شعارسال: ریاض و قاهره به‌ عنوان مهم‌ترین کشورهای عربی در منطقه به شمار می‌آیند که همگرایی و واگرایی در مناسبات طرفین پیشینه دیرینه‌ای دارد. این دو کشور در سال­های طولانی رقابت جدی با یکدیگر داشته‌اند و در حال حاضر نیز تعارض منافع طرفین باعث شده است که واگرایی‌های آن­ها بر همگرایی غلبه کند.

این دو کشور در چندین سطح می‌توانند به سمت واگرایی بیشتر حرکت کنند. سطح نخست مربوط به جایگاه آن‌ها در بین کشورهای عربی و سطح بعدی مربوط به رهبری جهان اهل سنت است.

حتی همگرایی ریاض و قاهره نیز به معنای فراموشی سطوح اختلاف و تعارض آن‌ها نیست، بلکه حاکی از ایجاد منافع موقتی طرفینی است که بر اختلافات پرده می‌افکند. به‌ عنوان نمونه سفری که ملک سلمان در یک سال اخیر به قاهره داشت، اوج همگرایی دو کشور در طول چند ماه اخیر به‌ حساب می‌آید؛ اما اختلافاتی که بعد از گذشت چندین ماه رخ داد، واگرایی پیشین را حکم‌فرما ساخت.

واگذاری جزایر «صنافیر» و «تیران» به عربستان در دیدار ملک سلمان از مصر توافق شده بود؛ اما بلافاصله اعتراضات گسترده مردمی در مصر در قبال این تصمیم انجام گرفت. در حال حاضر نیز رأی دادگاه مصری مبنی بر بطلان واگذاری این جزایر، تنش­‌های چند ماه اخیر را شدت بخشیده است.

پیش از رأی دادگاه برای بطلان تصمیم واگذاری جزایر به مصر، رأی مثبت قاهره به قطعنامه پیشنهادی روسیه در مورد سوریه موجب شد که ریاض از نوع رفتارهای قاهره نگران شود.

موضع‌گیری‌های بعدی دولت السیسی مبنی بر حمایت از دولت مشروع بشار اسد در سوریه و مخالفت با جنایات داعش در سوریه و عراق، اختلاف ریاض و قاهره را پررنگ‌تر ساخت.

تشدید اختلافات بین طرفین به واکنش ریاض نیز منجر شد. تصمیم ریاض برای قطع صادرات نفت به مصر از جمله واکنش‌های عربستان در قبال تصمیمات قاهره بود. تداوم چنین روندی باعث شد که فشارها بر دولت السیسی افزایش یابد. تمایل قاهره به همکاری نزدیک با بغداد و صادرات نفت عراق به مصر از جمله اقدامات قاهره بعد از تصمیمات ریاض بوده است.

البته باید توجه داشت که شرایط داخلی مصر در حال حاضر چندان به نفع دولت السیسی نیست و دولت این کشور توانایی تحمل فشار روزافزون اقتصادی را ندارد. علاوه بر این سالگرد انقلاب مصر نیز عاملی برای تقویت معترضان علیه دولت این کشور شده است؛ لذا قاهره در طی هفته­‌های آتی با احتیاط بیشتری اقدام خواهد کرد.

نظامیان مصر بر پایه مشروعیت سستی تکیه داده‌اند و احتمال اعتراض گسترده علیه دولت السیسی دور از انتظار نیست. بر این اساس احتمال همگرایی مجدد قاهره و ریاض وجود دارد. عدم همگرایی قاهره با ریاض در حالتی ممکن خواهد بود که مصر شرکای جایگزین پیدا کند. به نظر می‌رسد موقعیت کنونی از بهترین فرصت‌هایی است که می‌توان برای گسترش همکاری‌های بین ایران و مصر اندیشید.

جایگاه مصر در بین کشورهای عربی و اهل سنت نیز ظرفیت خوبی است که سرمایه‌گذاری بر آن در شرایط کنونی کاملاً ضروری است. حتی می‌توان ادعا کرد که مناسبات ایران با مصر در صورت همگرایی مجدد ریاض و قاهره امکان‌پذیر است. افکار عمومی مردم مصر نسبت به ایران دیدگاه خوبی دارند که این موضوع حاکی از قدرت نرم جمهوری اسلامی در این کشور است.

نویسنده : رامین ولی­زاده میدانی

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: 23بهمن1395، کدخبر: 1324635: www.tasnimnews.com