وقتی فقط «طاش» بافت فرسوده مشهد را نونوار می‌کند!

بازسازی بافت فرسوده در شهرها فرصت مناسبی است تا شهرها را نونوار کرده و از دست خانه‌های فرسوده و محله‌های قدیمی که کم هم مشکل ندارند، رها شد. هر چند که این کار از حوادثی که در کمین اهالی خانه های با بافت‌های مشکل دار و فرسوده است، جلوگیری می کند، اما باید این نکته را هم درنظر داشت که بعضی مناطق و خانه‌ها نیز از نظر میراث فرهنگی با ارزش و دارای قدمت قدیمی هستند.

شعارسال: با وجود مخالفت کارشناسان با طرح «طاش» برای بازسازی بافت اطراف حرم رضوی، اما برخی خواستار اجرا شدن این پروژه با همین تهیه کننده هستند.

بازسازی بافت فرسوده در شهرها فرصت مناسبی است تا شهرها را نونوار کرده و از دست خانه‌های فرسوده و محله‌های قدیمی که کم هم مشکل ندارند، رها شد. هر چند که این کار از حوادثی که در کمین اهالی خانه های با بافت‌های مشکل دار و فرسوده است، جلوگیری می کند، اما باید این نکته را هم درنظر داشت که بعضی مناطق و خانه‌ها نیز از نظر میراث فرهنگی با ارزش و دارای قدمت قدیمی هستند.

شهر مشهد هم از این نوسازی عقب نماند. زمزمه‌های نوسازی بافت فرسوده مشهد از سال ۷۲ با هدف بهسازی و نوسازی بافت اطراف حرم و برنامه‌ریزی برای زائرین کلید خورد و در سال ۷۴ این طرح تهیه و در سال ۷۵ اولین مصوبه‌اش تصویب شد؛ همزمان با دوره وزارت عباس آخوندی در مسند راه و شهرسازی.

گرچه بنا بود این طرح مبتنی بر ۳۶۰ هکتار تهیه شود، اما در سال ۷۸ و با توجه به امکانات، محدود‌سازی در مداخله صورت گرفت و سرانجام برای کسب مصوبه به کمیسیون ماده ۵ رفت تا تبدیل شود به سند ملاک عمل در منطقه ثامن! البته خیلی زود استقبال بخش خصوصی از ساخت‌وساز در این موقعیت جغرافیایی مسئولان وقت را واداشت تا پیشنهاد بازنگری در طرح را در همان ایام مجددا مطرح کنند. بازنگری‌ای که در سال ۸۶ انجام شد و با توجه به استقبال بخش‌های مختلف، میزان مداخله افزایش یافت تا سال ۸۷ که دوباره به کمیسیون ماده ۵ برود و مصوب شود. در واقع آخرین سندی که ملاک عمل است، مربوط به سال ۸۷ است. تا اینکه بعد از سال ۹۲ رفته‌رفته موضوع بازنگری در طرح تفصیلی اطراف حرم دوباره مطرح شد.

هادی ذالکی، فعال اجتماعی در این باره به خبرنگار خبرگزاری دانشجو می‌گوید: مهندسان مشاور «طاش» یا همان طرح‌اندیشان شهر حدود ۲۴ سال است که به‌عنوان تهیه‌کننده طرح تفصیلی بافت اطراف حرم در مشهد فعالیت می‌کند.

ذالکی می‌افزاید: طبق ضابطه سال ۷۸ هر پلاک اجازه ساخت تا ۵۰۰ متر را داشت، اما بعد‌ها دیدیم کسانی که برای سرمایه‌گذاری مراجعه می‌کنند، درخواست عرصه بیشتری دارند. بر‌ همین‌ اساس و در بازنگری که در سال ۸۷ انجام شد، این متراژ را به ۲ هزار متر رساندند و قطعا هر چه قطعه بزرگتر شود، مردم قابلیت شرکت در آن را ندارند. اما در این زمان سند برای تأیید علاوه بر تصویب کمیسیون ماده ۵، نیاز به تأیید شورای عالی شهرسازی نیز داشت.

این فعال اجتماعی عنوان می‌کند: اتفاقا در آن سال‌ها نیز حناچی، دبیر شورای عالی شهرسازی بود. در واقع طرح فعلی مصوبه کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی شهرسازی را با هم دارد که از سال ۸۷ تا ۹۳ این طرح ملاک اجرائی تمام اقدامات منطقه بود.

البته به گفته برخی ساکنان آن مناطق؛ شهرداری منطقه شیوه‌ای را پیش برد تا مردم مجبور به کوچ شوند. حتی برخی گفته اند که به خاطر وجود بعضی بیماری‌ها مانند سالک مجبور به ترک منطقه شدیم! در مدت ۲۰ سال حدود ۳۰ تا ۵۰ هزار نفر از آن منطقه کوچ کردند و کمتر از ۱۰ هزار نفر ماندند و با مشکلات دسته پنجه نرم می‌کنند.

اما این طرح عظیم و پر حاشیه حتی واکنش های رهبری را نیز در پی داشت. در فروردین ماه ۱۳۸۶ مقام معظم رهبری به استاندار وقت خراسان رضوی نکاتی را بابت پروژه اطراف حرم مطهر رضوی و میدان شهدا مطرح کرد.

در این جلسه تاکید شده است که:

در طرح‌های تعریض و تملک برای تبدیل اعیان به معبر تنها به ضرورت‌ها اکتفاء شود. همچنین تلاش شود کمترین مداخله در موقوفات، مساجد، اماکن متبرکه، و حوزه‌های علمیه صورت گیرد و تنها به موارد اجتناب‌ناپذیر اکتفا شود.

رهبری ضمن تاکید بر اینکه در تملک املاک مردم موازین شرعی و قانونی رعایت شود؛ فرمودند: از تملک با هدف تأمین نیاز‌های مالیِ شهرداری خودداری شود و همچنین با هدف انتفاع یا ایجاد پاساژ و فعالیت‌های تجاری پرهیز شود.

در این جلسه تاکید شد: از مالکینی که قادر به اجرای طرح‌های مصوب شهری طبق ضوابط هستند، حمایت شود و ضرورتی به تملک املاک آن‌ها نیست. از مالکینی که قدرت مالی اجرای طرح مصوب را ندارند، اما مایل به مشارکت هستند حمایت شود و با رعایت تمام حقوق انسانی مشارکت ذی‌نفعان جذب شود.

همچنین املاکی که مالکین آن‌ها آمادگی مشارکت در طرح‌های مصوب را ندارند، مطابق ضوابط با قیمت معقول و رعایت جوانب شرعی و قانونی تملک و رضایت کامل طرف جلب شود.

مصالح مردم و نیاز‌های عمومی شهر مدنظر باشد. هرگونه اقدامی با رویکرد انتفاعی و درآمدزا که موجب زحمت اهالی شود و خلاف رضایت آنان باشد، ممنوع است؛ چرا که حفظ و تقویت اعتماد عمومی بزرگترین سرمایه مردمی و پشتوانه سازندگی در شهر قرار گیرد.

حدود سه سال پیش شورای عالی شهرسازی اعلام می‌کند حجم تخریبی و طرح «طاش» که در حال انجام است، موافق نظر کارشناسان نیست و باید دوباره بازنگری در آن صورت بگیرد. آنها معتقدند موضوع بازنگری طرح تفصیلی اطراف حرم ایراداتی دارد. در این بازنگری عمران بهسازی متولی این اقدام شد و مهندسان مشاور مهرازان برای این کار انتخاب شدند.

به گفته ذالکی، حدود یک ماه پیش همایشی در مشهد برگزار می‌شود و در این همایش استاندار و رئیس دادگستری و شهرداری حضور داشتند و خواستار اجرای طرح طاش شدند. چون برای سرمایه گذار بخش خصوصی حقوقی در نظر گرفته شده است؛ البته خواسته سرمایه گذاری این است طرح طالش با همان کیفیت باید انجام شود.

این فعال اجتماعی می‌گوید: رئیس کل دادگستری در این همایش گفته هر کسی منتقد بوده و بخواهد خدشه‌ای به این طرح وارد کند، با او برخورد می‌کنیم. در واقع خواسته ما فعالان اجتماعی، تحقیق و تفحص از عملیات نوسازی بافت اطراف حرم است.

در حال حاضر سرمایه گذاران بخش خصوصی اصرار به انجام طرح «طاش» دارند و با وجود اینکه قسمت‌های در اطراف حرم تخریب شده است، فعالین اجتماعی خواستار ورود دستگاه قضایی به این قضیه هستند تا تخلفات صورت گرفته در این مورد را بررسی کنند.

لازم به ذکر است، خبرگزاری دانشجو در گزارش های دیگر به ابعاد بیشتری از بهسازی و نوسازی های بافت های فرسوده اطراف حرم امام رضا(ع) خواهد پرداخت.