مسلمانان در فتوحات اوليه ي خويش نتوانستند به اين سرزمين دست يابند؛ بنابراين تا قرن دوم هجري گيلان از نظر مذهبي بر ديانت آباء و اجداد خود باقي ماندند (ابن نديم،1364،ص611). از نيمه دوم قرن سوم هجري به دليل فعاليت علويان در اين سرزمين، مذهب تشيع زيدي ميان گيلانيان راه يافت؛ بنابراين مردم اين سامان، در نتيجه ي فشار نظامي اعراب به دين اسلام روي نياوردند، بلکه در نتيجه تبليغات و نفوذ شخصيت حسن بن زيد و ناصر کبير به آيين زيدي گرويدند.مردمان گیلان نقش اساسی در دوران شکل گیری حکومت‌های متشیعی مانند آل بویه و صفویان داشته اند. آل بویه(۹۳۴ – ۱۰۵۵ م / ۳۱۳–۴۳۵ خ) دودمانی ایرانی و شیعه‌مذهب با اصلیت دیلمی در دوران پس از اسلام بودند که از میانهٔ سده چهارم هجری (دهم میلادی) تا میانهٔ سده پنجم هجری (دوازدهم میلادی) به مدت 122 سال بر نواحی جنوبی و غربی ایران و نیز بر عراق حکومت می‌کردند. آن‌ها از روستای آل بویه واقع در ارتفاعات املش استان گیلان به پا خاسته و خود را از نوادگان ساسانیان می‌دانستند.آل بویه اولین دودمان ایرانی پس از سلطهٔ اعراب بر ایران بود که بغداد را فتح کرد.به قدرت رسيدن آل کيا در گيلان سبب شد در بخش شرقي گيلان، آيين زيدي به دليل حمايت آل کيا از آن، گسترش يابد. آل کيا پس از يک قرن تلاش توانستند رقباي اهل سنت و ساير گروه هاي مذهبي را از سرزمين خود برانند . دودمان آل کيا با پذيرايي از اسماعيل ميرزا، علاوه بر تأثير سياسي، نقش بسياري در تربيت مذهبي او و آينده صفويه و ايران داشت؛ زيرا آل کيا باورهاي غاليانه تشيع را در اسماعيل ميرزا ــ با توجه به روحيه صوفيانه اي که وي داشت ــ دو چندان کرد. در دوره آل بویه بحث جمع آوری و تدوین نهج ابلاغه، سینه زنی برای امام حسین و تالیف کتاب های مرجع در فقه ، دنباله گیری شد.