شعارسال: تنش های مرزی میان ترکیه و یونان در دریای اژه گرچه روندی عادی و دارای سابقه است اما این بار نه بر سر جزیره های دریای اژه بلکه بخاطر تحولات متغیر مدیترانه شرقی روی می دهد که در ماههای اخیر سرعت بسیاری به خود گرفته است. به راستی علت اصلی ماجراجویی آنکارا در مدیترانه چیست و این چه هدف بزرگی است که ترکیه را مجبور ساخته یک هفته در لیبی بجنگد سپس براي مصر خط و نشان بكشد و ماه بعد با یونان درگیر شود و فرانسه را هم تهديد كند؟

حقيقت اين است كه بعد از جنگ جهانی اول اروپا به رهبری انگلیس به گونه ای مرزهای ترکیه را ترسیم کردند که این کشور با وجود صدها هزار کیلومتر سواحل در آبهای آزاد اما همواره در یک انزوای ژئواستراتژیک قرار داشته باشد. وضعیتی که به خودی خود تنش ادامه دار و ابدی میان ترکیه و یونان را در دریای اژه و مدیترانه ایجاد می کند. 

کافیست به نقشه نگاه کنیم تا دریابیم مرزهای آبی یونان به مانند سدی برای ترکیه خودنمایی می کند حال آنکه ترکیه دارای خط ساحلی طولانی در مدیترانه است. در درياي اژه هم جزاير نزديك سرزمين اصلي تركيه به يونان تعلق گرفته و در اصل ترك ها در سواحل خود محاصره شده اند و تنها مي توانند از خليج آنتاليا بهره مند شوند با این حال جزيره هاي اژه هدف کنونی تركيه نيست. 

آنكارا مي خواهد براي فضاي تنفس راهبردي در مديترانه نقش بازيگر اصلي را داشته باشد. دقيقا به همين علت در سال 1974 تركيه به شمال قبرس لشكركشي كرد و 37 درصد از خاك اين جزيره را در حمايت از ترك هاي ساکن آن تصرف كرد. اما اين هم مشكل تركيه را حل نكرد چرا كه جمهوري ترك قبرس را هيچ كشوري به رسميت نشناخت و مشمول تحريم هاي غرب هم قرار گرفت. ماجراجویی خونین اردوغان در سوریه گام بعدی بود که باز هم به نتیجه ای برای ترکیه نرسید.

همان قدر که مداخله و نقش مخرب ترکیه در جنگ سوریه ناپسند بود تلاش آتن در همراهی با تل آویو، مصر و امارات برای محروم کردن مردم ترکیه از حق خود در دریای مدیترانه نیز باید محکوم و متوقف شود. در عين حال نبايد از نظر دور داشت رفتار مشمئز کننده و غیر انسانی دو کشور یونان و ترکیه در یک دهه اخیر با پناهندگان جنگ های اخیر منطقه که قصد عبور از این كشورها به مقصد اروپا را داشتند.

تحركات وسيع تركيه؛ چرا اكنون

در حال حاضر تركيه از سمت اروپا رانده شده و از طرف امريكا نيز تهديد به تحريم مي شود اما خيال اردوغان از شمال و شرق راحت است چرا كه توانسته با ايران و روسيه به همگرايي يا همكاري هاي محدود دست يابد. درنتيجه بهترين فرصت براي آنكارا فراهم شده تا به بهانه سهيم شدن در خوان نعمت نفتي زيربستر مديترانه شرقي خودي نشان دهد و آنچه صد سال قبل در جنگ جهاني اول از دست داد را مطالبه كند.

حضور تاثيرگذار در مديترانه شرقی ضمن کسب ثروت نفتی می تواند سایر راهبرد های ترکیه مبنی بر تبدیل شدن به گذرگاه انرژی ميان اروپا و آسیا را برای این کشور تضمین کند. در این میان نه مصر و نه یونان هیچ یک مشکل ترکیه نیستند بلکه اردوغان باید چالش بزرگتری را از سر راه بردارد و آن رژیم صهیونیستی است که نمی خواهد موجودیت خود را در شرق مدیترانه از دست دهد. 

در اصل ترکیه از این واقعیت بیم دارد که خود را در برابر رژیم صهیونیستی ببیند و به همین دلیل هر از چندی در برابر مصر و یونان چنگ و دندان نشان می دهد. حال آنکه آنکارا برای بهره مندی از منابع عظیم مدیترانه شرقی ناچار به رویارویی با رژیم صهیونیستی است. تصور اردوغان این است که با تهدید یونان و نیز مداخله در لیبی زمینه فشار به غرب برای مجبور کردن تل آویو به منظور به رسمیت شناختن قدرت ترکیه به عنوان بازیگر اصلی مدیترانه فراهم می شود. 

ترکیه در لیبی نیمی از موفقیت را به دست آورد و برخلاف اشتباه در سوریه در آنجا به خوبی توانست امارات و عربستان را از نیمی از لیبی بیرون براند سپس با روسیه به توافق دست یافت. 

بااین حال بخش اصلی چالش ترکیه نه در یونان بلکه کنار زدن رژیم صهیونیستی است. در اصل آمریکا یا اروپا هیچ فشاری به تل آویو اعمال نخواهند کرد و ترکیه خود باید حق خویش را از رژیم صهیونیستی بگیرد. حتی حمایت از حماس در ساحل مدیترانه و نیز ماجرای کشتی مرمره برای کمک به غزه که به درگیری لفظی با تل آویو منجر شد در همین راستا قابل بررسی است که با عقب نشینی اردوغان خاتمه یافت و ضعف ترکیه را نشان داد. 

اهداف ماجراجويي هاي تركيه در مديترانه را مي توان به صورت خلاصه چنين بيان كرد؛ 

1) واكنش به بي اعتنايي بروكسل براي پاسخ منفي به تقاضاي چهل ساله آنكارا براي عضويت در اتحاديه اروپا.
2) خروج از تنگناي ژئواستراتژیک در غرب و جنوب و بهره مندي از حقوق خود در درياي اژه و مديترانه 
3) سهيم شدن در منابع انرژي مديترانه 
4) پذيرفته شدن به عنوان كريدور (راهگذر) انرژي در بالكان
5) مقابله با دخالت هاي غرب به ويژه آمريكا در امور داخلي تركيه و داشتن برگ برنده براي سركوب كردها در شرق و جنوب اين كشور.
6) فرافكني افكار عمومي از ناكارآمدي هاي موجود در اقتصاد اين كشور و تامين خوراك رسانه اي براي ملي گرا نشان دادن حزب حاكم ( تبديل اياصوفيه از موزه به مسجد كه خشم اروپا و جهان مسيحيت را برانگيخت در همين راستا قابل تعريف است)

غرب همواره تلاش کرده تا به وسیله اقتصاد، ترکیه را به خود وابسته نگه دارد و از بازتولید درگیری قدیمی میان این کشور با اروپا جلوگیری کند.  اروپا از اين بيم دارد كه قدرتی در ترکیه دوباره ظهور كند و حقوق از دست رفته ترك ها را در قاره سبز جستجو کند. ترکها و مسلمانانی که در بلغارستان و رومانی به شدت آسیب دید و موج هایی از مهاجرت اجباری و اخراج از این دو کشور به سمت ترکیه در قرن بیستم انجام شد. در آن زمان به دلیل وابستگی این دو کشور در پیمان ورشو و ترس آنکارا از قدرت شوروی سابق فقط سیاست صبر غیر راهبردی دنبال شد و اکنون خشم انباشته آن را می توان به نظاره نشست.

تا دو دهه قبل امریکا و انگلیس سعی کردند با تقویت اندیشه نئوعثمانی گری در ترکیه این کشور را به عنوان تهدیدی راهبردی به سمت ایران، روسیه و تنش زایی در عراق و سوریه سوق دهند. حال آنکه آنکارا مجبور است برای خروج از تنگنای راهبردی دربرابر اروپا و امریکا صف آرایی کند چه اردوغان در قدرت باشد چه نباشد. 

راهبردنگاران ترکیه این نکته را به خوبی دریافته اند و از خط مشی اشتباهی که درگیر شدن با ایران و روسیه بود پرهیز کرده و فشار خود را به اروپا متمرکز کرده اند.  منابع انرژي مديترانه شرقي و توافق با دولت طرابلس در ليبي بهترين فرصت براي تركيه است تا با رقابت با  تل آويو و آتن به نيابت اروپا و امريكا، خود را از انزواي ژئواستراتژيك برهاند.

اگر آنکارا تروریست های مسلح را کاملا  از ادلب و حلب سوریه به لیبی منتقل کند و از سوریه خارج شود، سپس نیروی خود را بر مدیترانه شرقی و و نیز اعمال فشار به اروپا از طریق یونان متمرکز کند سپس با حمایت از مقاومت فلسطین و رویارویی جدی با رژیم صهیونیستی در غزه به تل آویو هشدار جدی دهد شاید بتواند به اهداف خود دست یابد اما در صورتی مانند گذشته از درگیری با رژیم صهیونیستی بگریزد در اصل از منافع خود گریخته و بعید است تا زمانی که تل آویو خود را مالک مدیترانه می داند، ترکیه بتواند به سهم خود دست یابد. در این مقابله ترکیه می تواند از حمایت ضمنی مسلمانان به ویژه محور مقاومت نیز برخوردار باشد.