«علی ابو رعد» کارشناس لبنانی حوزه نظامی و تحلیل گر سیاسی مسائل و امور غرب آسیا از طرح خطرناک آمریکا و رژیم صهیونیستی برای تجزیه سوریه به ۴ رژیم متخاصم خبر داد. سناریوهای متعددی در خصوص مرحله انتقالی مبهم سوریه وجود دارد. خطر تجزیه این کشور از یک طرف و مطامع ترکیه و آمریکا و رژیم صهیونیستی در ثروت‌های طبیعی سوریه و همچنین سکوت رژیم‌های عربی در قبال تجاوزهای مکرر تل آویو به سوریه و اشغال برخی از اراضی این کشور ، بخشی از مسائل جهت دهنده به طراحی سناریوها هستند.یکی از موضوعاتی که باعث می‌شود سناریوی شکاف و تجزیه در سوریه مطرح شود، عدم وضوح ماهیت شرایط آینده دولت انتقالی است، چرا که اتفاقی که رخ داده، بی تجربه بودن حاکمیت احمد الشرع است و سلطه‌ای که هیئت تحریر الشام در ادلب داشت، به کل سوریه منتقل شده و تعداد اندک کارمندان دولتی آنها کنترل اوضاع را در اختیار گرفته‌اند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی اهداف مهاجمانی را که از شمال و جنوب دنبال تصرف سرزمین‌های سوریه هستند، متفاوت خواندند و افزودند،نباید تردید کرد که آنچه در سوریه اتفاق افتاد، در اتاق فرمان آمریکا و اسرائیل طراحی شده است و عامل اصلی آن در آنجاست. در این میان آمریکا دنبال محکم کردن جای پای خود است اما زمان نشان خواهد داد که هیچ یک، به اهداف خود نمی‌رسند و بدون شک مناطق تصرف‌شده سوریه بدست جوانان غیور سوری آزاد خواهد شد.در این بین ، یک عده‌ای البته همت شان این است که تو دل مردم را خالی کنند. این نباید اتفاق بیفتد.در داخل اگر کسی در تحلیلی، در بیانی جوری حرف بزند که معنایش خالی کردن تو دل مردم باشد، این جرم است. باید دنبال بشود.

در برداشتی ظاهری با سقوط دولت اسد و ماهیت عاملین داخلی سقوط به نظر می‌رسد وضعیتی شبیه سقوط کابل در ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ (۱۵ اوت ۲۰۲۱) رخ داده است؛ حرکت سریع مخالفان دولت مرکزی به سمت شهر‌های مهم و سپس پایتخت و درنهایت خروج رأس نظام سیاسی از کشور و تحویل قدرت طی معامله‌ای پنهان و نانوشته. بر اساس ظاهر بازی ها، این شائبه ایجاد شده که آنچه در تابستان ۱۴۰۰ کابل رخ داد، در پاییز ۱۴۰۳ با شابلون در دمشق کشیده شده است. تحلیل این میدان نیرو نیازمند واکاوی جنبه‌های مخلف بوده و ۱۸ سوالی که سید مهدی طالبی پژوهشگر حوزه بین‌الملل در این خصوص بیان نموده، می‌تواند کمک کار مناسبی در درک بهتر موضوع باشد.

سقوط دولت بشار اسد و گیج زدن های تحلیلی سیاسیون در ایران نشان داد که تصمیمات اساسی کشور، از موضعی بالاتر از مجلس، نهاد نظامی خاص و .... ، گرفته می شود. امری طبیعی که حداقل ادعای بلدم بلدم برخی از سیاسیون را فرو نشاند. آنچه که در این بین قابل کتمان نبود، کسوف بشار اسد بجای غروب او بود. سرعت تغییرات بحدی زیاد بود که مشخص نگردید، دولت بشار اسد ذوب شد ، تبخیر گردید و یا تسعید ( تبدیل جامد به گاز) شد. آنچه که مسلم است نوعی تفاهم جهانی و منطقه ای درخصوص گذر از بشار اسد و کنار نهادن او به وقوع پیوسته است. لازم به توضیح است که هیچ یک از اصحاب سیاسی کشور درباره تفاهم ها و توافق های احتمالی روسیه- ایران-ترکیه و یا برخی توافقات خاص ایران با کشوری خاص، صحبت نکردند. هیچ یک از سیاسیون از وضعیت و پرسش های نظامیون و مستشاران ایرانی مستقر در سوریه و حتی لشکر فاطمیون در شرایط ترک سوریه و عدم مداخله نظامیف حرفی نزدند.

کار آخرین بازمانده بهار عربی که شهروندانش خواستار کناره‌گیری او بودند و آخرین بازمانده از آنچه حزب بعث نام داشت، البته آخرین بازمانده از «خانواده اسد» به پایان رسید. حامیان اصلی دولت اسد که ایران و روسیه محسوب می‌شدند گویا تا آخرین لحظات تلاش کردند تا او را در کاخ ریاست جمهوری نگاه دارند ولی گویا این‌بار برنامه‌ها آنطوری که اسد و حامیانش می‌خواستند پیش نرفت. خبرهای ضد و نقیضی از وضعیت سلامتی رئیس‌جمهور پیشین سوریه در رسانه‌ها مطرح می‌شود ولی هرچه بود حالا باید منتظر ترسیم نقشه جدیدی در جفرافیای پرهیاهوی خاورمیانه باشیم. شورشیانی که رژیم اسد را ساقط کردند، ترکیبی از گروه‌ها و سازمان‌های مختلف هستند که تنها هدف مشترکشان سرنگونی رژیم بود. گروه اصلی این حمله، «هیئت تحریر شام»، ریشه در القاعده دارد و سابقه‌ای خشونت‌آمیز دارد. این گروه در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا خود را به‌عنوان نیرویی ملی‌گرا معرفی کند، اما بسیاری نسبت به نیت واقعی آنها نگران هستند. آنچه مسلم است، اثرات این وقایع از چند منظر، جهت گیری ها در استقرار دولت جدید در سوریه، نوع توازن قوای جدید در منطقه و سطوح بین الملل، سیاست های جمهوری اسلامی برای تامین منافع خود در حوزه فرامرزی، قابل بحث است.