توافق‌های پشت‌پرده در حال رونمایی است

برجام به یک‌سالگی خود رسید و بدعهدی آمریکایی‌ها کماکان و به قوت خویش باقی است. ابعاد پنهانی از توافق ایران و کشورهای غربی توسط برخی رسانه‌ها منتشر شده است و آمریکایی‌ها در حال تشدید تدابیر تحریمی خود علیه ایران هستند.

شعار سال:

در اینجا بنا داریم صرفاً نگاه کوتاهی به سرتیتر‌های برخی اتفاقات و رویدادهایی مهم مرتبط با برجام داشته باشیم که در هفته‌ی اخیر و در یک‌سالگی برجام مورد توجه قرار گرفته است.
اندیشکده‌ی آمریکایی «مرکز امنیت نوین آمریکا» متنی را در یک‌سالگی برجام با عنوان «یک سال بعد از برجام» منتشر کرده است که توجه به برخی گزاره‌های آن خالی از فایده نیست. همان‌طور که ایران و قدرت‌های بین‌المللی در یک‌سالگی توافق هسته‌ای تاریخی خود در 14 جولای به‌هم نزدیک شدند، دو مقام ارشد مرکز امنیت نوین آمریکا، ایلان گلدنبرگ و الیزابت روزنبرگ، یک یادداشت مطبوعاتی جدید در واکنش به موفقیت برنامه‌ی جامع اقدام مشترک با ایران و چالش‌هایی پیش‌رو نوشته‌اند.
1-1.فعالیت هسته‌ای ایران زیرورو شده و آمریکا به‌دنبال تثبیت هژمونی خود بوده است:«یک سال پس از خویشتن‌داری ایران در برنامه‌ی هسته‌ای به‌منظور رهایی از تحریم‌های ایالات‌متحده و بین‌المللی که نقطه‌ی عطفی در توافق بود، برنامه‌ی جامع اقدام مشترک نتایجی به دست داده است. این توافق فعالیت هسته‌ای ایران را محدود و زیرورو کرد. بازرسی‌ها و مقررات راستی‌آزمایی شدیدی بر فعالیت غنی‌سازی این دولت تحمیل شد و «جامعه‌ی امنیتی اشاعه» گام بلندی به‌سمت ایجاد یک فرایند موفقیت‌آمیز تحت رهبری ملل متحد برای کنترل فعالیت‌های هسته‌ای خطرناک یک دولت سرکش اتخاذ کرد.»
1-2. دو خطر توافق را تهدید می‌کند: عدم گشایش اقتصادی در ایران و تغییرات رهبری در آمریکا:این گزارش اشاره می‌کند که «بااین‌حال منتقدان این توافق در هر سویی قرار گرفته‌اند و روند کند کمک‌رسانی به اقتصاد ایران این ترس و حدس و گمان را دامن زده است که رویدادهای سیاسی و تغییرات رهبری در ایالات‌متحده یا ایران می‌تواند به‌سرعت منجر به شکست این توافق شود.»
1-3. آمریکایی‌ها معتقدند علی‌رغم تنگناها، برجام برای ایران گشایش‌هایی داشته است:به‌دلیل اصرار برخی مقامات دولتی مبنی بر اینکه برجام سبب ایجاد گشایش‌هایی در ایران شده است، آمریکایی‌ها نیز‌ از این گزاره بیشترین استفاده را می‌کنند. برای مثال، در همین گزارش می‌خوانیم «با وجود شکایت از مقامات ایرانی مبنی بر اینکه کمک‌های اقتصادی این توافق اندک بوده است و اینکه ایالات‌متحده پایش را روی تعهدات مربوط به تحریم‌ها گذاشته است، تجار جدید درحال‌حاضر در حال روانه شدن به‌سمت ایران هستند. ده‌ها ارتباط بانکی با نهادهای مالی بین‌المللی تأسیس شده است. فروش نفت به‌سرعت به سطح قبل از اعمال سخت‌ترین تحریم‌های چندساله‌ی اخیر افزایش یافته است و رهبران تجاری اروپا و آمریکا معاملات عمده‌ی جدید با شرکت‌های ایرانی را اعلام کرده‌اند. صندوق بین‌المللی پول نرخ رشد بالایی را برای ایران در سال جاری پیش‌بینی کرده و پیشرفت در تنوع اقتصادی و مهار تورم ادامه داشته است. مشکلات اقتصادی خودخواسته روند کند تغییر را کاملاً جدا از موانع به‌جای‌مانده‌ی تحریم‌ها تضمین خواهد کرد. نارضایتی‌های شنیده‌شده در ایران بر سر روند کند تغییر اقتصادی در درجه‌اول بایستی به‌عنوان یک تلاش سیاسی برای گرفتن امتیازات تحریمی بیشتر از غرب مشاهده شود. این تاکتیکی است که به‌وسیله‌ی آن پراگماتیست‌های ایران خودشان را به‌لحاظ سیاسی در محاصره‌ی تندروها قرار داده‌اند.»
1-4. ایران روح برجام را رعایت نمی‌کند:بارها در طول سال جاری میلادی از مقامات ارشد آمریکایی در سطح رئیس‌جمهور شنیده شد که ایران روح برجام را رعایت نمی‌کند و منظور از روح برجام رفتار منطقه‌ای ایران و تولید و آزمایش موشک‌های بالستیک ایرانی بود. همان‌طور که باراک اوباما در حاشیه‌ی نشست امنیت هسته‌ای به‌صراحت از این موضوع سخن به میان آورد. در این گزارش نیز می‌خوانیم «اما حتی درحالی‌که پیشرفت واضحی در توافق هسته‌ای وجود دارد، رفتار منطقه‌ای ایران بسیار مشکل‌ساز باقی مانده است. پرتاب تحریک‌آمیز موشک‌های بالستیک و تداوم حمایت از بشار اسد، حزب‌الله و گروه‌های شبه‌نظامی شیعه‌ی عراق علائم واضحی هستند که ایالات‌متحده و ایران هنوز منافع متضادی در خاورمیانه دارند که بعید است به‌زودی به تغییر منجر شود.»
1-5.آمریکایی‌ها روی نزاع داخلی در ایران برنامه‌ریزی می‌کنند:آمریکایی‌ها به‌شدت بر روی تنش داخلی در ایران برنامه‌ریزی کرده‌اند و حتی آن را به فضای رسانه‌ای خود نیز منتقل می‌کنند. این موضوع بدان معنی است که آمریکایی‌ها درحال‌حاضر روی موضوع تحولات داخلی ایران متمرکز شده‌اند. مشابه چنین رویکردی به قلم سناتور کانز نیز در این اندیشکده پیگیری شده است. وی در بخشی از یادداشت مطبوعاتی خویش اشاره کرده است که «درحال‌حاضر بدیهی است این یک رژیم یکپارچه نیست. تنش داخلی وجود دارد. یک دولت یکپارچه‌تر از ایالات‌متحده در داخل ایران وجود ندارد.»
در همین گزارش اندیشکده‌ی امنیت نوین آمریکا آمده است: «رقابت بین پراگماتیست‌ها و تندروها در داخل ایران از زمان امضای برجام تشدید شده است؛ همان‌طور که روحانی و متحدانش سعی می‌کنند توافق هسته‌ای را به اهرمی برای به دست آوردن نفوذ بیشتر تبدیل کنند، مخالفانش سعی می‌کنند تا او را در رینگ قرار دهند. این تخاصم و رقابت داخلی پرچم قرمزی است برای تمایل سرمایه‌گذاران محتاط برای ایجاد هرگونه توافق بلندمدت با آنچه هنوز یک دولت انقلابی است.»
1-6. آمریکا و سه ضرورت در مواجهه با ایران.در نهایت این گزارش اشاره می‌کند که چالش ایالات‌متحده و شرکای بین‌المللی آن، توازن بین سه ضرورت خواهد بود: حفظ دستاوردهای امنیتی برجام، یافتن ابزار مناسبی برای فعالیت‌های منطقه‌ای بی‌ثبات‌کننده‌ی ایران و گسترش کانال‌های ارتباطی با ایران به‌منظور پیگیری حوزه‌های جدید منافع مشترک.
2. آسوشیتدپرس؛ انتشار سند محرمانه و الحاقیه‌ی برجام
2-1. هشدارهای مکرر کارشناسان نسبت‌به اسناد محرمانه:پیش‌تر کارشناسان هسته‌ای در ایران هشدار می‌دادند که یکی از نگرانی‌هایشان در مورد برجام، داشتن الحاقیه‌هایی از این سند است. مثلاً هشدار داده می‌شد که طول دوره‌ی محدودیت ایران آن‌گونه که در این سند انتشاریافته (برجام) گفته شده است، نیست و فراتر از این خواهد بود و دولت در ضمیمه‌ی برجام توافقی با دول غربی داشته است که وفق آن، برخی از مسائل ضمیمه‌ای را نیز پذیرفته است، اما به‌دلایل داخلی اصرار دارد که این اسناد الحاقی منتشر نشود.
2-2. بیم وجود اسناد الحاقی:حال در یک‌سالگی این سند، خبرگزاری آسوشیتدپرس ادعا کرده سندی محرمانه به رؤیت این خبرگزاری رسیده که نشان می‌دهد محدودیت‌های کلیدی در برنامه هسته‌ای ایران، اندکی کمتر از پانزده سال اعلام‌شده در برجام، برداشته خواهد شد. آسوشیتدپرس ادعا کرده این سند، تنها بخش مرتبط با توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 است که هنوز علنی نشده است.
2-3. اقدامات داوطلبانه‌ی اعلان‌نشده:یک دیپلمات که حوزه‌ی کاری‌اش برای بیش از یک دهه برنامه‌ی هسته‌ای ایران بوده، سند یادشده را در اختیار رسانه‌ی مربوط قرار داده است. یک دیپلمات دیگر نیز که همین سند را در اختیار داشته، صحت آن را تأیید کرده است. دیپلمات مورد استناد آسوشیتدپرس، سند مورد نظر را یک «توافق جانبی» بر «برجام» و جدا از آن توصیف کرد، اما خاطرنشان کرد که سند مذکور یکی از بخش‌های لاینفک توافق هسته‌ای است که به تأیید ایران و اعضای گروه 1+5 رسیده است.
یک‌سالگی برجام و اسناد الحاقی منتشرنشده‌ی آن نشان‌دهنده‌ی این است که می‌بایست در آینده منتظر برخی از اقدامات داوطلبانه و اعلان‌نشده‌ی دیگر ایران در مسئله‌ی هسته‌ای باشیم.
3. نقش کنگره در یک‌سالگی برجام
در نخستین سالگرد حصول توافق جامع هسته‌ای بین ایران و 1+5، مجلس نمایندگان آمریکا سه طرح جدید برای تحریم ایران تصویب کرده است. جمهوری‌خواهان مخالف برجام روز سه‌شنبه‌ی هفته‌ی گذشته بررسی سه لایحه‌ی تازه‌ی ضدایرانی را به‌منظور ایجاد اختلال در این توافقنامه، با هدف فشار به دولت اوباما و تداوم و تشدید فضای ایران‌هراسی، به مجلس نمایندگان این کشور ارائه دادند که به تصویب رسید. روز چهارشنبه در پی یک شور و بررسی کوتاه، نخستین لایحه از لوایح سه‌گانه مبنی بر منع خرید آب سنگین از ایران به تصویب اکثریت جمهوری‌خواه مجلس رسید و شور و بررسی درباره‌ی دو لایحه‌ی دیگر به روز پنج‌شنبه موکول شد. در نخستین ساعات بعد از ظهر روز پنجشنبه نیز دو لایحه‌ی دیگر در پی شوری کوتاه به رأی‌گیری گذاشته شد و هر دو لایحه به تصویب رسید. این سه طرح عبارت بودند از:
3-1. طرح اول:وضع تحریم‌های جدید علیه ایران به بهانه‌های آزمایش موشکی، حقوق بشر و تروریسم.
3-2. طرح دومکه اد رویس، رئیس کمیته‌ی روابط خارجی مجلس نمایندگان، حامی اصلی آن است، خواستار قطع دسترسی ایران به دلارهای آمریکا در مبادلات خارجی و نظام مالی این کشور است.
3-3. طرح سومنیز شرکت‌های دولتی آمریکا را از انجام هرگونه معامله برای خرید آب سنگین ایران منع می‌کند.
4. توصیه‌ی مارک دوبویتز، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی، برای تدابیر تحریمی علیه ایران
مارک دوبویتز، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی و یکی از تحلیلگران سرشناس آمریکایی، در بیانیه‌‌ی خود از کنگره خواست تدابیر تحریمی بیشتری برای اعمال فشار بر ایران اتخاذ کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
1. محافظت از دلار آمریکا در برابر اقتصاد غیرقانونی ایران
2. تصویب مجدد قانون تحریم‌های ایران به‌عنوان پایه‌ی اصلی معماری تحریم‌ها
3.تلاش برای نفی «ایران عملکرد اقتصادی مسئولانه‌ای دارد»
4. تشدید تحریم علیه سپاه‌ پاسداران با هدف‌ گرفتن حمایت این نهاد از تروریسم و افزایش تحریم‌های عدم‌ اشاعه‌ی ‌هسته‌ای
فرجام
برجام به یک‌سالگی خود رسید و بدعهدی آمریکایی‌ها کماکان به قوت خویش باقی است. ابعاد پنهانی از توافق ایران و کشورهای غربی، توسط برخی رسانه‌ها منتشر شده است و آمریکایی‌ها در حال تشدید تدابیر تحریمی خود علیه ایران هستند. لذا ضروری است مسئولین دولتی شفافیت بیشتری درخصوص برخورد با این موضوع، پیش گیرند و مانع از سوءاستفاده‌ی بیشتر آمریکایی‌ها از این سند شوند.