پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

خبرگزاری رویترز در گفتگو با ۱۴ نفر از افراد آگاه، به ساعات پایانی حضور بشار اسد ، رئیس جمهور مخلوع سوریه در دمشق پرداخته است. این منابع آگاه شامل حلقه داخلی رئیس جمهوری سابق سوریه، دیپلمات‌های کشور‌های منطقه و منابع امنیتی و ارشد ایرانی است که خواسته‌اند نامشان فاش نشود. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که بشار اسد تقریباً به هیچ کس در مورد برنامه فرار خود از سوریه همزمان با فروپاشی رژیمش اعتماد نکرد؛ تا آنجا که حتی دستیاران، مقامات و خویشاوندان خود گمراه کرد یا آن‌ها را عملا از فکر و طرح خود بی‌اطلاع گذاشت. دو دیپلمات منطقه‌ای گفتند که اسد خودش روز یکشنبه هشتم دسامبر (۱۸ آذر) در حالی که شورشیان به سمت پایتخت پیشروی می‌کردند، با هواپیما از دمشق فرار کرد و این در حالی بود که فرستنده هواپیمای حامل او خاموش بود و در ارتفاع پایین پرواز می‌کرد. اسد ابتدا به پایگاه هوایی حمیمیم روسیه در شهر ساحلی لاذقیه سوریه رفت و از آنجا به مسکو پرواز کرد. به گفته این منابع، اسما همسر بشار اسد و سه فرزندش از پیش در پایتخت روسیه منتظر او بودند. سه تن از اعضای حلقه داخلی اسد گفتند که او ابتدا می‌خواسته است به امارات عربی متحده پناهنده شود. این افراد گفتند که اماراتی‌ها از واکنش‌های بین‌المللی به دلیل پناه دادن به شخصیتی که به اتهام استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سرکوب شورشیان تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا است، بیم داشتند، اتهاماتی که اسد آن‌ها را ساختگی خوانده و همواره رد کرده است. یک منبع امنیتی غربی گفت که لاوروف «هر کاری که از دستش بر می‌آمد» برای تضمین خروج امن اسد انجام داد. این سه منبع گفتند که قطر و ترکیه با هیات تحریر شام برای تسهیل خروج اسد، علیرغم ادعای رسمی هر دو کشور مبنی بر عدم تماس با این گروه که توسط ایالات متحده و سازمان ملل متحد به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، هماهنگی‌هایی را انجام دادند.

چنانچه سوریه تجزیه شود بازی باخت- باخت برای ایران و جولانی و از طرف دیگر یک بازی برد- برد برای ائتلاف ترکی- عبری- آمریکایی خواهد بود.بر این قاعده، جمهوری اسلامی ایران باید از طریق دیپلماسی پنهان با گروه‌ها مختلف سوریه ارتباط برقرار نموده و بطور مداوم به آنها گوشزد نماید که ترکیه، اسرائیل و آمریکا به دنبال تجزیه سوریه هستند.با توجه به بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه مناطق اشغال شده سوریه توسط جوانان سوری آزاد خواهد شد، این پیام بیانگر این است که اسرائیل اشغالگر تهدید مشترک ایران و سوریه است و جوانان سوری بمنظور جلوگیری از تجزیه سوریه به اذن الله اسرائیل را از سوریه خارج می‌کنند.

همزمان با سقوط حکومت بشار اسد و روی کار آمدن تروریست‌ها در سوریه، ویدیوهای پرتعدادی از زندان‌های و بازداشتگاه‌های سوریه به ویژه زندان مرکزی دمشق به نام زندان صیدنایا به گوش می رسد.با وجود آنکه هنوز امکان تائید یا تکذیب همه اخبار منعکس شده و شایعات پخش شده توسط رسانه ها درباره این زندان وجود ندارد، اما زندان صیدنایا، واقع در ۳۰ کیلومتری شمال دمشق، پایتخت سوریه، در منطقه ریف، از زمان آغاز جنگ داخلی در این کشور ، در اندک زمانی ( ظرف چند روز) به یکی از بدنام‌ ترین و مخوف ‌ترین زندان‌ های جهان تبدیل شده است. زندان صیدنایا در سال 1987 بر اساس طرح یک معمار اهل شوروی به صورت سه ضلعی ساخته شده و دو بخش دارد. بخش اول موسوم به ساختمان قرمز است که شامل زندانیان سیاسی و غیر نظامی بوده و بخش دوم ساختمان سفید نامیده می‌شود که مختص نظامی‌ها بوده است. دستگیری مخالفان در دوران اسد در سوریه گرچه واقعیتی انکار ناپذیر است، اما حجم شایعات موجود در مورد زندان‌های مخوف این کشور نیز زیاد است. یکی از کانون های تمکر افکار عمومی درخصوص این زندان به ویدئویی بر می گردد که در ان بشار اسد وجود زندان صیدنایا را با زل زدن به دوربین تکذیب کرد. مجری پرسید، «نظرتان درباره شکنجه در زندان های صیدنایا چیست؟» بشار اسد گفت: «آیا عکسی از این زندان داری؟ در این عکس آیا از هویت این افراد مطمئن هستی؟ آنچه که مسلم است ، وفق قوانین بین الملل حول حقوق اساسی انسان، چنانچه شایعات و اخبار دریافتی مرتبط با این زندان راست باشد، با نوعی جنایت علیه بشریت توسط بشار اسد مواجه هستیم. باید بدون قضاوت منتظر بود تا در آینده، اخبار تکمیلی راست ازمایی شده از این زندان ، ارایه گردد.

فرشاد مومنی در تشریح آنچه به سقوط حکومت بشار اسد انجامید گفت: بیشترین بی‌احتیاطی‌ها در حکومت بشار اسد میدان دادن به جهش قیمت مایحتاج روزمره مردم بود، در ماه‌های پایانی حکومت بشار نزدیک ۹۰ درصد جمعیت به زیر خط فقر رسیده بودند، این پروژه از درون کلید خورده بود. در ۴۰۰ سال گذشته یکی از کانون‌های اصلی آسیب‌پذیری ما همواره فقدان درک بایسته از اقتصاد سیاسی بین‌المللی نزد تصمیم‌گیران اساسی کشور بوده است، از زمان شاه عباس هر بار یک قدرت بزرگ را از کشور بیرون کردیم به دلیل ندانستن آرایش قوا و ندانستن سلسله مراتب قدرت به کسانی برای کمک متوسل شدیم که همین کمک‌کننده، به مردم ما ظلم‌هایی کرده و ایرانیان را به جایی رسانده که بگویند صد رحمت به قبلی؛ بنابراین زمان آگاهی در مورد فهم سیاسی اقتصاد بین‌المللی از نظر ضریب اهمیت در ایران در هنگامه منازعه‌های هژمونیک چند‌برابر می‌شود. طی یک فرآیند رخ می‌دهد، در سال ۱۳۹۶ کتابی را منتشر کردم که اتمام حجتی با دولت بود در این کتاب با جزئیات نشان دادم که فروپاشی اتحاد شوروی مطلقا به دلیل تئوری اقتصادی کمونیستی نبود در اتحاد شوروی عملکرد قوه قضائیه بود که کمر این اتحاد را شکاند و در ظاهر حکومت سوسیالیستی بود، اما فعالیت‌های شخصی فاسدان زیرزمینی بود. اندازه گردش و اضافه کرد مالی این مافیای خودی در سال‌های پایانی عمر اتحاد شوروی برابر با ۱۲درصد جی‌دی‌پی اتحادیه بود و در نهایت تیر خلاص را به موجودیت اتحاد جماهیر شوروی سیاست‌های نابخردانه اقتصادی‌اش شکلیک کرد، این سیاست‌ها سه عنصر به هم پیوسته داشت، سیاست اول این بود که اتحاد جماهیر شوروی دست به دامن سیاست‌های صندوق بین‌المللی پول شدند؛ عنصر گوهری این سیاست‌ها، سیاست‌های تورم‌زا بود، این سیاست‌ها از شوک‌درمانی به قیمت‌ها تا مسئولیت‌گریزی حکومت درباره امور حاکمیتی‌اش مانند آموزش و سلامت و مسکن و تغذیه مردم نشات می‌گرفت و از همه تکان دهنده‌تر سیاست به تاراج دادن دارایی‌های حکومت تحت عنوان خصوصی‌سازی بود. سیاست‌های تورم‌زا و ضددولتی مندرج در لایحه بودجه ۱۴۰۴ را جدی بگیرید، بیش از نیمی از جمعیت ایران قادر نیستند به اندازه حداقل موردنیاز کالری به بدن برسانند در همین حال در لایحه بودجه ۱۴۰۴ حدود ۳میلیارد دلار از بودجه ارزی تخصیص یافته به کالا‌های اساسی کم شده و دو سوم آن به واردات خودرو‌های لوکس اختصاص یافته است، حکومت گرامی ایران باید نسبت به روند‌های فساد مالی خیلی حساس‌تر از اینی باشد که الان هست در چین یا کره جنوبی عالی‌ترین مقام‌ها به تحقیرآمیزترین روش‌ها تنبیه می‌شوند اگر یک صدم فساد چای دبش در آنجا اتفاق افتاده باشد، به شدت برخورد می‌کنند. این جامعه تنها بر محور تولید فناورانه باقی خواهد ماند و با این شیوه نمی‌شود کشور را اداره کرد.

یک اقتصاددان گفت، چرا راه های شرافتمندانه و اعتلابخش و عزت آفرین را رها می کنید و سراغ شوک درمانی می روید که نوعی جیب بری از فقرا است.در سال ۱۳۸۹، بنا شد یارانه نقدی به میزان ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان ارائه شود، قدرت خرید این رقم در آن زمان معادل ۴۵.۵ دلار بود، اما اکنون این رقم بسیار کمتر از یک دلار قدرت خرید دارد، گفت: هر جامعه ای که استقلال و توسعه بخواهد، مردم ستون خیمه آن هستند. اما در سند بودجه ۱۴۰۴، بالغ بر ۳ میلیارد دلار از منابع ارزی که سال ۱۴۰۳ به واردات کالاهای اساسی تعلق داشته را کم می کنند و ۲ میلیارد آن را به واردکنندگان خودروهای لوکس قرار می دهند. حکومتی که قدر مردم را می داند و می داند که اگر متکی به مردمش نباشد، باید به خارجی ها متکی باشد، چرا نباید درباره ارتقای کیفیت حمل و نقل عمومی در این الگوی تخصیص منابع قدم بردارد؟به هر اندازه که کشور از خود ضعف، سستی، فساد و خطا نشان دهد، برانگیزاننده طمع رقبای داخلی و خارجی می شود.به گواه گزارشی که در آبان ۱۴۰۳ مرکز پژوهشهای مجلس منتشر کرده، تا پایان سال ۱۴۰۲ و حتی تا شهریور ماه ۱۴۰۳ ما با ابعاد بسیار نگران کننده صنعت زدایی روبرو هستیم، من اسم آن را اداره مشکوک اقتصاد ملی می گذارم. چطور می شود کشوری درک نکند بقا و بالندگی و عزتش به این است که صنعت کارخانه ای را محور اصلی فرایندهای تصمیم گیری و تخصیص منابع را در کنار معیشت مردم قرار دهد، شما درست به آن پشت کرده اید.

ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرد، حدود ٧٠ الی ۸۰ درصد از توان نظامی سوریه را با حدود ۴۸۰ حمله به حدود ۳۲۰ هدف در اقصی نقاط سوریه از دمشق گرفته تا طرطوس، نابود کرده است. به نقل از ارتش اسرائیل ادعا شده که در این عملیات‌ها حدود ۳۵۰ جنگنده از نیروی هوایی مشارکت کردند. رسانه‌های این رژیم اعلام کردند که ارتش رژیم صهیونیستی بیشتر سلاح‌ها، جنگنده‌ها و کشتی‌های جنگی ارتش سوریه را منهدم کرده است. برخی از تحلیل گران مغتقدند که با افزایش تاثیر گذاری بر تحولات سیاسی در سوریه، احتمال ورود دمشق به ائتلاف‌های ضد اسرائیلی در آینده را کاهش داده و با تغییر موازنه قدرت به نفع خود، مانع از شکل‌گیری تهدیدات جدید در نزدیکی مرزهایش شود. اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی چه در بعد نابودسازی ظرفیت‌های نظامی سوریه، چه پیشروی نظامی در خاک سوریه که نقض آشکار حاکمیت ملی و تمامیت ارضی این کشور محسوب می‌شود، تاکنون با اعتراض هیچیک از رهبران جدید سوریه، کشور‌های عربی، اسلامی و جامعه جهانی روبرو نشده است.

آنچه که مسلم است اسد بدلیل اشتباهات راهبردی خود در کشورداری، محبوبیت و مشروعیت داخلی خود را از دست داده و تنها متکی به حامیان فراملی خود و ایدئولوژیکی مشترک فی مابین بود. در ماه های اخیر، اسد با چرخشی خام و از روی بی تجربگی تحت تاثیر تهدیداتی نظیر حذف فیزیکی او توسط اسرائیل قرار گرفت و بجای ارتقا تعهدات خود به دوستان قدیمی و ایدئولوژی مشترک، اقدام به محدودسازی شرکای استراتژیک خود و تقویت دوستی های جدید با برخی از کشورهای عربی گرفت. با خارج شدن (موقت) سوریه از چرخه محور مقاومت، اتصال میان اضلاع مختلف این جبهه با اما و اگرهایی روبرو شد و این موضوع به ویژه در خصوص شریان انتقال سلاح به حزب الله بیش از پیش مطرح گردید. نتیجه اینکه با وجود هشدارهای مشفقانه دوستان به اسد مبنی بر کنار نهادن الگوهای ارتباطی جدید ، وی بنوعی تبدیل به حامی دشمنان جبهه مقاومت گردید. این میدان نیرو ،شرایط را برای توافقات بین المللی جدید جهت تامین منافع و سامان دهی اوضاع مهیا کرد. موضوعی که منجر به رها کردن کرسی قدرت توسط اسد شد. سقوط حکومت نیم قرنی موروثی در سوریه بدون دخالت و درگیری ارتش و یا حضور مردم.

بعد از انتشار ادعای فارن پالسي در خصوص خارج شدن بشار اسد ، رييس‌جمهور سوريه در بامداد يكشنبه به وقت محلي از كشور ، دومینوی حوادث با سرعت بیشتری اقدام به حرکت نمود.پيشروي برق‌آساي ائتلاف گروه‌هاي شورشي به 50 سال حكومت خانواده اسد پايان داد و گمانه‌زني‌هاي زيادي در مورد آينده اين كشور به‌شدت آشفته مطرح شد. سه کشور روسیه- ایران- ترکیه ، چهار کشور اردن-عربستان-امارات-قطر ، ایالات متحده و دو کشور فرانسه و انگلیس ، سه کشور لبنان- فلسطین و رژیم اشغالگر قدس ، چند کشور چین، عراق و مصر، از مهمترین کشورهای متاثر از این رویداد هستند. سوریه پسا اسد ، صرفا با جریان تحریر الشام مواجه نبوده و طیفی از درگیری های داخلی و حمایت های خارجی در کنار مداخلات سیاسی بین الدول و توافقات پشت پرده ، سبب پیاده سازی قواعد این میدان نیرو خواهد شد. برخی ها با نوعی ظاهر بینی موضوع و شرایط سوریه بعد از اسد را به سقوط افغانستان و حاکمیت طالبان و سقوط قذافی و لیبی بعد از قذافی ، مقایسه می کنند.

در برداشتی ظاهری با سقوط دولت اسد و ماهیت عاملین داخلی سقوط به نظر می‌رسد وضعیتی شبیه سقوط کابل در ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ (۱۵ اوت ۲۰۲۱) رخ داده است؛ حرکت سریع مخالفان دولت مرکزی به سمت شهر‌های مهم و سپس پایتخت و درنهایت خروج رأس نظام سیاسی از کشور و تحویل قدرت طی معامله‌ای پنهان و نانوشته. بر اساس ظاهر بازی ها، این شائبه ایجاد شده که آنچه در تابستان ۱۴۰۰ کابل رخ داد، در پاییز ۱۴۰۳ با شابلون در دمشق کشیده شده است. تحلیل این میدان نیرو نیازمند واکاوی جنبه‌های مخلف بوده و ۱۸ سوالی که سید مهدی طالبی پژوهشگر حوزه بین‌الملل در این خصوص بیان نموده، می‌تواند کمک کار مناسبی در درک بهتر موضوع باشد.

سیاست در کشورهای جهان سوم امری،محرمانه و بعضا انحصاری قلمداد می شود در حالی که در اصل امری همگانی و مشارکتی است. سیاست همانند سایر حوزه ها و نهادهای اجتماعی، نیازمند تخصص و فناوری و الزاما سیاستگذاری است. وقتی سیاست را به سلیقه، انحصار، ادعا و بدعت تقلیل داده و محدود می کنیم ، مشارکت همگانی و تخصص گرایی از درونش رخت بر بسته و تبدیل به پدیده ایجاد نظم از راه سرکوب می شود. اشتباهی که غالب دیکتاتورها ، حکومت های تمامیت طلب و دولت های کودتا ، مرتکب آن می شوند. در دیدگاه سیاسیون در چنین جوامعی ، دموکراسی معنا نداشته و در حداکثر موارد، دادن حق رای به مردم برای انتخاب از بین گزینه های تعیین شده توسط سیاسیون است. این در حالی است که در معنای واقعی، دموکراسی یعنی حق و توان مردم در مواجهه و برخورد با کانون های قدرت. چنین برداشتی از دموکراسی، سیاست را تحت نظارت اجتماع قرار می دهد نه اینکه اجتماع تابع سیاست باشد. سقوط حکومت اسد ، درس های خوبی برای کشورهای گوناگون و دولت های مختلف می تواند داشته باشد. غلامعلی دهقان معتقد است که در نیم قرن گذشته خاورمیانه شاهد سقوط حکمران‌ها بوده که در سقوط‌شان عوامل متعدد ولی مشترکی وجود داشته است. دلیل اول مشترک سقوط این حاکمان این بود که در این کشورها چیزی به اسم مشارکت سیاسی مردم به معنای واقعی کلمه وجود نداشت. به تعبیری این رهبران به مقوله‌ای تحت عنوان توسعه سیاسی بی‌توجه بودند. در این کشورها اگر مشارکتی بود هم صرفا جنبه نمایشی و تصنعی داشت. وقتی توسعه سیاسی مفقود شد و مردم در امر سیاست کشور برای خود نقشی قائل نبودند، بدیهی است‌ در روزهای سرنوشت که پای نظام سیاسی کشور در میان است، به میدان نخواهند آمد.شخصی شدن قدرت و دور شدن از آحاد ملت زیربنای سیاست کشور را متزلزل و به تعبیری لق می‌کند و کافی است تندبادی بوزد و همه چیز را ویران کند. اتفاقی که در این کشورها رخ داد. به همین دلیل من معتقدم باید منافذ حضور مردم در امور سیاست را همیشه باز نگه داشت نه اینکه با بهانه‌های مختلف آنها را مسدود کرد. دومین ویژگی مشترک دولت های ساقط شده،اتخاذ رویکرد امنیتی در اداره کشور و دل خوش بودن به درآمدهای ناشی از اقتصاد رانتیر بوده(دولت رانتیر دولتی است که بیش از چهل درصد درآمدش از صادرات یک کالا تامین می‌شود) تا توده مردم در آرامش کاذب بسر برده و دور از دنیای سیاست باشند.دولت‌های ‌رانتیر پول و رانت می‌دهند و قدرت می‌گیرند. برخلاف کشورهای پیشرفته که مالیات می‌گیرند و‌ به جامعه قدرت می‌دهند. وقتی‌ دولت‌ رانتیر‌ شکل گرفت‌‌ دولت‌ها جا‌معه و شهروندان را به خود وابسته می‌کنند و نیازی هم به مشارکت واقعی و ‌حضور نخبگان سیاسی و‌ مشارکت طبقه متوسط نمی‌بینند. سومین عامل مهم سقوط حاکم در این کشورها شکل نگرفتن حتی یک طبقه اجتماعی حامی حکومت بوده است. کشورهای جهان سوم باید برای عبور از مرحله‌گذار به توسعه همه‌جانبه از حمایت بخشی از جامعه برخوردار باشند. در این کشورها هیچگاه طبقه حامی که در روزهای سخت به میان‌ آید ایجاد نشد. برای همین با یک تندباد سیاسی همه چیز یک شبه از میان رفت.در خصوص سوریه، واقعیت این است که اوضاع سوریه از دست جریان حاکم خارج و مخالفان اسد خیلی زود دست بالا را در تحولات جاری پیدا کردند. شرایط به شکلی بود که انگار نه حامیان بین‌المللی وی و نه موافقین داخلی عزمی برای حمایت از اسد نداشتند.

ضرغامی در واکنش به اخبار سرنگونی حکومت اسد و علاقمندی و پیگیری خاص موضوع توسط ایرانی ها در فضای مجازی ، بیان داشت که همه در فضای مجازی در ذیل اخبار سوریه به دنبال ویژگی‌های سفیانی هستند!تکرار تراژدی به کمدی ختم می شود ( علت جوک سازی ایرانی ها در بحران) و ... . آیا بعد از این واقعه ، شاهد جوک های آخر الزمانی خواهیم بود؟

روی کار آمدن حافظ اسد در سوریه، حاصل کودتایی است که در سال ۱۹۷۰ در این کشور رخ داد. او که در آن زمان ۴۰ ساله بود، چهره‌ای شناخته شده در ارتش و در میان حزب بعث سوریه به‌حساب می‌آمد.در سال ۲۰۰۰ اسد تنها ۶۹ سال داشت که درهنگام مکالمه تلفنی با امیل لحود رئیس‌جمهور لبنان دچار حمله قلبی شد و از دنیا رفت و بلافاصله بعد از آن حزب بعث بشار اسد را برای در دست گرفتن حکومت در سوریه انتخاب کرد. در آن زمان بشار در لندن چشم‌پزشکی خوانده بود و کسی توقعش را نداشت که حافظ اسد جای خود را به او بدهد.مخالفان خاندان اسد دوران حکومت حافظ را با دوران حکومت صدام حسین مقایسه می‌کنند و مدعی‌اند که او از برخورد با مخالفان خود ابایی نداشته است. اما در سیاست‌خارجی، حافظ اسد و صدام حسین دشمنی خونی با یکدیگر داشتند. به طوری که حافظ اسد در دوران جنگ تحمیلی علیه ایران، تمام قد مقابل عراق ایستاد و از تهران حمایت کرد و البته ایران هم این لطف اسد را هرگز نادیده نگرفت و بی‌جواب نگذاشت.

سقوط دولت بشار اسد و گیج زدن های تحلیلی سیاسیون در ایران نشان داد که تصمیمات اساسی کشور، از موضعی بالاتر از مجلس، نهاد نظامی خاص و .... ، گرفته می شود. امری طبیعی که حداقل ادعای بلدم بلدم برخی از سیاسیون را فرو نشاند. آنچه که در این بین قابل کتمان نبود، کسوف بشار اسد بجای غروب او بود. سرعت تغییرات بحدی زیاد بود که مشخص نگردید، دولت بشار اسد ذوب شد ، تبخیر گردید و یا تسعید ( تبدیل جامد به گاز) شد. آنچه که مسلم است نوعی تفاهم جهانی و منطقه ای درخصوص گذر از بشار اسد و کنار نهادن او به وقوع پیوسته است. لازم به توضیح است که هیچ یک از اصحاب سیاسی کشور درباره تفاهم ها و توافق های احتمالی روسیه- ایران-ترکیه و یا برخی توافقات خاص ایران با کشوری خاص، صحبت نکردند. هیچ یک از سیاسیون از وضعیت و پرسش های نظامیون و مستشاران ایرانی مستقر در سوریه و حتی لشکر فاطمیون در شرایط ترک سوریه و عدم مداخله نظامیف حرفی نزدند.

کار آخرین بازمانده بهار عربی که شهروندانش خواستار کناره‌گیری او بودند و آخرین بازمانده از آنچه حزب بعث نام داشت، البته آخرین بازمانده از «خانواده اسد» به پایان رسید. حامیان اصلی دولت اسد که ایران و روسیه محسوب می‌شدند گویا تا آخرین لحظات تلاش کردند تا او را در کاخ ریاست جمهوری نگاه دارند ولی گویا این‌بار برنامه‌ها آنطوری که اسد و حامیانش می‌خواستند پیش نرفت. خبرهای ضد و نقیضی از وضعیت سلامتی رئیس‌جمهور پیشین سوریه در رسانه‌ها مطرح می‌شود ولی هرچه بود حالا باید منتظر ترسیم نقشه جدیدی در جفرافیای پرهیاهوی خاورمیانه باشیم. شورشیانی که رژیم اسد را ساقط کردند، ترکیبی از گروه‌ها و سازمان‌های مختلف هستند که تنها هدف مشترکشان سرنگونی رژیم بود. گروه اصلی این حمله، «هیئت تحریر شام»، ریشه در القاعده دارد و سابقه‌ای خشونت‌آمیز دارد. این گروه در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا خود را به‌عنوان نیرویی ملی‌گرا معرفی کند، اما بسیاری نسبت به نیت واقعی آنها نگران هستند. آنچه مسلم است، اثرات این وقایع از چند منظر، جهت گیری ها در استقرار دولت جدید در سوریه، نوع توازن قوای جدید در منطقه و سطوح بین الملل، سیاست های جمهوری اسلامی برای تامین منافع خود در حوزه فرامرزی، قابل بحث است.

« بشار اسد » در ساعات اولیه ۸ دسامبر ۲۰۲۴ دمشق را با یک هواپیمای خصوصی به مقصد نامعلومی ترک کرد. دو مقام ارشد ارتش سوریه تأیید کردند که اسد از فرودگاه بین‌المللی دمشق خارج شده‌است. گزینه‌های احتمالی بشار اسد برای فرار، کدام کشور‌ها است؟

ایران توانست با مهارت و تدابیر پنهان با طالبان کنار آید و تهدید را تبدیل به فرصت کند. قضاوت درباره اینکه آیا جمهوری اسلامی در مواجهه با طالبان ظرفیت مهمی از خود نشان داده و تا چه حد در قامت یک بازیگر پراگماتیست و غیرایدئولوژیک ظاهر شده است، نیاز به زمان دارد.معارضان سوریه‌ای که اینک دامن قدرت گسترده‌اند، «نسخه به‌روزشده‌ای» از سلفی‌هایی هستند که روزگاری چهره‌ای خونین از خود به یادگار گذاشته بودند. اینان همچون طالبان به بازسازی چهره خود پرداخته‌اند.ترکیه با سلطه نیروهای نیابتی‌اش بر سوریه از چند سو برنده موقتی این بازی است. پس از این، این ترکیه است که محور قدرت نه تنها در منطقه که در شرق اروپا خواهد بود و این خود ظرفیت‌های مثبت و منفی جدیدی را نیز برای همه بازیگران و از جمله ایران فراهم خواهد کرد. چشم‌انداز آن‌قدرها هم تاریک نیست. پروژه‌های بعدی ترکیه ادامه تحرکات در زنگزور، تحکیم قدرت آبی در مرزهای یونان، قبرس، عراق و ایران و البته نقش‌آفرینی اروپایی خواهد بود. اینکه ایران چگونه در این زمین‌ها بازی کند، نیازمند تأمل فراوان است. اگرچه «محور مقاومت» احتمالابه تعلیقی تاریخی می‌رود اما محور ترکیه-ایران ظرفیت‌های جدیدی در منطقه فراهم خواهد کرد.

رئیس‌جمهور منتخب آمریکا مدعی شد حامی اصلی دولت « بشار اسد » در سوریه، ولادیمیر پوتین بوده و قطع حمایت وی موجب سقوط دولت او شده است. او مدعی شد: روسیه و ایران از جنگ اوکراین و اقدامات اسرائیل آسیب دیده‌اند.

درحالی که منتقدین امید زیادی به ردصلاحیت‌های پی در پی علی لاریجانی بسته بودند و تصور می‌کردند او از سیاست حذف شده است، «حکم ویژه» رهبری در دست علی لاریجانی قرار گرفت تا او حامل پیامی مهم از سوی رهبر انقلاب به مقامات بلندپایه لبنان و سوریه باشد. بمب خبری درباره علی لاریجانی چهارشنبه شب توسط سخنگوی وزارت خارجه منفجر شد. بقایی اعلام کرد که مشاور رهبری روز پنج شنبه برای دیدار با بشار اسد عازم سوریه خواهد شد. سفر قریب الوقوع و کوتاهی که در میان حملات شدید اسرائیل به سوریه انجام شد و لاریجانی و بشار اسد در دمشق با هم دیدار کردند. پس از آن هم او به بیروت رفت تا پیام رهبر انقلاب را به نبیه بری، رئیس مجلس لبنان منتقل کند. برخی از تحلیل‌ها بر این است که این سفر مقدمه‌ای برای ایجاد آتش‌بس در میان لبنان و اسرائیل بوده و از این نظر حضور لاریجانی به عنوان انتقال‌دهنده پیام رهبری، حائز اهمیت است. اگر چه سفر لاریجانی به لبنان و سوریه بار دیگر شورای نگهبان را زیر تیغ انتقادات برای ردصلاحیت او برد؛ اما دو پیام آشکار و روشنی را در فضای سیاسی داخل کشور مخابره کرد. نکته اول این است که لاریجانی به سبب جایگاه ویژه و نوع سیاست ورزی‌اش، فعلا از سیاست ایران حذف شدنی نیست. نکته دیگر آنکه منتقدان علی لاریجانی قاعدتا از انتخاب او برای این ماموریت شوکه شده‌اند؛ آن هم در حالی که افراد دیگری هم قبلا پیام‌هایی را منتقل کرده‌اند و برخی دیگر نیز تصور می‌کنند که در جایگاهی چنین معتمد قرار دارند که ماموریت‌های اینچنینی به آن‌ها سپرده شود.

فرستاده ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی با رییس مجلس جمهوری سوریه دیدار کرد. در جریان این دیدار سه موشک به نزدیکی محل جلسه لاریجانی با رئیس مجلس سوریه اصابت کرد. شایعات مربوط به عدم سلامت لاریجانی کذب بوده و سخنگوی وزارت امور خارجه از ادامه سفر منطقه‌ای مشاور ارشد رهبرمعظم انقلاب خبر داد و گفت: لاریجانی بعد از انجام رایزنی با مقامات ارشد سوریه به لبنان سفر می‌کند. لاریجانی همچنین در سوریه، دیدارهای جداگانه ای با بشار اسد و همچنین نمایندگان و رهبران گروه های فلسطینی داشته است.

محمدرضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور که برای شرکت در دومین نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب در رأس هیئتی از مقامات دیپلماتیک به عربستان سفر کرده است، در فرودگاه ریاض مورد استقبال رسمی مقامات این کشور قرار گرفت.« بشار اسد » رئیس جمهور سوریه وارد فرودگاه بین‌المللی «ملک خالد» ریاض شد تا در نشست فوق‌العاده عربی اسلامی امروز مشارکت کند. با توجه به حساسیت موضوع تجاوز به لبنان و فجایای اتفاق افتاده در غزه،نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب برگزار گردیده است.