شعار سال: «کشور‌های غربی به چین فشار می‌آورند که خرید نفت از ایران را به عنوان یک اهرم فشار علیه ایران بکار گیرد و با این کار ایران را مجبور به بازگشت به میز مذاکره کند.».
اما در همین حال، سیدمحسن قمصری، مدیرعامل سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در روز‌های اخیر گفته است که «‏مخالفان چین در ایران، می‌خواهند دولت چین را تحریک کنند تا آمار واقعی واردات نفت از ایران را اعلام کند؛ تا از این طریق امریکا متوجه شده و فشارهایش را به چین افزایش دهد.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این آمار اعلامی صحت ندارد و علت مردود بودن آن هم نحوه صادرات نفت ایران به چین در بازار خاکستری و تحریمی است. اما اینکه چقدر آمار اتاق بازرگانی تهران از کاهش ۹۹ درصدی واردات نفت چین از ایران طی ۷ ماه نخست ۲۰۲۱ صحت داشت و اینکه مذاکرات غربی‌ها با چین تا چه اندازه می‌تواند منجر به کاهش واردات نفت ایران شود؛ مسأله اصلی ایران نیست.
کارشناسان نفت و اقتصاد کشور بر این باورند که دغدغه اصلی، میزان تولید و سهم ایران از بازار جهانی نفت است که با آینده مبهمی مواجه است. برخی می‌گویند که بزودی عصر نفت به پایان می‌رسد و ایران به عنوان یکی از سه دارنده بزرگ ذخایر هیدروکربوری جهان باید سهم خود را از بازار نفت نه تنها حفظ کند بلکه گسترش نیز بدهد. در روز‌های اخیر اوپک چشم‌انداز جهانی نفت سال ۲۰۲۱ را منتشر کرد و ارقامی را در خصوص وضعیت بازار نفت در کوتاه مدت و بلندمدت عنوان کرد که نشان می‌دهد هنوز فرصت برای تبدیل نفت از سرمایه در زیر خاک به یک ثروت بین نسلی ارزشمند وجود دارد، اما این فرصت خیلی کوتاه است و باید هرچه سریعتر دست به کار شد.

رکورد شکنی قیمت نفت در هفته جاری
این هفته، قیمت نفت رکورد چندسال اخیر را شکست و به بشکه‌ای ۸۰ دلار رسید. رقمی که در ۳ سال اخیر بی‌سابقه بود و رسیدن به چنین قیمت‌هایی پس از سقوط‌های پی در پی سال ۲۰۲۰ و دوران اوج‌گیری پاندمی کرونا، به صادرکنندگان نفت برای جبران زیان‌های سال گذشته کمک بزرگی می‌کند.
روز گذشته و در زمان تنظیم این گزارش قیمت‌ها اندکی پایین‌تر از روز دوشنبه و سه‌شنبه بود و معاملات آتی هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال در قیمت ۷۸.۷۳ دلار و هر بشکه نفت خام شاخص WTI در قیمت ۷۴.۸۴ دلار انجام می‌شد. علت افزایش قیمت‌ها در روز‌های اخیر، کاهش سرمایه گذاری‌ها در سال ۲۰۲۰ و همین‌طور افت شدید عرضه گاز در جهان است. به خاطر کمبود گاز احتمالاً اروپا امسال نفت بیشتری مصرف می‌کند. اما مسأله اینجاست که سهم ایران از بازار گاز حتی به نیم درصد هم نمی‌رسد و درخصوص نفت نیز به سبب تحریم‌ها رقم رسمی از سهم ایران وجود ندارد، ولی شرایط خیلی بهتر از سهم بازار گاز نیست.

گاز بازیگر نقش اول می‌شود؟
بررسی‌های ایران نشان می‌دهد که برخلاف روال گذشته، قیمت‌های بی‌سابقه گاز به‌دلیل کمبود تولید جهانی در حال اثرگذاری بر بازار نفت است و تحلیلگران انتظار دارند که قیمت گاز، قیمت نفت خام را بالا ببرد؛ چرا که برخی صنایع به سمت استفاده از نفت به جای گاز روی آورده‌اند.
فریدون برکشلی تحلیلگر بازار نفت و رئیس دفتر مطالعات انرژی وین نیز به «ایران» می‌گوید: «احساسم از بازار، این است که حالا دیگر این گاز نیست که نفت محور حرکت می‌کند، بلکه به تدریج قیمت گذاری نفت، گاز محور می‌شود. در دو دهه آینده، گاز قیمت نفت را تعیین می‌کند و به تدریج نفت دنباله رو قیمت گاز خواهد بود.»
به گفته برکشلی، اینکه ایران چطور بتواند از فرصت‌های آتی بازار نفت استفاده کند، بستگی به سناریو‌های پیش رو دارد؛ اما با توجه به تحولات اخیر، توجه به بازار گاز اهمیت ویژه‌ای دارد.
این کارشناس تأکید می‌کند: «تصور می‌کنم که باید صادرات گاز را به هر قیمتی جلو بیندازیم البته شرایط سیاسی مهم است یعنی با تحریم یا بدون تحریم. ضمن آنکه حجم بالایی از سرمایه‌گذاری را نیز نیاز داریم.»

پیش بینی تقاضای ۱۰۸ میلیون بشکه‌ای نفت
درحالی که بازار نفت چشم به پایان عصر نفت در نیمه قرن ۲۱ دوخته است، اما اوپک از چشم انداز ۱۰۸.۲ میلیون بشکه‌ای تقاضای روزانه نفت در سال ۲۰۴۵ می‌گوید. با این مختصات که در سال ۲۰۲۰ تقاضای نفت خام به ۹۰.۶ میلیون بشکه در روز رسیده بود و در سال ۲۰۴۵ به بیش از ۱۰۸ میلیون بشکه در روز می‌رسد.
انتظار اوپک این است که نفت بیشترین سهم از ترکیب انرژی را در طول دوره چشم انداز حفظ کند و سهم بیش از ۲۸ درصد را در سال ۲۰۴۵ به خود اختصاص دهد. همه انواع سوخت به استثنای زغال سنگ شاهد رشد تا سال ۲۰۴۵ هستند. گاز دومین سوخت مصرفی تا سال ۲۰۴۵ است و همه انواع انرژی ۲۸ درصد با افزایش تقاضا مواجه خواهند بود. اوپک در چشم‌انداز جهانی نفت ۲۰۲۱ ذکر می‌کند که عرضه نفت در سال ۲۰۲۳، به مقدار یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد و به ۱۰۱ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسد و بر رشد قابل توجه پیش‌بینی شده برای سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ می‌افزاید و مقدار تقاضا بیشتر از سطح آن پیش از همه‌گیری ویروس کرونا در سال ۲۰۱۹ خواهد بود.

با این حال، دنیل یرگین، از کارشناسان برجسته نفت چندی پیش از نشانه‌های تغییر تعادل امنیت انرژی در جهان صحبت کرده و گفته بود: «از نشانه‌های این تغییر، پیامد‌های حمله به آرامکو در سال ۲۰۱۹ است. اگر این اتفاق ۱۰ سال قبل‌تر رخ می‌داد، بازار احتمالاً منفجر می‌شد، ولی ملاحظه کردیم که این اتفاق و رخداد‌های بعدی تأثیر ناچیزی داشتند. از این پس نیز چنین است.» حالا سؤال اینجاست که آیا ایران می‌تواند از این افزایش تقاضا برای نفت و کمبود گاز در بازار‌های بین‌المللی پیش از هر بحران احتمالی بهره ببرد یا خیر؟ پاسخ آن به عوامل متعددی وابسته است که مهم‌ترین آن تحریم است.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار: ۸ مهر۱۴۰۰، کد خبر:.irannewspaper.ir/۵۸۸۱۲۶