پنجشنبه ۰۶ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 25 
دکتر مهرناز امین‌آقایی؛ جامعه شناس در مورد شهروندی فعال توضیح می‌دهد: این عبارت به معنای توانایی برای درگیر شدن در گونه‌های مختلف کنش‌های اجتماعی و سیاسی با انگیزه تصمیم سازی برمبنای حقوق بشر است.
شعار سال: تغییرات رویکردی در گفتمان شهروندی، درنهایت به تعریفی از شهروندی در قالب شهروندی فعال منجر شد که به جای تعریف این مفهوم به‌مثابه پایگاه حقوقی و مبتنی بر قلمرو مکانی، بر عاملیت شهروندان به‌مثابه کنشگرانی در حوزه اجتماع، سیاست و دولت تاکید دارد.
شهروندی فعال به معنای توانایی برای درگیر شدن در گونه‌های مختلف کنش‌های اجتماعی و سیاسی با انگیزه تصمیم سازی و تاثیرگذاری و برمبنای فضایل اخلاقی و حقوق بشر است.
سیرِ تکوینِ شهروندی در ایران در قالبِ تعاملِ اغلب پرتنش ِ نیرو‌های اجتماعی و دولت که سابقه آن به بیش از یک قرن می‌رسد، در نهایت منجر به شکل گیری نوعی از شهروندی شده است که پاسخگوی چالش‌ها و مشکلات اجتماعی و سیاسی‌ِ امروزِ جامعه ایران نیست. میزان تحقق شهروندی در جامعه ایران مطلوب نیست و ماهیت جامعه‌شناختی آن به صورتِ شهروندیِ مبتنی بر حقوق، از بالا و انفعالی است تا شهروندی ِ مبتنی بر مسئولیت ها، از پایین، فعال و متکی به حوزه عمومی.
شهروندان ازدانش سیاسی، علاقه سیاسی، تعهد مدنی و قانون‌پذیری به عنوان ملزومات نرم افزاریِ تحقق شهروندی در سطح پایین برخوردارند و هم چنین نسبت به مهارت‌های مدنی و ابزار‌های مشارکت اجتماعی و سیاسی موجود ناآگاهند و یا در صورت آگاهی، فضا و شیوه‌های مشارکتی فعلی را جهت پیشبرد منافع ذهنی خود مناسب نمی‌دانند.
تعبیر سطحی از مسئولیت شهروندی در بین شهروندان، در کنار ناکامیِ تجربی در بیان اعتراض و انتقاد، ضعف حقوقِ مشارکتی و حقوقِ مطالبه‌گری که منجر به احساس قوی بیگانگی از دولت شده است، منجر به شکل‌گیری الگو‌های کنش “انتقام‌جویی-قانون‌گریزی”، ِ”انفعالی” و “مشارکت‌جویی محدود” شده است. بدیهی ست ادامه این الگوها، گسترش حوزه فعالیت دولت و فضای عدم تحقق شهروندی را بازتولید می‌کنند و شکاف بین شهروندان و دولت را گسترش می‌دهند تا شهروندان بیش از پیش خود را نسبت به مسایل جامعه ناتوان و سرخورده بدانند. چنین وضعیت شهروندی‌ای مانع از این شد که موج دموکراسی خواهیِ جدید سوار بر رشد آموزش، افزایش مشارکت اجتماعی-سیاسی زنان و توسعه حوزه عمومیِ فضای مجازی نیز بتواند نویدبخش و کمک راهِ حرکت به سمت شهروندی فعال باشد.
راه حل این مساِله نگاهی متفاوت به مفهوم شهروندی در ایران است که حل مسایل جامعه را به دست خود آن‌ها بسپارد. حرکتی به سمت نگرش برنده- برنده بین شهروندان و دولت که پویایی اجتماعی، افزایش سرمایه اجتماعی، افزایش احساس مسئولیت اجتماعی و افزایش اعتماد اجتماعی را با تاکید بر دموکراسی و حقوق بشر به ارمغان آورد.
مفهوم شهروندی فعال معادل یک عضویت کشف‌شده و اکتسابی است. نگاهی انسانی به شهروندی که میتواند، بین شهروندی و عضویت در اجتماع های متفاوت، تنوع ِزیست جهان‌ها، تنوع هویت های گروهی و قومی و پذیرش ارزش های دموکراتیک و جهانی پیوند برقرار نماید.
به تعبیر هابرماس چنین شهروندی‌ای، سیاست را راه حل نهایی برای مساله تضاد نمی‌داند. بلکه با کشف مداوم و مفصل بندی دیدگاه‌ها و هویت های متضاد، بقا را بدون حذف تفاوتها و امکان اجماع خلاقانه را به دور از سلسله مراتب سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فراهم می‌آورد و از درون حوزه عمومی، بسترساز شکل گیری شبکه‌ای از روابط مساوات طلبانه شناخت و درک متقابل میشود که کنش های فعالانه افراد را هم ضروری و هم امکان پذیر می‌نماید.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری- تحلیلی پیام ملت، تاریخ انتشار: ۷ مرداد ۱۳۹۹، کدخبر: ۱۸۵۵۸، www.payamemellat.ir
شهروندی فعال به معنای توانایی برای درگیر شدن در گونه‌های مختلف کنش‌های اجتماعی و سیاسی با انگیزه تصمیم سازی و تاثیرگذاری و برمبنای فضایل اخلاقی و حقوق بشر است.
سیرِ تکوینِ شهروندی در ایران در قالبِ تعاملِ اغلب پرتنش ِ نیرو‌های اجتماعی و دولت که سابقه آن به بیش از یک قرن می‌رسد، در نهایت منجر به شکل گیری نوعی از شهروندی شده است که پاسخگوی چالش‌ها و مشکلات اجتماعی و سیاسی‌ِ امروزِ جامعه ایران نیست. میزان تحقق شهروندی در جامعه ایران مطلوب نیست و ماهیت جامعه‌شناختی آن به صورتِ شهروندیِ مبتنی بر حقوق، از بالا و انفعالی است تا شهروندی ِ مبتنی بر مسئولیت ها، از پایین، فعال و متکی به حوزه عمومی.
شهروندان ازدانش سیاسی، علاقه سیاسی، تعهد مدنی و قانون‌پذیری به عنوان ملزومات نرم افزاریِ تحقق شهروندی در سطح پایین برخوردارند و هم چنین نسبت به مهارت‌های مدنی و ابزار‌های مشارکت اجتماعی و سیاسی موجود ناآگاهند و یا در صورت آگاهی، فضا و شیوه‌های مشارکتی فعلی را جهت پیشبرد منافع ذهنی خود مناسب نمی‌دانند.
تعبیر سطحی از مسئولیت شهروندی در بین شهروندان، در کنار ناکامیِ تجربی در بیان اعتراض و انتقاد، ضعف حقوقِ مشارکتی و حقوقِ مطالبه‌گری که منجر به احساس قوی بیگانگی از دولت شده است، منجر به شکل‌گیری الگو‌های کنش “انتقام‌جویی-قانون‌گریزی”، ِ”انفعالی” و “مشارکت‌جویی محدود” شده است. بدیهی ست ادامه این الگوها، گسترش حوزه فعالیت دولت و فضای عدم تحقق شهروندی را بازتولید می‌کنند و شکاف بین شهروندان و دولت را گسترش می‌دهند تا شهروندان بیش از پیش خود را نسبت به مسایل جامعه ناتوان و سرخورده بدانند. چنین وضعیت شهروندی‌ای مانع از این شد که موج دموکراسی خواهیِ جدید سوار بر رشد آموزش، افزایش مشارکت اجتماعی-سیاسی زنان و توسعه حوزه عمومیِ فضای مجازی نیز بتواند نویدبخش و کمک راهِ حرکت به سمت شهروندی فعال باشد.
راه حل این مساِله نگاهی متفاوت به مفهوم شهروندی در ایران است که حل مسایل جامعه را به دست خود آن‌ها بسپارد. حرکتی به سمت نگرش برنده- برنده بین شهروندان و دولت که پویایی اجتماعی، افزایش سرمایه اجتماعی، افزایش احساس مسئولیت اجتماعی و افزایش اعتماد اجتماعی را با تاکید بر دموکراسی و حقوق بشر به ارمغان آورد.
مفهوم شهروندی فعال معادل یک عضویت کشف‌شده و اکتسابی است. نگاهی انسانی به شهروندی که میتواند، بین شهروندی و عضویت در اجتماع های متفاوت، تنوع ِزیست جهان‌ها، تنوع هویت های گروهی و قومی و پذیرش ارزش های دموکراتیک و جهانی پیوند برقرار نماید.
به تعبیر هابرماس چنین شهروندی‌ای، سیاست را راه حل نهایی برای مساله تضاد نمی‌داند. بلکه با کشف مداوم و مفصل بندی دیدگاه‌ها و هویت های متضاد، بقا را بدون حذف تفاوتها و امکان اجماع خلاقانه را به دور از سلسله مراتب سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فراهم می‌آورد و از درون حوزه عمومی، بسترساز شکل گیری شبکه‌ای از روابط مساوات طلبانه شناخت و درک متقابل میشود که کنش های فعالانه افراد را هم ضروری و هم امکان پذیر می‌نماید.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری- تحلیلی پیام ملت، تاریخ انتشار: ۷ مرداد ۱۳۹۹، کدخبر: ۱۸۵۵۸، www.payamemellat.ir
برگزیده ها