شعار سال: بازار پایه فرابورس ایران در حالی ماه‌های اخیر شاهد تغییر و تحولات زیادی به‌خصوص در زمینه تغییر مقررات بود که این امر بازتاب‌های زیادی به دنبال داشت. تفکیک نمادهای بازار پایه به سه تابلوی زرد، نارنجی و قرمز، تغییر در نحوه معاملات و دامنه نوسان نمادهای فعال در این بازار و همچنین ورود بازارگردان‌ها و امکان فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در این بازار از جمله تغییراتی بود که سبب شد تا این بازار در روز سیزدهم ‌شهریور متوقف و سرانجام بعد از گذشت دو هفته‌ در ۲۵شهریور، مجدد آغاز به کار کند.

رشدهای چند صد درصدی بدون پشتوانه، حجم معاملات غیرعادی و نوسانات نامتعارف طی یک روز از جمله ویژگی‌های بارز سهام بازار پایه در ماه‌های گذشته بود که سبب شد تا مقام سیاست‌گذار به فکر راه‌چاره‌ای برای کنترل هر چه بیشتر این بازار باشند. ایجاد محدودیت‌های جدید، راهکاری بود که برای بهبود معاملات این بازار درنظر گرفته شد. البته «دنیای اقتصاد» در گزارش‌های پیشین خود به دفعات به این موضوع اشاره کرده که محدود کردن معاملات به هر نحوی تنها پاک کردن صورت مساله و فرار از بار مسوولیت‌های سنگین‌تری است که سیاست‌گذاران اقتصادی و مسوولان بازار سرمایه باید در انجام آنها دقت بیشتری به خرج دهند. گرچه در نگاهی عمیق‌تر مشخصا ریشه مشکلات بازار پایه و شرکت‌های پذیرفته‌شده در این بازار به قوانین حاکم بازمی‌گردد؛ عدم اصلاح قوانین حاکمیت شرکتی، قانون تجارت و ورشکستگی و مواردی از این دست باعث شده که سهام شرکت‌ها با زیان انباشته سنگین سال‌های طولانی در بازار پایه اجازه معامله پیدا کنند و سهام همین شرکت‌ها به بهترین مکان برای جولان نقدینگی داغ تبدیل شود. به این ترتیب مشاهده می‌شود که قوانین بالادستی نیاز به بازنگری بیشتری دارد.

حال با وجود گذشت ۹روزکاری از بازگشایی بازار پایه بعد از اعمال قوانین جدید، همچنان مقاومت‌ها و مخالفت‌ها در خصوص این بازار ادامه دارد. تا جایی که شکایت برخی از سهامداران این بازار به مجلس شورای اسلامی نیز رفته و برخی از نماینده‌های مجلس به این حوزه ورود کرده‌اند. در این راستا رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار طی نامه‌ای به یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به بررسی ابهامات موجود پرداخت. شاپور محمدی در این توضیحات راهکارهای بهبود نقدشوندگی در بازار پایه و کلیت بازار سرمایه را تشریح کرده است.

نداشتن استانداردهای پذیرش در بورس

بسیاری از شرکت‌های مندرج در تابلوهای مختلف بورس و فرابورس به‌دلیل زیان‌های انباشته سنگین که میزان آن گاه از سرمایه شرکت بسیار فراتر می‌رود، عملا از منظر قانون تجارت ورشکسته تلقی می‌شوند اما به‌دلیل الزامات قوانین بالادستی (نظیر قانون برنامه پنجم توسعه) باید در بازار سرمایه پذیرش شوند و بعضا با حمایت‌های ناموجه و عمیقا سیاسی از سوی سیاست‌گذاران به حیات اقتصادی ادامه دهند و ضربات مهلک را از محل ناکارآیی پایدار و زیان‌سازی مستمر به جامعه وارد کنند.در این راستا به نقل از «ایرنا»، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار طی نامه‌ای به هادی قوامی نایب رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات در مجلس شورای اسلامی به همین موضوع اشاره می‌کند و معتقد است: شرکت‌های درج‌شده بازار پایه فرابورس، مشمول استانداردهای پذیرش در بورس‌ها نیستند. به‌همین دلیل ریسک شفافیت اطلاعاتی، عملیاتی و مالی این شرکت‌ها از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌ها بیشتر است که به تبع آن امکان وقوع جرایم موضوع فصل ۶ قانون بازار اوراق بهادار در خصوص سهام این شرکت‌ها بالاتر است.

نوسان‌های غیرمتعارف

نوسانات شدید در بازار پایه طی ماه‌های اخیر نشان از آن دارد که نگاه‌ شماری از سرمایه‌گذاران برای کسب سودهای نجومی به این بازار معطوف شده است. در این میان برخی از فعالان بازار سرمایه معتقدند که تشکیل حباب‌های سنگین قیمتی در برخی نمادهای این بازار صورت گرفته و این برای بازار سرمایه امری نگران‌کننده است. در این راستا «دنیای اقتصاد» در گزارشی تحت عنوان «خطای سیاست‌گذاری در بازار سهام» به این موضوع پرداخته و عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت‌های بازار پایه را عاملی در جهت افزایش بی‌رویه قیمت در برخی نمادهای این بازار عنوان کرده است. به‌طوری‌که ارزش برخی شرکت‌های بازار پایه طی یک سال و نیم گذشته بین ۱۰ تا ۵۰ برابر افزایش یافته است.در همین راستا شاپور محمدی توضیح داد: توجه به مسائلی همچون معاملات با نوسان قیمت نامتعارف و افزایش پرونده‌های تخلفاتی در بازار پایه و همچنین در راستای ارتقای سلامت بازار پایه، اصلاحات مقررات حاکم بر بازار پایه از سال ۱۳۹۶ در دستور کار قرار گرفت. وی گفت: مقررات اصلاح‌شده در ۱۲ دی‌ ۱۳۹۷ به تصویب هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید که این اصلاحات در روزهای اول و ششم اسفند ۹۷ به‌ عموم بازار اطلاع‌رسانی شد.

وی افزود: با عنایت به تغییر در نحوه انجام معاملات در بازار پایه فرابورس و نظر به اینکه معاملات نمادهای این بازار نیازمند اعمال تغییرات زمانبر در سامانه معاملات بوده، زمان اجرای آن پس از ۷۰ روز کاری (خرداد ۱۳۹۸) اعلام شد و در خردادماه یعنی نزدیک به زمان اجرای مقررات جدید، شبهات متفاوتی درخصوص مقررات در فضای مجازی مطرح شد؛ به‌طوری‌که عده‌ای از اشخاص اقدام به شایعه‌پراکنی و تشویش اذهان علیه مقررات جدید کردند. این گروه از افراد با ایجاد شبهات مختلف اعم از اطلاع‌رسانی ناکافی و غیرشرعی بودن مقررات جدید سعی در ملتهب کردن فضای حاکم بر بازار سرمایه کردند.رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: توجه به اطلاع‌رسانی مکرر، به‌منظور انجام اصلاحات مقررات بازار پایه با کمترین آسیب‌های جانبی، اجرای مقررات جدید در خردادماه متوقف و منوط به بررسی موضوع در شورای‌عالی بورس شد.

پاسخ به شبهات مطرح‌شده

محمدی یکی از شبهاتی را که از سوی منتقدان مطرح‌شد نحوه اطلاع‌رسانی در این خصوص عنوان کرد و افزود: اطلاع‌رسانی در مورد تغییرات، اسفندماه صورت‌گرفت و بیش از سه ماه قبل از اجرایی شدن به عموم بازار اعلام شد.وی همچنین ادعای غیرشرعی بودن مقررات را مغرضانه عنوان کرد و توضیح داد: پاسخ‌هایی که از مراجع در این مورد دریافت شده به‌دلیل طرح ناصحیح سوالات بوده و به‌منظور شفاف‌سازی مجدد در این باره، موضوع غیرشرعی بودن مقررات جدید معاملات در کمیته فقهی مطرح و مردود اعلام شد.رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اینکه در راستای بررسی همه‌جانبه، موضوع قوانین بازار پایه میان گروه‌های مختلف فعالان بازار نیز مطرح و پیشنهادهای آنان اخذ و طی جلسات متعددی بررسی شد، اظهار کرد: تغییر مقررات فقط درخصوص نحوه انجام معاملات سهام مندرج در بازار پایه بوده است و تاثیری در وضعیت مالی و عملیاتی یا اشتغال در شرکت‌های مندرج در بازار پایه ندارد.

حراج روزانه با هدف افزایش نقدشوندگی در بازار پایه

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار یادآور شد که دستورالعمل بازار پایه با شیوه جدید از روز دوشنبه ۲۵ شهریور اجرایی شده و به‌دلیل درخواست سهامداران بازار پایه از فرابورس ایران برای افزایش نقدشوندگی مبنی بر برگزاری حراج به‌صورت روزانه و افزایش دامنه نوسان، فرابورس ایران نیز با توجه به ظرفیت دستورالعمل جدید درخواست افزایش حراج‌ها را به سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه کرد و به این ترتیب مقرر شد از ۷ مهر همانند سایر بازارهای فرابورس ایران حراج‌ها به‌صورت روزانه و در محدوده دامنه نوسان هر یک از تابلوهای بازار پایه انجام شود که این موضوع موجب افزایش دامنه نوسان هفتگی نمادها نیز شد. سکاندار بورس در ادامه تاکید کرد: مقررات جدید به‌دلیل پیش‌بینی بازارگردان برای افزایش نقدشوندگی، پویا بودن دامنه نوسان به‌دلیل جلوگیری از افت هیجانی قیمت‌ها و منطقی شدن افزایش قیمت‌ها متناسب با عوامل بنیادی، موجب بهبود شفافیت، کارآیی و ارتقای سلامت بازار شده است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنياي اقتصاد ، تاریخ انتشار 8 مهر 98، کد خبر: 3577264، www.donya-e-eqtesad.com