هادی سروش، استاد حوزه علمیه قم، در عزادارای حسینیه محبان الائمه در روز اول ماه صفر گفت: بلایی که در حکمرانی بنی امیه بر سر دین آوردند بی نظیر است. در این رابطه دو جمله امام علی(ع) را مدنظر داشته باشیم؛ اول اینکه طبق نقل کتاب «الغارات» فرمود «بنی امیه در قدرت خود دین را به بازی گرفتند»! و دوم اینکه در نهج البلاغه خطبه ۱۶۲ فرمود: «بنی امیه سرچشمه دین را مسموم کردند». روشن است وقتی سرچشمه دین مسموم شود یعنی نماز و روزه و حج تا دعا و مناجات‌ها همه مسموم است و فکر دینی مردم را مسموم می‌کند.

حجت‌الاسلام و المسلمین محمد سروش محلاتی استاد درس خارج حوزه علمیه قم، ضمن توصیف شرایط اختناق و استبداد پس از وفات پیامبر (ص) توضیح داد که حضرت فاطمه (س) چگونه در این شرایط، به بیان اعتراض خود پرداختند. فاطمه (س) کار بسیار بزرگی کرد که ما هنوز هم عظمت آن کار و آن جهاد و آن اعتراضی که ایشان داشت را نمی‌توانیم درک کنیم. ایشان مسیر را برای شیعه عوض کرد و به ما فهماند نباید تسلیم قدرت‌های طاغوتی شد. این روشی بود که حضرت نشان داد. خود حضرت برای این مقاومت هزینه سنگینی داد، هرچه داشت داد، اما این مسیر را در تاریخ نشان داد و حفظ کرد.

با قیام ابا عبدالله الحسین (ع) به الگو‌های اسلامی توجه بیشتری شده و حرکت آن حضرت توانست مبانی نظری و فرهنگی اسلام را تبیین و الگوی مناسبی را در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ارائه دهد. هرچند فرهنگ اسلامی در این دوره مجالی برای رشد پیدا نکرد، اما بازتاب‌های نهضت در دوره‌های بعد اصول فرهنگ اسلامی و سنّت حقیقی پیامبر (ص) و امامان (ع) را تحت تأثیر قرار داد.

همدردی عاطفی و همنوایی روحی با عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش اختصاص به شیعیان نداشته و در میان اهل سنت نیز بسیار دیده می‌شود. از این‌رو، اهل سنت به طور عموم از شهادت امام حسین و یارانش اظهار اندوه و حزن کرده و در عمل هم از فجایع کربلا اظهار نفرت و انزجار نموده‌اند. حتی این رسم به جامعه مسیحیان هم کشیده شده است. بعنوان نمونه در خصوص مصیبت خوانی اهل سنت می‌توان به مقتل خوانی شیخ سعد البریک، مفتی معروف عربستانی و امام مسجد خالد بن سعود در ریاض و مواردی همانند اشاره داشت.

محسن اسماعیلی عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: بارزترین، زیباترین و جذاب‌ترین بخش واقعه عاشورا حقی است که امام حسین برای تک تک افراد چه در جبهه داخلی و چه در جبهه دشمن برای آگاهی و انتخاب آگاهانه و تعیین سرنوشت قائل بود.

سازمان سیاسی بهائیت از گذشته به‌مثابه یک سازمان ذی‌نفوذ سعی داشته در ارکان قدرت نفوذ کند. در حکومت گذشته، رسمیت یافتن مهم‌ترین گامی بود که به سازمان بهائیت یاری می‌رساند تا رسماً و به‌طور قانونی برای تصاحب حکومت اقدام کند. البته آرزویی که به آن نرسید. در واقع یکی از علل تبدیل شدن بهائیت به سازمان سیاسی ذی‌نفوذ رسمیت نداشتن آن بود. البته بهائیت، چون در قالب دین فعالیت می‌کرد و ایدئولوژی خود برای کسب قدرت را در پوشش دین قرار داده بود، نمی‌توانست رسماً به حزب تبدیل شود.

به نظر می‌رسد که بدلیل ابتلا بنوعی عرفی گرایی، کمترین توجه به تاریخچه عزاداری بر حسین (ع) از دو بعد تاریخی و اثرگذاری‌های تربیتی آن صورت نپذیرفته و این رسم فرهنگی تربیتی، دچار انواع آسیب‌ها نظیر مداح گرایی، بدعت‌های تقلیدی از رسوم مسیحی و هندی و صد البته، مدگرایی انحرافی جوانان شده است. ریشه مراسم عاشورا را باید در سوگواری‌های اهل بیت، سوگواری‌های همگانی آل بویه و سوگواری‌های رسمی صفویان جستجو نمود که بتدریج در دوره‌های زندیه و قاجار شکل پذیری عرفی خاصی را تجربه نموده و تا به امروز رسیده اند. چنانچه کم توجهی به اصلاح سنت‌های نادرست و کج روی‌های تحمیلی با رویکرد ارزشی و فرهنگی، مورد توجه قرار نگیرد، مسلما از اثرگذاری‌های تربیتی و اصالت مراسم محرم کاسته خواهد شد.

۲۷ رجب سال چهل عام الفیل، جبرئیل، امین وحی الهی، بر قلب بنده نیکوکار خداوند در غار تاریک حرا ندای «اقرأ باسم ربک الذی خلق» را نازل کرد؛ تا با نورانیت کلام وحی، محمد پسر عبدالله نه فقط غار تنگ و تاریک حرا، بلکه جامعه ظلمانی زمانه را به برکت کلام معبود روشن کند.

آیت الله سروش محلاتی بهره گیری از علمای مزدور، افراد خون ریز و سیاست فریب را از اصلی‌ترین شاخصه‌های دیکتاتوری هارون الرشید دانست و گفت: اگر تاریخ را درست خوانده بودیم و دشمنان آن‌ها را می‌شناختیم، در تاریخ شیعه با این همه مکر و فریب به نام دین روبرو نبودیم.

مقرر شده بود که برنامه سوره اقدام به پرداختن به یکی از موضوعات پرچالش تاریخ اسلام یعنی بحث سقفیه نماید. اما بنا به دلایلی که اعلام نشده (اما قابل حدس است)، پخش این برنامه متوقف شد و به موعدی دیگر موکول گردید

آیت الله مدرسی گفت: تصویر یزید و امام حسین (ع) همواره تکرار می‌شود و نبرد بین آن‌ها نیز پابرجا است به صورتی که این نبرد در مقاومت و نبرد ملت‌های عراق و لبنان و دیگر ملت‌های مظلوم بر ضد داعش و امثال آن تجسم یافته است

استاد دروس خارج فقه حوزه علمیه قم، فساد و دور ماندن از واقعیت‌های جامعه را مهمترین دلیل سقوط امویان دانست و گفت: بنی‌امیه با اعمال شدید سانسور و سرکوب مخالفان و تکیه بر عناصر فرصت‌طلب و کانال‌های ویژه خبری، زمینه بی‌خبری خود از متن جامعه را فراهم کردند که منجر به سقوط آنان شد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه حکومت بنی امیه با یک تخلف آشکار و عدم وفای به عهد به پیمان معاویه و امام حسن (ع) به یزید می‌رسد، گفت: در دوره یزید تلاش می‌شود که بیعت به امام حسین (ع) تحمیل شود و اینکه ایشان می‌فرمایند برای اصلاح امت جدم قیام می‌کنم، بخش عمده این اصلاح معطوف به حکمرانی موجود (حکومت یزید) و تحول آن به سمت حکمرانی مطلوب با معیار‌های نبوی و علوی است.

فشار بر حسین (ع) برای این است که حکومت فساد، جهل و خرافه و سوءاستفاده از مذهب و فریب دادن مردم به نام دین را بپذیرد و حسین (ع) جوابش منفی است. وی این نوع از حاکمیت دینی را به رسمیت نمی‌شناسد.

همه مصیبتی را که عزاداران حسینی در ۱۰ روز اول محرم به سوگ آن می‌نشینند، فقط در طول چند ساعت بر خانواده سیدالشهدا وارد شد.

علیرضا بهشتی، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، گفت: اگر امر به معروف و نهی از منکر محدود شود به اینکه محتسب، شهنه و داروغه در جامعه اسلامی راه بیفتند و اعمال قبیحه‌ای که در ملأ عام بخواهد انجام بگیرد را جلوگیری کنند و ببینند حجاب خانم‌ها و لباس پوشیدن آقایان درست هست یا نیست، استدلال امام حسین (ع) زیر سؤال خواهد رفت برای اینکه یک واجب بزرگتر یعنی حفظ جان خود و خاندانش را فدا کند و زیر بار ظلم نرود و مرگ در راه حق را بپذیرد.

رفیع پور، کارشناس مذهبی ماهیت خلافت و امامت در دیدگاه شیعه و اهل سنت، مصادیق شرعی و غیر شرعی آن‌ها از منظر عقل و نقل را بررسی می‌کند.

محمدحسین طاهری گفت: اگر پیروان پاپ و مسلمانان در کنار یکدیگر قرارگیرند به راحتی می‌توانند مانع وقوع ظلم و ستم در جهان شوند و هر بی‌عدالتی را محکوم کنند و رفتارهای اصلاحی در جهان داشته باشند.

چه‌طور اعراب با این سرعت توانستند سرزمین‌های وسیعی از ماوراءالنهر تا اسپانیا را از آن خود کنند؟ اسلام‌پژوهان معتقدند که نقش دین و اعتقادات مذهبی در این فتوحات بسیار پررنگ است و عامل اساسی فتوحات، دستورات و تجویز‌های مذهبی به ویژه توسط شخص پیامبر بوده است. هیلند هرچند که نقش دین را انکار نمی‌کند، اما معتقد است که عوامل دیگری بر این مسئله تأثیرگذار بوده است.

نشست نقد و بررسی سه کتاب کلیسای کاتولیک، کلیسای ارتدکس و کلیسای پروتستان به همت پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) برگزار شد.