شعار سال: بالا رفتن نرخ ارز و سکه دیگر به یک قصه تکراری و روزمره تبدیل شده؛ گرچه در دو هفته پیش افزایش چشمگیر نرخ ارز و به‌ویژه سکه تعجب همه را برانگیخت؛ اما این نرخ‌ها هم در کنار تورم تکرارشده کالاهای دیگر انگار تبدیل به عادت و روزمرگی اقتصاد این‌ روزهای ایران شده است. بانک مرکزی به مردم اطمینان داده که با بازگشت ارزهای حاصل از صادرات روند صعودی ارز متوقف خواهد شد؛ اما هنوز این وعده سیاست‌گذار پولی را بازار باور نکرده و قیمت دلار روز گذشته به بالای ۲۱ هزار تومان و قیمت سکه به بالای ۱۰ میلیون تومان رسید. درباره سرعت‌گیری روند صعودی نرخ ارز و سکه به سراغ مدیرکل عملیات و تعهدات ارزی سابق بانک مرکزی رفتیم تا کمی از تجربه بانک مرکزی در روزهای شوک ارزی بدانیم و اینکه در‌حال‌ حاضر در بانک مرکزی در حوزه ارز چه خبر است. مجید هاشمی که در دوره ولی‌الله سیف مدیرکل عملیات و تعهدات ارزی بانک مرکزی بود و در شوک ارزی سال‌های ۹۱ و ۹۲ از نزدیک در جریان نوع‌ سیاست پولی بود‌، در گفت‌وگویی از تفاوت عمق گرانی ارز و سکه در سال ۹۹ در مقایسه با آن سال‌ها می‌گوید. او معتقد است وضعیت فعلی یک وضعیت اقتصادی است و یک کمیته تخصیص ارزی همچنان که تجربه آن را در دهه ۶۰ از سر گذراندیم، باید تشکیل و احیا شود. او از ناهماهنگی و اختلاف‌نظر میان دستگاه‌ها به‌‌ویژه بانک مرکزی و سازمان برنامه در اتخاذ سیاست‌های مالی و پولی می‌گوید و معتقد است اتخاذ سیاست‌های ناهمگون از سوی دستگاه‌های اجرائی گرانی نرخ‌ها را به ‌دنبال داشته است. او معتقد است فقط از خلال تشکیل چنین کمیته‌ای شفاف خواهد شد که چه ارزهایی بی‌حساب‌وکتاب به چه افرادی تخصیص یافته و در کنار حیف‌و‌میل منابع، منجر به گرانی نرخ‌ها می‌شود.

+ ‌مدتی است روند نرخ ارز و سکه سیر صعودی شتابانی به ‌خود گرفته و با وجود تأکید سیاست‌گذار پولی بر مهار تورم در بازار سکه و ارز، همچنان نرخ‌ها افزایشی است. شما به‌عنوان کسی که سابقه مدیرکل اعتبارات ارزی بانک مرکزی را در کارنامه اجرائی دارید، گرانی اخیر ارز و سکه را ناشی از چه عواملی می‌دانید؟

واقعیت این است که افزایش نرخ ارز و سکه در ایران بیشتر از اینکه معطوف به عوامل اقتصادی باشد، ناشی از تحولات سیاسی است. ضمن اینکه اثر اتفاقات و رخدادهای بازارهای دیگر به‌شدت به بازار ارز اصابت می‌کند. زمانی که نرخ‌های بهره به‌ هر دلیلی دست‌کاری می‌شود، آثار این نوسانات در بازار ارز تخلیه می‌شود. وقتی بازار کمی آرام گرفته؛ اما سیاست‌گذار تصمیم می‌گیرد با مداخله در نرخ‌ها دامنه قیمت‌ها را تغییر دهد، به ‌اصطلاح خرس نوسان و التهاب که به خواب فرو رفته بود، بیدار می‌شود؛ بنابراین اصلا نمی‌توان برای ریشه‌یابی چرایی افزایش نرخ ارز و سکه در این روزها یک عامل را شناسایی کرد و این گرانی هم ناشی از ساختار و تحولات اقتصادی و سیاسی است و هم آثار سیاست‌هایی که در بازارهای دیگر اتخاذ شده است.

+ ‌در سال‌های ۹۱ و ۹۲ هم همراه با وضع تحریم‌ها ما با یک شوک ارزی مواجه بودیم؛ اما دوره فعلی چه تفاوتی با آن زمان دارد که هم افزایش نرخ‌ها عمق بیشتری دارد و هم روند صعودی ماندگارتر است؟

واقعیتی را نباید فراموش کنیم که در کنار شدت بیشتر تحریم‌های این دوره، طرف مقابل سیاسی ما هم در وضع تحریم‌ها هوشمندانه‌تر و سخت‌گیرانه‌تر عمل می‌کند و عملا مجاری‌ای که می‌شد از آن طریق تحریم‌ها را دور زد، محدودتر شده است.

+ ‌آیا تورم بی‌سابقه در بازار بورس و جهش شتابان این بازار هم بر افزایش نرخ ارز تأثیر داشته است؟

خیر، من اتفاقا برخلاف تحلیل برخی از کارشناسان معتقدم این نوسانات بازار ارز بوده که بر بازار سرمایه تأثیر گذاشته و در کنار سیاست‌های تشویقی دولت برای جذب نقدینگی در بورس، منجر به جهش شاخص بورس شده است. شرکت‌هایی که در بورس اکنون سهام آنها در حال معامله است، اکثرا شرکت‌هایی هستند که سروکار مستقیمی با ارز دارند و از این محل سهام این شرکت‌ها هم در بورس به قیمت‌هایی هم‌تراز با نرخ ارز ارزش‌گذاری می‌شود.

‌همواره در حوزه سیاست‌گذاری پولی ایران، یکی از ابزارهای مهم کنترل نرخ ارز این بوده که تزریق ارز به‌نوعی از طریق بانک مرکزی صورت می‌گرفته؛ اما اکنون به‌نظر می‌رسد به‌دلیل کاهش درآمدهای ارزی این ابزار کارایی لازم را ندارد؛ ضمن اینکه به‌ دلیل شیوع کرونا و همچنین تحریم‌ها کشور با کمبود ورود ارز مواجه است. خیلی از کارشناسان معتقدند دلیل عمده افزایش نرخ ارز همین کمبود عرضه ارز است. 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، به تاریخ: ۱۶ تیر ۱۳۹۹، کد خبر: ۲۶۷۱۳۵، www.sharghdaily.com