حمله موشکی آمریکا به سوریه تبعات چندی در پی داشت؛ از یک سو، منجر به تقویت وضعیت سیاسی وی در آمریکا شد و از سوی دیگر، در روابط پیچیده وی با مسکو ایجاد یک اختلال جدی کرد، سیگنالی جدی به سوی کره شمالی ارسال و نشانه هایی از شوق و ذوق در متحدان منطقه ای آمریکا در خاورمیانه را ایجاد نمود.

هنوز مشخص نیست، آیا این کار، اقدامی منفرد و مجرد بوده، یا قدم اولی در راه رویکرد جدید آمریکا به سوریه و به شکل کلی تر خاورمیانه؟!

در این میان، موضوعی که برخی تحلیلگران از جمله «رابینوویچ»، پژوهشگر مؤسسه بروکینگر به آن پرداخته، موضوع احتمال ایجاد منطقه ای در سوریه به نام «سوریه جنوبی» است؛ منطقه ای که با همکاری اسرائیل و اردن، می تواند نخستین نقطه برای ایجاد منطقه امن و پرواز ممنوع در سوریه باشد و جایی که یک نیروی نظامی متحد غرب در آن از ابتدا شکل بگیرد.

در حقیقت، آمریکا گزینه های چندان اساسی برای سوریه در دست ندارد و بخش اعظمی از نیروهای منفی و ملاحظاتی ـ که از همان سال 2011 ورود این کشور به مسأله سوریه را مانع می شد ـ همچنان پابرجا هستند. از جمله: مخالفت عمومی در آمریکا با ورود به یک ماجراجویی نظامی دیگر در خاورمیانه، ضعف و پراکندگی نیروهای مخالف بشار اسد، سیاست های جنجالی که از سوی کشورهای متحد آمریکا در سوریه دنبال شده، همچون تقویت مستقیم و غیر مستقیم داعش و پیچیدگی دو معضل اساسی در سوریه: اول نابودی داعش و دوم راهکاری قابل قبول برای بحران داخلی سوریه.

از سال 2015 به بعد، موضوع مداخله نظامی روسیه در سوریه نیز به مجموعه محاسبات آمریکا اضافه شده که خود تا حد زیادی ناشی از نقش اندک آمریکا در سوریه و منجر به تغییر مسیر جنگ به نفع دولت اسد بوده و مانعی به نام روسیه را نیز در برابر هرگونه اقدام احتمالی آمریکا در این کشور اضافه کرده است.

با فرض اینکه ایالات متحده همچنان از یک درگیری گسترده و عظیم و پر هزینه در سوریه پرهیز می کند و خواهد کرد، گزینه های واشنگتن برای آینده سیاست هایش در این کشور، واقعا محدود است. در اوان انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور، تصور بر این بود که وی به سرعت با روسیه وارد یک چانه زنی جدی خواهد شد که مسأله سوریه، بخش جدایی ناپذیری از این چانه زنی می نمود.

این مسأله از همان زمان تا حدی مشکوک به نظر می رسید و این تشکیک با توجه به این موضوعات بود که روسیه به شدت در سوریه هزینه کرده است، عمیقا از اسد حمایت می کند و همکاری نزدیکی با ایران در سوریه دارد. در حالی که ایالات متحده، نقش و دارایی چندانی در سوریه نداشته که بخواهد با آن وارد چانه زنی با روسیه شود و از سویی، بسیار بعید به نظر می رسید که رئیس جمهور آمریکا، متمایل به این باشد که شرق اروپا را برای چانه زنی با روسیه گرو بگذارد؛ نگرانی بزرگی که اروپا از همان ابتدا در مورد ترامپ داشت.

صرف نظر از همه اینها، روسیه در سوریه، تنها حامی اسد نبوده و بار این حمایت را به همراه ایران به دوش کشیده است و از آنجایی که ایران در حمایت خود از اسد از همان ابتدا تا کنون مصمم بوده است، بعید به نظر می رسد که روسیه خواسته باشد، راه خود را از ایران در سوریه جدا کند.

در این شرایط آنچه فعلا مقدور به نظر می رسد، اینکه روسیه همچنان به موضوع تعهدات سال 2013 سوریه برای نابودی سلاح های شیمیایی اشاره و تأکید و همچنین تعهد آمریکا برای عدم انجام حملات مشابه به سوریه را اخذ کند؛ اما این مسأله به معنی قبول شرایط جنگ در سوریه از سوی آمریکا و بعد از فتح حلب است.

در ماه های اخیر، ارتش سوریه موفق شده است، پیشروی های جدی در بخش های تحت کنترل تروریست ها در سوریه داشته باشد و هر چند این پیشروی ها در مقایسه با حلب بسیار کند بوده، تداوم این روند، منجر به این خواهد بود که در آینده نزدیک، بخش های مهمی از مناطق تحت اشغال در سوریه ـ هرچند نه همه آنها ـ دوباره به تسلط دولت و ارتش سوریه درآید. در این صورت ایران و روسیه قطعا پیروز جنگ داخلی در سوریه، آن هم بعد از شش سال خواهند بود.

این مسأله به شدت تأثیرات مهمی بر همسایگان سوریه و همچنین توازن قدرت در کل خاورمیانه دارد و می تواند منجر به تضمین کنترل حزب الله بر لبنان شده، سرعت و شتاب انحراف ترکیه از محور غربی را افزایش داده، بازیگری ایران در عراق را تقویت کرده و به شدت تأثیرات منفی بر امنیت اسرائیل داشته باشد. این پیروزی مطلقی برای ایران و روسیه خواهد بود.

در چنین شرایطی است که می توان حدس زد، ایالات متحده و متحدان منطقه ای این کشور، به شدت نظر به جنوب سوریه دارند؛ آن هم در صورتی که ایالات متحده نخواهد زمینه حضور نظامی پررنگ و پر هزینه درسوریه را فراهم کند. تا کنون تمرکز نیروهی ویژه آمریکا بر شمال و شرق سوریه بوده است؛ جایی که مواضع اصلی داعش و کردهای مورد حمایت آمریکا را شامل می شود.

اما تسلط بر رقه می تواند آغاز حرکتی از سوی ایالات متحده باشد که نقطه و کانون توجه از شمال و شرق را به سمت جنوب تغییر داده و از این مکان به عنوان ناحیه ای مناسب برای ایجاد منطقه امن و پرواز ممنوع استفاده کند تا پایگاهی جدی برای ایجاد یک نیروی مقاوم غربی در سوریه باشد.

این نگاه ناشی از این نکته است که اکنون شمال سوریه، منطقه ای پر از چالش و مشکل برای آمریکا و متحدانش است: موضوع همسایگی با ترکیه، مسأله کردها و حضور نظامی روسیه. در جنوب اما همسایگان اردن و رژیم اسرائیل هستند. همچنین با به دست آوردن یک جای پای مطمئن در جنوب سوریه، ایالات متحده هم خواهد توانست به روند تسلط ارتش سوریه بر کل این کشور مهار زده و هم دارایی لازم برای چانه زنی با روسیه را به دست آورد. این موضوعی است که باید به شدت مورد توجه نهادهای امنیتی و اطلاعاتی ایران و روسیه قرار گیرد.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تابناک، تاریخ انتشار: 29 فروردین 1396، کدخبر: ۶۸۵۹۴۷ ، www.tabnak.ir