شعارسال: خطبه امام حسین در منا (خطبه منا)، خطبه‌ای است که امام حسین (ع)، یک یا دو سال قبل از مرگ معاویه (مرگ ۶۰ق) علیه انحرافات خلافت بنی‌امیه ایراد کرد. این خطبه در ایام حج و در مِنا ایراد شد. برخی تحلیل‌گران این خطبه را که در حضور صحابه و تابعان بیان شده، نشانه برنامه امام حسین (ع) برای قیام کربلا می‌دانند. بخش اول خطبه در کتاب سُلَیم بن قیس هِلالی و بخش دوم و سوم آن در تُحَفُ العقول نقل شده است.
امام حسین (ع) با ایراد این خطبه، در میان حاجیان موجی ایجاد کرد تا آنان در بازگشت به سرزمین‌های خود پیامش را به دیگران منتقل کنند و زمینه بیداری آنان را فراهم آورند. به گفته محمدصادق نجمی، پژوهشگر شیعه، یکی از نکات مهم در این خطبه، انتخاب زمان حساس و مکان مناسب و دعوت از شخصیت‌های اسلامی و شرکت دادن زنان و مردان نخبه بنی‌هاشم و صحابه مهاجر و انصار است که دویست نفر از حضار مجلس را کسانی تشکیل می‌دادند که افتخار صحابگی را داشتند و بیش از هشتصد نفر دیگر نیز از فرزندان صحابه (تابعین) بودند. محور‌های خطبه امام حسین در منا عبارتند از:
* فضائل امام علی (ع) و اهل‌بیت (ع): بیان آیات و روایاتی که در شأن و فضیلت اهل‌بیت، مخصوصاً امام علی (ع) نازل شده است؛ از جمله سَدُّ الاَبواب، واقعه غدیر، مباهله، فتح خیبر و حدیث ثقلین.
* دعوت به امر به معروف و نهی از منکر و تأکید بر اهمیت این وظیفه اسلامی.
* یادآوری وظیفه علما و لزوم قیام آنان در مقابل ستمگران و مفاسد و نیز گوشزد کردن مضرات سکوت عالمان در مقابل زورگویان و آثار زیانبار و خطرناک سهل‌انگاری آنان در انجام آن. بنابر نظر ناصر مکارم شیرازی، امام حسین (ع) این خطبه را در منا ایراد کرد تا به چهار هدف دست یابد:
۱) شناساندن ماهیّت ضداسلامی بنی‌امیه به مردم،
۲) روشن کردن این مطلب که قدرت‌داشتن به معنای حقانیت نیست،
۳) افشاندن بذر انقلاب بر ضد ستمگران،
۴) جهاد فرهنگی و نشان دادن راه و رسم مبارزه با بنی‌امیه.

علامه طهرانی در کتاب لمعات الحسین می‌نویسد امام این خطبه را در شرایطی ایراد کرد که پس از شهادت امام حسن مجتبی (ع) پیوسته فتنه و بلاء بالا می‌رفت و شدّت امر بر شیعه بیشتر می‌شد؛ به طوری که در هیچ نقطه از نقاط اسلامی یک ولیِّ خدا نبود مگر آنکه بر خون خود ترسان و هراسان بود، و آوراه و فراری بود؛ اما دشمنان خدا ظاهر و آشکار به بدعت و ضلالت خود مباهات می‌کردند. مجتبی تهرانی خطبه منا را در سال ۱۳۹۰ش برای تبیین هدف قیام امام حسین (ع) در هفده جلسه شرح کرده است. متن این سخنان در مجموعه ده‌جلدی سلوک عاشورایی به نام شرح خطبه منا منتشر شده است. محمدرضا حدادپور جهرمی نیز خطبه مذکور را در کتاب «شرح خطبه امام حسین (ع) در منا» شرح داده است.

پس از فوت پیامبر (ص)، تاریخ اسلام شاهد انحطاطی فاحش از اسلام ناب محمدی (ص) به سوی اسلام اُموی بود. در این مدل از اسلام‌داری، شاهدیم خلفای اُموی نه تنها تقید به ارزش‌های دینی ندارند بلکه به سوی فساد‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و جناحی تمایل می‌یابند و عدالت، این اصل ارزشی دین مبین اسلام کنار رفته و تبعیض و امتیازات خویشاوندی جای آن را می‌گیرد. از این جهت از اسلام جز پوسته‌ای باقی نمی‌ماند و شعار «لا اله الا الله» ابزاری برای تصاحب پست‌های حکومتی، مطامع دنیوی و نیز ابزاری برای دوشیدن سرمایه‌های اقتصادی جامعه اسلامی از سوی برخی صف‌اولی‌های سپاه پیامبر (ص) قرار می‌گیرد. امام حسین (ع) دو سال قبل از قیام‌شان در یکی از سخنرانی‌های خویش در مراسم حج و در مکان «منا»، ضمن سرزنش آن دسته از اهل بصیرتی که خود را به حاشیه رانده بودند، به بررسی علل انحطاط جامعه اسلامی پس از وفات رسول گرامی اسلام (ص) پرداختند.
بر اساس این فراز از سخنان امام حسین (ع) مخاطب آن حضرت آن دسته از عالمان و اهل بصیرتی هستند که به واسطه دین مبین اسلام به شرافت و جایگاهی والا نزد مردم دست یافته‌اند، اما گویی خود را از پرداختن به مسائل سیاسی فارغ دانستند. نشان به اینکه حضرت در ادامه اشاره دارد: شما می‌بینید که پیمان‌های خدا شکسته شده و نگران نمی‌شوید با اینکه برای یک نقض پیمانِ پدران خود به هراس می‌افتید. می‌بینید که پیمان رسول خدا (ص) خوار و ناچیز شده و کور‌ها و لال‌ها و از کار افتاده‌ها در شهر‌ها رها شده‌اند و رحم نمی‌کنید و در خور مسئولیت خود کار نمی‌کنید و به کسانی که در آن راه تلاش می‌کنند بهایی نمی‌دهید و خود به چاپلوسی و سازش با ظالمان آسوده‌اید. همه این‌ها همان جلوگیری و بازداشتن دسته‌جمعی است که خداوند را بدان فرمان داده و شما از آن غافلید. مصیبت شما از همه مردم بزرگ‌تر است؛ زیرا در حفظ منزلت علما مغلوب شدید، کاش (در حفظ آن) تلاش می‌کردید.

متن خطبه امام حسین در منا

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون