مناره مسجد جامع سمنان یکی از منارهای تاریخی ایران متعلق به دوره سلجوقیان به شمار می‌رود که در گوشه شمال شرقی مسجد جامع قرار دارد. ارتفاع این منار از سطح زمین ۳۱/۲۰ متر می‌باشد و از روی بام به ارتفاع ۲ متر کتیبه‌ای با طرح و نقش بسیار زیبا از آجر و با خط کوفی تزئین شده‌است.

چنین استنباط می گردد که در زمان سلطنت شاه عباس کبیر به مردم سمنان به علت داشتن مذهب تشیع از بابت مالیات نقدی سالانه پنج یک تخفیف داده بودند. متن فرمان دوم که در سمت راست ایوان مسجد جامع سمنان نصب است مربوط به دوره سلطنت حسین صفوی است که در سال جلوس خود یعنی ۱۱۰۶هجری قمری برای حاکم خوار و سمنان نوشته و در آن تأکید نموده است که اهالی آن سامان را از قمار و سایر محرمات باز دارد و عموم عامیان و بدکاران را در حضور ریش سفیدان توبه دهد و چنانچه از عمل خود منصرف نشدند در انظار عامه حد بزنند مخصوصا در آخر فرمان نوشته شده است که اهالی و اربابش را از کبوتر پرانی و کرک دوانی و نگاهداشتن گاو و قوچ و سایر حیوانات جهت جنگ و پرخاش ممنوع ساخته و متن فرمان را بر سنگ نقش نموده و در مسجد جامع نصب نمایند.

از مضمون سومین لوح که قرینه دو لوح مذکور است چنین فهمیده می شود که در سال ۱۰۲۱ هجری قمری فرمانی صادر شد که به موجب آن بعضی افاضات ظلم و تعدی و مالیات از شیعه عراق رفع شده و لوح سنگی دیگر که بالای در سمت شمال غربی وجود دارد فرمانی مشتمل بر بخشش تمغای سمنان است که در سال ۹۶۲ هجری قمری صادر شده است. از دیگر ویژگی های ایوان مسجد جامع سمنان داشتن دهنه ای به وسعت ۴۰/۱۰متر و در پشت آن مقصوره ای مربع شکل به طول و عرض ۱۴ قدم و به ارتفاع بیش از ۵/۱۴ متر وجود دارد که به وسیله دو درب کوچک طرفین محرابایوان به صحن و به کمک چند در کوچک و بزرگ به شبستان های اطراف راه می یابند.

صحن مسجد به شکل مستطیل به طول ۲۷متر و عرض ۲۵ متر می باشد. شبستان شمالی مسجد جامع مشتمل بر ۱۶ستون مدور و قطور است که بر روی آن طاق های ضربی شبستان استوار گردیده است. شبستان شرقی که به وسیله در ورودی جنوب شرقی از شبستان جنوبی به وسیله در شمالی از شبستان شمالی جدا می گردد و به همت کیقباد بن ملک شرف الدین سمنانی وزیر امیر تیمور گورکانی ساخته شده است. این شبستان به وسیله هشتی کوچک با طاق گنبدی کم خیز مزین به تزئینات معقلی بسیار زیبا به بازار حضرت راه می یابد. در گوشه شمال شرقی این شبستان منار سلجوقی به ارتفاع ۲۰/۳۱ متر واقع است. شبستان جنوبی مشتمل بر ۱۶ ستون مدور در وسط و ۵/۸ ستون در طرف دیوار شرقی می باشد که پایه های ۲۷ طاق شبستان را تشکیل می دهد. این شبستان در زمان ارغون خان و به وسیله وزیرش شیخ علاءالدوله سمنانی احداث گردیده و در عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار توسط ذوالفقارخان سمنانی حاکم سمنان – دامغان – شاهرود و بسطام نسبت به تعمیر آن اقدام گردید.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته سایت گردشگری مکان بین، تاریخ انتشار: - کدخبر: - :www.makanbin.com