شعار سال: اندیشکده بروکینگز در گزارشی به موضوع تمایل عربستان برای برقراری ارتباط با عراق پرداخت و نوشت: عربستان پس از چند دهه تلاش برای منزوی کردن عراق (و شکست در این هدف)، سرانجام مسیر تعامل با همسایه شمالی خود را در پیش گرفته و این درحالی است که ریاض تمایل ندارد دولتی شیعه در عراق روی کار باشد.

چراغ سبز عربستان به رابطه با عراق

طبق این گزارش، پس از بازگشایی سفارت عربستان در عراق، دولت بغداد گذرگاه مرزی «عرعر» را بازگشایی کرد، گذرگاهی که حدود ۳۰ سال پیش و درخلال جنگ عراق و کویت به روی سعودی‌ها بسته شده بود.  نخستین تحرکات دیپلماتیک میان دو کشور به سال ۲۰۱۵ باز می‌گردد که پس از ۲۵ سال قطع روابط، ریاض سفیر خود را به بغداد اعزام کرد.

سفارت عربستان در عراق

این گزارش می‌افزاید: وزیر امور خارجه عربستان در سال ۲۰۱۷ به بغداد سفر کرد، بازدیدی که نخستین سفر یک مقام ارشد سعودی از اوایل سال ۱۹۹۰ به‌شمار می‌رفت. ریاض در سال ۲۰۱۹ کنسولگری خود را در بصره افتتاح کرد؛ همچنین افتتاح گذرگاه عرعر بزرگترین گام به سمت عادی‌سازی روابط میان دو کشور از زمان سقوط صدام تاکنون است. با وجود این، سعودی‌ها قبل از سال ۲۰۱۵ فرصت مهمی را برای تعامل با عراقی‌ها از دست دادند و ایران از آن استفاده کرد.

در ادامه آمده است: تابستان سال ۲۰۰۶ میلادی «نوری المالکی»، نخست‌وزیر عراق چند ماه پس از کسب قدرت در این کشور به ریاض رفت و با ملک عبدالله، پادشاه فقید عربستان ملاقات کرد. پس از این دیدار بود که پادشاه عربستان استنباط کرد خون ایرانی‌ها و عراقی‌ها با هم درآمیخته  و نمی‌توان این دو کشور را از هم جدا کرد. همچنین عربستان دریافت نمی‌تواند در زمینه سیاست‌هایش روی بغداد حساب باز کند و به همین دلیل تصمیم گرفت  تعامل بیشتری با عراق نداشته باشد.

بروکینگز نوشت: تصمیم عربستان باعث شد تا آمریکا در تصمیم خود برای حمله به عراق مصمم‌تر شود و ریاض همسایه شمالی خود را در این زمینه تنها گذاشت. امروز نیز وضعیت همان‌گونه است و به نوری المالکی به‌عنوان متحد ایران نگاه می‌شود، درحالی‌که این نگرش گمراه‌کننده است. مالکی به‌عنوان نخست‌وزیر الگوی خوبی نبود و مواضعی غالباً فرقه‌ای داشت، اما بیش از هر چیز یک ملی‌گرای واقعی بود و خواهد ماند.

این گزارش می‌افزاید:  گرچه مالکی گرایش به سمت ایران داشت، ولی نخستین سفر خارجی وی پس از انتخاب به‌عنوان نخست‌وزیر عراق به عربستان در سال ۲۰۰۶ نشان داد تمایل دارد  جایگاه عراق را جهان عرب اصلاح و تثبیت کند. کشورهای عربی مانند مصر، امارات و اردن از اواخر دهه ۲۰۰۰ تعاملات هدفمند خود با عراق را آغاز کردند، اما این روند بدون مشارکت عربستان اهمیت چندانی برای بغداد نداشت.

چرا عربستان به مالکی اعتماد نداشت؟

اندیشکده بروکینگز در پاسخ به این سؤال می‌نویسد: تفکر غالبی در پادشاهی عربستان وجود دارد و آن این است که ریشه دواندن ایران در داخل عراق به سود این کشور نیست. برای چندین دهه سعودی‌ها ایران را دارای خوی توسعه‌طلبی می‌پندارند و بر این مبنا معتقدند اعراب شیعه به ایران وفادارند؛ موضوعی کلیشه‌ای و البته کاملاً ریشه‌دار در میان سعودی‌ها که نمی‌توانند از آن چشم بپوشند.  علاوه بر این، وهابی‌های سعودی ایران را تندرو و افراطی می‌خوانند.

این گزارش افزود: به‌دلیل این اعتقادات، حکام سعودی به‌محض حمله آمریکا به عراق تصور کردند زمان قدرت یافتن عراقی‌های حامی ایران پایان یافته است. با وجود این، آمریکایی‌ها همان‌طور که از سال ۲۰۰۳ به‌طور مداوم تکرار کرده‌اند، «عراق را در بشقابی نقره‌فام به ایران تحویل دادند».

بروکینگز در گزارش خود آورده است: ایدئولوژی سعودی‌ها درباره ایران و اعراب شیعه باعث شد تحولات عراق را تحریف شده‌ دریافت کنند و ناگزیر، از اقدامات انجام‌شده به‌وسیله مالکی برای تضعیف نفوذ ایران در عراق غافل شدند. مهم‌ترین اقدام مالکی آغاز مقابله با مقتدا صدر و هوادارانش بود که در سال ۲۰۰۸ به‌عنوان نیروهای نیابتی ایران در عراق پنداشته می‌شدند. با وجود اقدامات مالکی، عربستان تردید داشت نخست‌وزیر عراق با ایران ارتباطات دوستانه نداشته باشد.

جنگ یمن؛ اشتباه دیگر عربستان

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: پس از مرگ ملک عبدالله در سال ۲۰۱۵، سلمان بن عبدالعزیز و محمد بن سلمان، پادشاه و ولیعهد عربستان فهمیدند اگر صحنه عراق را واگذار کنند، عراقی‌ها دست‌بسته نمی‌نشینند و به سراغ ایران می روند، بنابراین وارد صحنه عراق شدند.  نکته قابل توجه این است که تغییر سیاست آن‌ها درقبال عراق زمانی رخ داد که سعودی‌ها همان اشتباه را در مرزهای جنوبی خود، در یمن تکرار کردند.

بروکینگز نوشت: حوثی‌ها (جنبش انصارالله) همیشه به جمهوری اسلامی نگاه مثبتی داشتند، اما کمک واقعاً کمی از ایران دریافت می‌کردند تا اینکه در بحبوحه جنگ داخلی یمن پس از تحولات موسوم به  «بهار عربی» در سال ۲۰۱۵، پایتخت یمن را به کنترل خود درآوردند و سعودی‌ها با عملیات نظامی و حملات هوایی پاسخ دادند. از آن زمان حوثی‌ها به‌طور فزاینده‌ای به تهران روی آوردند، زیرا ایران تنها کشور بزرگ مخالف جنگ عربستان است.

سعودی‌ها همان‌طور که مالکی را دست‌نشانده ایران تصور می‌کردند، انصارالله را نیز نیروهای مرتبط با ایران دانستند.

در پایان این گزارش آمده است: قبل از سال ۲۰۱۵ سعودی‌ها تلاش کردند عراقی‌ها را منزوی کنند و از سال ۲۰۱۵ این تلاش را برای حوثی‌ها  به‌کار بردند؛ در هر صورت، سود سهام سیاست‌های اشتباه سعودی‌ها به جیب ایران ریخته شده است. سعودی‌ها به‌شدت به تغییر بنیادی در نحوه برخورد با همسایگان عرب خود نیاز دارند و به جای اندیشیدن چاره برای منزوی کردن آن‌ها باید به فکر تعامل بیشتر باشند.