شعارسال: «سفر خارجی» تا چند سال پیش یکی از آیتم‌های سبد مصرفی برخی خانوار‌های ایرانی بود. هر چند این آیتم در دو سال اخیر و نوسانات شدید ارز تقریبا حذف شده و به یکی از موارد «داشتن تمکن مالی» و حذف از یارانه معیشتی تبدیل شده است. از سال ۹۷ و با افزایش نرخ دلار، سفر‌های خارجی نیز دستخوش تغییر شده است. هر چند سفر رفتن وابستگی مستقیمی با قدرت خرید دارد، اما نوسانات نرخ دلار و افزایش تورم کشور از ۹.۶‌درصد در سال ۹۶ به ۴۱.۲‌درصد در اسفند ۹۸، بر ناتوانی افراد در رفتن به سایر کشور‌ها بی‌تاثیر نیست. با وجود اینکه هزینه‌های سرانه سفر به کشور‌های همسایه بین ۱۷۵ تا ۲۸۵ دلار برآورد می‌شود، اما نوسانات نرخ ارز و افزایش‌های چندباره آن می‌تواند این کالا را از سفره اقشار متوسط به بالا به‌طور کامل حذف کند. اتفاقی که به نظر می‌رسد با افزایش نرخ تورم زودتر رخ دهد.

بی‌تابی دلار و ارزان‌تر شدن ایران

اواخر سال ۹۶، آخرین روز‌های دلار در نرخ‌های ۴ رقمی بود. طی ۲ سال اخیر نرخ دلار نوسانات زیادی را تجربه و قله‌های زیادی را نیز فتح کرده است. بیشترین نرخ آن در سال‌های ۹۷ و ۹۸ به ترتیب ۱۵ هزار و ۸۰۰ و ۱۸ هزار و ۵۰۰ تومان بود که اواخر هفته گذشته به مرز ۱۹ هزار تومان نیز نزدیک شد. هر چند نتوانست به این کانال وارد شود، اما به نظر می‌رسد تاثیرات روانی آن تا مدت‌ها ادامه دارد. یکی از ابعاد قیمت بالای دلار، افت شدید مسافرت‌های خارجی به‌خصوص به کشور‌های ارمنستان، ترکیه، آذربایجان و به صورت کلی کشور‌هایی است که با ایران مرز زمینی و دریایی دارند. هر چند افزایش نرخ دلار و افت ارزش پول ملی ورود توریست‌های خارجی به کشور را افزایش داده، اما در مقابل سهم ایرانی‌ها را از کل توریست‌های خارجی با کاهش شدیدی مواجه کرده است. بر‌اساس آخرین گزارش «دوسالانه مجمع جهانی اقتصاد» در سال ۲۰۱۹، در بین ۱۴۰ کشور جهان، ایران رتبه ۸۹ را در ۱۴ شاخص رقابتی جذب توریست کسب کرده است. براساس این گزارش ایران با تنزل ارزش پولش به یکی از ارزان‌ترین کشور‌های خاورمیانه برای توریست‌های خارجی بدل شده است. رقابت‌پذیرترین کشور خاورمیانه در زمینه گردشگری و سفر، امارات متحده عربی است. نکته جالب‌توجه در این است که این کشور از نظر منابع طبیعی و جاذبه‌های گردشگری رتبه ۱۰۳ در بین ۱۴۰ کشور را دارد.

 

گران شدن زندگی در ایران

با وجود اینکه افت ارزش ریال طی ۲ سال اخیر، کشور را به یکی از مقاصد گردشگری در جهان بدل کرده، اما باعث کاهش شدید قدرت خرید افراد و ناتوانی در برآورده کردن نیاز‌های روزمره شده و سفر‌های خارجی تقریبا در لیست نیاز‌های زندگی افراد دهک‌های میانی و متوسط وجود ندارد. براساس گزارش‌های مرکز آمار، شاخص کل کالا‌های غیرخوراکی و خدمات در دهک‌های هفتم و هشتم (که پیش از نوسانات نرخ ارز و تورم ۴۱‌درصدی در اسفند ۹۸ جزو اقشار متوسط با تمکن مالی بالا محسوب می‌شدند) در سال ۹۶ حدود ۶.۸‌درصد بوده که این میزان در سال ۹۸ به ۳۱.۲ و ۳۱.۴‌درصد رسید. به بیان دیگر طی دو سال، هزینه‌های این دو دهک بیش از ۵ برابر افزایش پیدا کرد و حذف سفر، قطعا یکی از گزینه‌های پیش روی خانوار‌ها برای پوشش افزایش هزینه‌ها و کسری بودجه ناگزیرشان است.

سرانه هزینه‌کرد هر ایرانی در سفر‌های خارجی

بیشترین مقصد گردشگران ایران، کشور‌های دارای مرز زمینی و آبی مشترک با ایران است. دوبی، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، صربستان و گرجستان در سال‌های گذشته و پیش از افزایش نرخ دلار و تورم توانستند بیشترین میزان ورود ایرانی‌ها را در مقایسه با سایر کشور‌ها به نام خود ثبت کنند. براساس گفته‌های عبدالرضا مهاجری‌نژاد، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و حمایت از توسعه معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی درخصوص سفر‌های خارجی ایرانیان گفت: «حدود ۹ میلیون و ۱۹۶ هزار و ۱۴۰ نفر در سال ۹۵ مسافرت خارجی داشتند. این میزان در ۵ ماهه نخست سال ۹۶ به ۳ میلیون و ۴۷۴ هزار و ۶۹۲ نفر رسید. ازسوی دیگر پیش از نوسانات نرخ ارز و در بهار ۹۳، ۸۸۷ هزار سفر خارجی توسط مرکز آمار به ثبت رسیده بود که رقمی معادل ۲۱۳۹ میلیارد و ۹۹۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان هزینه‌کرد ایرانی‌ها در این سفر‌ها عنوان شده است، بنابراین ایرانی‌ها برای هر سفر خارجی به‌طورمیانگین حدود ۲ میلیون و ۴۱۳ هزار و ۶۰۴ تومان هزینه کرده بودند.» از سوی دیگر گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد تعداد سفر‌های خارجی در بهار ۹۶ حدود ۷۴۸ هزار و در بهار ۹۷ با کاهشی ۱۲.۵ درصدی، ۶۶۵ هزار برآورد شده است. براساس گزارش «نتایج طرح آمارگیری از گردشگران ملی» با وجود کاهش تعداد سفر‌های خارجی در سال ۹۷، متوسط هزینه هر سفر خارجی برای یک نفر در بهار این سال، حدود دو میلیون و ٨٠٠ هزار تومان بوده که نسبت به بهار ١٣٩٦ حدود ۱۰.۷‌درصد افزایش داشته است. با وجود اینکه همچنان آماری از مسافرت‌های بهار ۹۸ از سوی مرکز آمار منتشر نشده و از‌سوی دیگر شیوع کرونا از اسفند در ایران و بسته بودن مرز‌های اغلب مقاصد گردشگری توریست‌های ایرانی، نمی‌توان نتایج طرح آمارگیری از گردشگران ملی را به درستی تخمین زد، مقایسه رابطه نرخ دلار و جریان ورود توریست نشان می‌دهد رابطه مستقیم میان این دو است، به‌گونه‌ای که با افزایش ۱۶۶‌درصدی دلار در پایان سال ۹۷، جریان ورود توریست به کشور ۵۳‌درصد رشد داشته و در ۴ ماهه ابتدایی سال ۹۸ نیز شاهد افزایش ۴۰ درصدی ورود گردشگران خارجی به کشور بوده‌ایم. به گواه آمارها، افت ارزش پول ملی و افزایش دلار تاکنون تنها به سود گردشگران خارجی بوده است.


با ارز ۲۰ هزار تومان کجا می‌توان رفت؟

شیوع کرونا در جهان، تقریبا تمام مرز‌های زمین، هوایی و آبی را بسته نگه داشته است. براساس گزارش‌های رسمی قرار است از میانه مرداد کشور ترکیه پذیرای توریست‌های ایرانی باشد. مرز‌های ارمنستان نیز از اواخر تیر ماه باز می‌شوند، اما همچنان زمان مشخصی برای بازگشایی مرز‌های ایران و آذربایجان از سوی این کشور اعلام نشده است. هر چند آژانس‌های مسافرتی، زمان تور‌های گردشگری به این کشور‌ها را به نیمه دوم سال تغییر داده‌اند که با نوسانات نرخ ارز، دلار ۲۰ هزار تومان خارج از تصور نخواهد بود. تور استانبول برای مهر سال جاری و «نامشخص بودن زمان و نوع پرواز» در هتلی ۳ ستاره حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و تور آلانیا با همان ویژگی‌های ذکر شده، ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان بود. به بیان دیگر قیمت سفر ۳ شب و ۴ روز به ترکیه بین ۱۷۵ تا ۲۸۰ دلار برای هر نفر است. اگر یک خانواده ۴ نفره قصد سفر به ترکیه را داشته باشند باید بین
۱۴ تا ۲۲ و نیم میلیون تومان هزینه کنند. هر چند این مبالغ، تنها جوابگوی بلیت و هواپیماست و هزینه‌های دیگری را شامل نمی‌شود. قیمت تور‌های گردشگری به آذربایجان نیز تفاوت چندانی با تور‌های ترکیه ندارد و از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و تا حدود ۵ میلیون تومان برای هر نفر نوسان دارد. قیمت تور‌های مسافرتی به ارمنستان و دوبی با همان شرایط تور‌های ترکیه از ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تا
۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان متغیر است. مقایسه قیمت تور‌های گردشگری در سال جاری و سال ۹۳
(با کم کردن هزینه‌های خورد و خوراک و سایر هزینه‌های جانبی)، هزینه سفر برای هر فرد طی
۶ سال اخیر بین ۴ تا ۵ برابر افزایش داشته است.

هر چند آهنگ افزایش سایر شاخص‌های کلان اقتصادی مانند نرخ تورم و نقدینگی در این مدت حدود ۲۹ و ۲۷.۳‌درصد عنوان شده است.


افزایش فشار با گرانی بلیت ایرلاین‌ها

گرانی ارز علاوه بر کاهش سفر‌های خارجی، به ایرلاین‌ها نیز ضرر وارد می‌کند. حسین گروسی، عضو کمیسیون صنایع و معادن در این خصوص گفت: افزایش قیمت بلیت هواپیمایی در راستای افزایش نرخ ارز از جانب ایرلاین‌ها به ضرر خود آن‌ها خواهد شد. مجلس فشار و تنگنایی که ایرلاین‌ها در نتیجه قطع ارز دولتی درگیر آن شده است را درک می‌کند، اما با افزایش قیمت بلیت فشار این گرانی به مردم وارد می‌شود.

 

 

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه اعتماد، تاریخ انتشار: 1 تیر 1399، کد خبر: 149373، www.etemadnewspaper.com