارتداد و معاصی میپرهیزند و زکات میپردازند و به
آیاتم ایمان میآوردند مقرر و لازم میدارم.
عیسی (ع) به عنایت و اذن
حق در گهواره سخن گفت و در ضمن سخن گفتن سفارشات خداوند را بر خود برشمرد
از جمله:وَ أَوْصانِی بِالصَّلاهِ وَ الزَّکاهِ ما دُمْتُ حَیًّا؛ خداوند
به من تا زندهام سفارش نماز و زکات نموده.قرآن در وصف اهل بیتم علیهم
السلام میفرماید: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَهٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ
ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاه وَ إِیتاءِ الزَّکاه: مردانی که تجارت و
داد و ستد آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات باز
نمیدارد.الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاه وَ یُؤْتُونَ الزَّکاه: آنان که
نماز برپا میدارند و زکات میپردازند. قرآن نپرداختن زکات را از نشانههای
مشرکین و کافران به آخرت میداند:وَ وَیْلٌ لِلْمُشْرِکِینَ، الَّذِینَ لا
یُؤْتُونَ الزَّکاه وَ هُمْ بِالْآخِرَه هُمْ کافِرُونَ: وای بر آنان که
برای خدا شریک قرار میدهند، آنان که زکات نمیپردازند و به آخرت کافر
هستند.
**موارد زکات
پس از اعلام وجوب زکات به وسیله آیات قرآن
محصولات غذایی گیاهی مانند: گندم، جو، خرما، کشمش و حیوانات مورد استفاده
مانند، گوسپند، گاو و شتر و نیز نقدینه راکد و ذخیره شده پول رایج مانند
طلا و نقره مشمول پرداخت زکات شدند.بدیهی است که با توجه به جامعیت و
خاتمیت اسلام و نیز با در نظر گرفتن اینکه در آیات قرآنی موارد خاصی به
عنوان موارد وجوب زکات ذکر نشده است، این موضوع تا حصول نتیجه نهایی و رفع
محرومیتهای انسانی در هر منطقه و در هر زمانی به صورت متناسب آن عملی
خواهد بود، و رهبران واقعی اسلامی مشخصات آن را بیان خواهند کرد.پیامبر
اسلام (ص) پس از اینکه آیات مربوط به زکات را برای مردم قرائت کرد مواردی
را که درباره آنها اشاره شد نام برد و بقیه را آن روز از موارد عفو قرار
داد و میتوان گفت که اموال مشمول زکات منحصر به همین چند مورد از منابع
درآمد نیست.
**مصارف زکات
اموالی که از طریق زکات جمع آوری میشود،
چنان که در قرآن آمده است برای مصرف در موارد هشت گانه زیر است:1- به نفع
مستمندان 2- درماندگان که توانایی انجام کار ندارند و از کار افتادهاند 3-
اداره امور کسانی که برای وصول آن فعالیت میکنند و نیز تهیه وسائل و
نگاهداری و مقدمات مصرف کردن در راه شایسته و خداپسند 4- جلب آشنایی مردم
به اسلام و مقررات آن و علاقهمند ساختن عامه به نظامات اسلامی5- آزاد
ساختن بردگان و اسیران و گرفتاران.6- پرداخت بدهی بدهکاران و حفظ آبروی
ورشکستگان که توانایی پرداخت بدهی خود را ندارند.7- در هر راهی که برای خدا
باشد «که شامل خدمات عامه با تمام وسعت و گسترشی که دارد میشود».8-
رسیدگی به امور مسافران و کسانی که آواره و درمانده شدهاند.به خوبی روشن
است که میتوان از محل وجوه پرداختی به عنوان زکات، هر اقدامی لازم و مؤثری
را در راه رفع فقر و مسکنت و درماندگی و محرومیت و خدمات عامه به تناسب
نیاز هر جامعه در هر زمان و مکانی انجام داد.
**زکات فطره
علاوه بر
زکاتی که به اموال در صورت وجود داشتن شرایط تعلق میگیرد، یک منبع ساده و
عادی نیز برای رفع نیازهای فردی و اجتماعی در نظر گرفته شده است که آن را
زکات فطره میگویند.زکات فطره این است که هر فرد مسلمان که توانایی اداره
کردن زندگی خود و اشخاص تحت اداره خود را داشته باشد و برای تأمین نیازهای
سالانه خویش نیازی به غیر ندارد، مکلف است بابت خود و هر کس دیگری که مخارج
آنان را به عهده دارد، از افراد خانواده و غیر آنان مقداری از خوراک
معمولی یا معادل آن را از نظر قیمت بپردازد.
این مقدار بابت هر یک نفر
حدود سه کیلوگرم است، و راه مصرف آن همان راه مصرف زکات مال است.خصوصیتی که
این منبع دارد این است که اگر چه بهنظر ناچیز میرسد اولا مشقتی در آن
احساس نمیشود، و ثانیا مقرر است که در روز معینی از سال یکجا جمعآوری شده
و پرداخت گردد، تا در رفع نیازمندیهای متناسب در هر جامعه و محیط و زمان
نقش مؤثری داشته باشد. پس از تمام شدن ماه رمضان هر سال در شب اول ماه شوال
همه کسانی که تمکن پرداخت این مقدار ناچیز از ارزاق عامه یا بهای آن را
دارند، آن را حاضر کرده و اول صبح روز اول ماه شوال که روز عید فطر است،
پیش از ادای نماز عید آن را پرداخت خواهند کرد.این نکته را باید در نظر
گرفت که: چنانچه با نظم صحیحی در هر محیط از محل کار و قصبه و شهر و کشوری
این منابع جمعآوری شود، و با مطالعات قبلی که در راه سازندگی و تأمین
نیازهای اساسی مورد استفاده شایسته قرار گیرد، چه نقش سازنده و مؤثری در
بهبود وضع جامعه خواهد داشت.
با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ
انتشار 17 خرداد 1395، کد مطلب:82102197 : www irna.ir