تولید علم، فرایند شکل‌گیری و توسعه مرزهای دانش و نیز چگونگی تغییر و تحولات علمی از مسائلی است که مورد توجه اندیشمندان و فلاسفه علم بوده و دیدگاه‌هایی نیز در این‌باره ارائه شده است. اگر چه می‌توان گفت که امکانِ توسعه، پیشرفت و حتی دگرگونی علم مورد توافقی همگانی است، اما در اینکه این پیشرفت و تحول مدیریت‌‌پذیر است یا خیر، بحث و گفتگو وجود دارد. نوشتار حاضر تلاش می‌کند با نگاهی اجمالی به نظریات پیشرفت علم در ادبیات موجود، با رویکردی قیاسی ـ استقرایی و با استفاده از روش‌های فراتحلیل، نظریه مدیریت تحول در علوم انسانی را تبیین کند. در این نظریه چهارچوب کلان، عناصر کلیدی و مؤثر در تحول علوم انسانی احصاء و با اولویت‌سنجی و وزن‌دهی هر کدام، چگونگی ترابط و تأثیر و تأثر آنها بر یکدیگر در راستای تحول در علوم انسانی بررسی می‌شود. عوامل جامعه‌شناختی، یعنی نهادهای سیاست، اقتصاد، تعلیم و تربیت و رسانه در سپهر ارزش‌های دینی و اصول عقلانی مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در مدیریت تحول علوم انسانی به شمار می‌آیند.

این مقاله شامل ملاحظاتی انتقادی در مورد دیدگاه رایجی است که مدعی است، از طریق در نظر گرفتن شکافی عمیق بین علم سنتی و نوین می تواند تبیینی از توسعه نیافتگی ارایه دهد. این ملاحظات انتقادی شامل روان شناسی گرایی، معضلات تاریخ نگاری، تلقی پوزیتیویستی از علم و التزام آن به نوعی تکنوکراسی است. در این مقاله به بررسی این مساله که چگونه ترکیبی از این معضلات موجب ارایه یک تبیین نامناسب و ناموجه از رابطه علم، سنت و توسعه می شود، پرداخته می شود.

PERFORM پروژه‌ای زیر نظر آژانس توسعه و همکاری سوئیس[۱] است که توسط شبکۀ همکاری‌های بین‌المللی سوئیس یا HELVETAS و دانشگاه فرایبورگ انجام می‌شود. هدف کلی این پروژه، تمرکز بر تقویت مناسبات علوم اجتماعی برای اصلاحات اجتماعی و سیاستی است. مرحلۀ اول این پروژه در سال ۲۰۱۵ آغاز شد و قرار است تا دسامبر ۲۰۱۸ به پایان برسد. دو مرحلۀ دیگر برنامه‌ریزی شده‌اند و در حال حاضر، این پروژه در همکاری قوی با سیستم‌های ملی پژوهشی در آلبانی و صربستان، می‌کوشد در آغاز سال ۲۰۱۹، سه کشور دیگر در بالکان غربی را نیز شامل شود.پژوهش‌های علوم اجتماعی نقش پررنگی در کشف انتقادی مسائل و تحلیل مشکلات مربوط به اصلاحات دارند. این علوم می‌توانند توجه را به گزینه‌های دیگر در سیاست‌گذاری جلب کنند، ضرورت اصلاحات سیاسی را تقویت کنند و به مناظرات عمومی قوت بخشند، اما این تمام ماجرا نیست.

این نوشته به پیوند میان پژوهش‌های علوم اجتماعی و سیاست‌گذاری اختصاص دارد که در سه بخش ارائه می‌شود. نوشتۀ حاضر، بخش دوم این یادداشت است که به دیدگاه‌های نمایندگان مؤسسات پژوهشی صربستان در زمینۀ علوم اجتماعی و انسانی می‌پردازد. اینها، دیدگاه‌هایی است که در گزارش PERFORM (۲۰۱۶) به آنها پرداخته شده است. آگاهی از این نظرها، شناخت زمینه‌های بالقوۀ همکاری میان پژوهش و بخش خصوصی و نیز کسب اطلاع از نقاط ضعف و موانع احتمالی موجود در راستای این مشارکت در سایر کشورها می‌تواند ایده‌های خوبی برای شناخت بهتر وضع موجود در کشور خودمان فراهم کند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان گرایش دانشجویان رشته علوم انسانی به تفکر انتقادی و ارائه چارچوب مفهومی برای پرورش تفکر انتقادی انجام گرفت.گروه نمونه شامل ۱۲۰ دانشجوی دختر و پسر از رشته های حقوق، تاریخ،علوم تربیتی،اقتصاد و جامعه شناسی بود که مقیاس های CCTDI و ذهن باز، برآنها اجرا گردید. مقایسه دوره و رشته نشان داد که دانشجویان دوره‌ دکتری گرایش بیشتری به تفکر انتقادی داشتند و در بین رشته‌های مختلف، دانشجویان رشته جامعه شناسی بیشترین گرایش را به تفکر انتقادی‌نشان دادند، همچنین هیچ گونه تفاوت جنسیتی در گرایش به تفکر انتقادی مشاهده نگردید.

برای تولید علوم انسانی اسلامی با هر رویکردی باید از قرآن استفاده کرد. به خصوص رویکردهایی که با تولید نظریه درصدد تولید علوم انسانی اسلامی هستند یعنی تولید علم با استفاده از قرآن در مقام گرد آوری، ساخت فرضیه و نظریه پردازی ... بیشتر نیاز به استفاده از قرآن دارند.