در زمان زمامداری بشار اسد بر سوریه فولاد ایران به ترکیه رفته و از آنجا با تغییر گواهی مبدا ، آن هم با اعداد و ارقامی حدود ۲۰ تا ۳۰ دلار بالاتر به سوریه، اروپا و دیگر کشورها صادر می‌شد. با سقوط اسد، دست ایران از بازار سوریه قطع شد و ترکیه شانس صادرات مجدد فولاد ایران را بشکل انحصاری پیدا کرده که سود هنگفتی را بدون کوچک ترین زحمتی به جیب این کشور روانه می کند. امارات و عمان نیز تا دو سال پیش با تغییر گواهی مبدا فولاد ایران را خریداری کرده و توسط شرکت خریدار که شعبه‌ای در عمان و امارات داشت در قبال دریافت مبلغی، گواهی مبدا را تغییر داده و به اسم کالای عمانی یا اماراتی صادرات مجدد می‌شد. در شرایطی که تولید فولاد در ایران حدود دو برابر مصرف است سوء مدیریت و نبود نگاه تخصصی به این محصول باعث شده که چوب حراج بر این محصول ملی زده و در حالی عرصه را برای ترکیه خالی کرده‌ایم که این فرصت‌سوزی باعث شده که قیمت‌های ترکیه با قیمت‌های داخلی ما تفاوت ۳۰ دلاری در هر تن داشته باشد و همین مسئله ارز آوری قابل توجهی برای این کشور همسایه ایجاد کرده است؛ فرصتی که تولیدکنندگان داخلی فولاد با وجود قطعی های گاز و برق از آن بی بهره مانده اند.

سردار بهروز اثباتی مسئول قرارگاه فضای مجازی ستاد کل نیرو‌های مسلح و از فرماندهان ایران در سوریه با اشاره به اینکه بشار اسد با پیشنهاد امارات و عربستان مبنی بر محدود کردن ایرانی‌ها در عوض دریافت منابع مالی، ایرانی‌ها را در سه ماه آخر به شدت محدود کرد، گفت ۸۰ درصد خانواده‌های ایرانی را با اثاثیه از خانه‌شان بیرون کردند و بسیاری شب در ماشین می‌خوابیدند. پیش از این نیز گزارش‌هایی درباره مراجعه عناصر امنیتی روسیه به صاحبخانه‌ها برای عدم اجاره به ایرانی‌ها در سوریه منتشر شده بود. این سردار سپاه از نقش روسیه نیز پرده برمی‌دارد و می‌گوید روسیه از بعد از عملیات وعده صادق در زمین اسرائیل بازی کرد و از خاموش کردن رادار‌های روسیه در زمان حمله اسرائیل به فرماندهان ایران در سوریه با اشاره به موارد مشخص می‌پردازد. روایت این سردار سپاه را می‌بینید و می‌شنوید.

محمدشیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، روز چهارشنبه به تهران می‌آید تا به گفته سفیر ایران در بغداد در مورد مسائل دوجانبه، تحولات منطقه و بین‌الملل به‌خصوص مسائل سوریه رایزنی شود. بازه زمانی این سفر یک ماه پس از سقوط بشار اسد در سوریه، گمانه‌زنی‌ها درخصوص اهداف و ماموریت سفر نخست‌وزیر شیعه عراق به تهران را محور خبر‌ها و تحلیل‌های رسانه‌ای قرار داده‌اند. نخست وزیر عراق، بعد از ظهر امروز چهارشنبه با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی دیدار و گفت‌گو کردند.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار با قدردانی از اقدامات خوب آقای السودانی در جهت آبادانی و امنیت گفتند: عراق هر مقدار که آبادتر و همراه با امنیت بیشتر باشد به نفع جمهوری اسلامی ایران نیز خواهد بود.همزمان برخی منابع عراقی اظهار کردند پرونده‌هایی که سودانی در تهران مورد بحث قرار می‌دهد شامل تلاش‌هایی برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها میان دولت انتقالی سوریه و ایران و فشار‌های آمریکا برای برچیدن گروه‌های مسلح عراقی و بدهی‌های عراق به ایران و ازسرگیری انتقال گاز ایران به نیروگاه‌های برق عراق است.سفر سودانی به ایران از حیث آینده حشدالشعبی اهمیت بسزایی دارد. در این زمینه السودانی در شرایط پیچیده‌ای قرار دارد، یا باید در برابر فشار‌های خارجی مقاومت کند یا برای رویارویی با تنش‌های داخلی آماده شود.

«علی ابو رعد» کارشناس لبنانی حوزه نظامی و تحلیل گر سیاسی مسائل و امور غرب آسیا از طرح خطرناک آمریکا و رژیم صهیونیستی برای تجزیه سوریه به ۴ رژیم متخاصم خبر داد. سناریوهای متعددی در خصوص مرحله انتقالی مبهم سوریه وجود دارد. خطر تجزیه این کشور از یک طرف و مطامع ترکیه و آمریکا و رژیم صهیونیستی در ثروت‌های طبیعی سوریه و همچنین سکوت رژیم‌های عربی در قبال تجاوزهای مکرر تل آویو به سوریه و اشغال برخی از اراضی این کشور ، بخشی از مسائل جهت دهنده به طراحی سناریوها هستند.یکی از موضوعاتی که باعث می‌شود سناریوی شکاف و تجزیه در سوریه مطرح شود، عدم وضوح ماهیت شرایط آینده دولت انتقالی است، چرا که اتفاقی که رخ داده، بی تجربه بودن حاکمیت احمد الشرع است و سلطه‌ای که هیئت تحریر الشام در ادلب داشت، به کل سوریه منتقل شده و تعداد اندک کارمندان دولتی آنها کنترل اوضاع را در اختیار گرفته‌اند.

سخنگوی وزارت امور خارجه درباره شرط بازگشایی سفارت ایران در سوریه گفت: بازگشایی سفارت در دمشق نیازمند مقدماتی است از جمله تامین امنیت سفارت و کارکنان و به مجرد اینکه شرایط لازم به لحاظ تامین امنیت و سیاسی فراهم شود این کار را دنبال خواهیم کرد.

تصور اولیه بر این است که سقوط بشار اسد از دو جهت از دست دادن یک هم پیمان استراتژیک و دوم ، از دست دادن گذرگاه انتقال نیروها و تجهیزات به حزب‌الله و دیگر گروه‌ها در منطقه، برای ایران ضربه بزرگی محسوب می شود. این در حالی است که ایران از قبل ، سناریوهای عبور مدیریت شده از سقوط احتمالی اسد را طرح ریزی کرده بود. این سناریوها در طیفی از دست یابی به مسیرهای جدید حمایت، باز تعریف هم پیمانان منطقه ای جدید، باز تعریف حمایت ها از گروه های درگیر در سوریه و مواردی همانند است. همچنین لازم به توضیح است که هزینه‌های حمایت ایران از گروه‌های مقاومت در منطقه، همواره با بزرگ نمایی در هزینه و یا کوچک شماری دستاوردها، مورد توجه منتقدان بوده است. اگر چه چنین هزینه‌هایی را همه کشورها برای حفاظت از امنیت ملی خود می‌کنند. طرح ریزی های جدید ایران به دو مولفه اصلاح و تقویت رابطه حاکمیت مردم در داخل و بازتعریف رابطه دوست- دشمن- هم پیمان استراتژیک در خارج، استوار است. برخی از سیاسیون ایرانی نیز معتقدند که ایران سیاست صبر و انتظار را در خصوص وقایع سوریه در پیش گرفته است .در زمان وزارت صالحی، اما یک اقدام مهم درباره سوریه رخ داد و آن طرح چهار ماده‌ای برای «حل سیاسی» بحران سوریه بود .کلیات طرح چهار ماده‌ای عبارت بود از: ۱. گفت‌و‌گو‌های فراگیر سوری _سوری جهت تشکیل حکومت وحدت ملی؛ ۲. تعلیق گام به گام درگیری‌ها و تحقق اشتی ملی؛ ۳. انتخابات مجلس مؤسسان و تدوین قانون اساسی جدید؛ ۴. رفراندوم قانون اساسی و شکل گیری نهاد‌های دائمی سوریه .

بشار اسد 9 روز بعد از سقوط دمشق و فرار به مسکو، بیانیه ای به زبان های عربی و انگلیسی در کانال تلگرامی ریاست جمهوری منتشر کرد. ️او در این بیانیه توضیح داد به هیچ عنوان از قبل برای رفتن به مسکو برنامه ریزی نکرد بلکه با رسیدن "تروریسم" به دمشق مجبور شد ابتدا به شهر لاذقیه و سپس پایگاه ارتش روسیه برود و بعد از آن به مسکو سفر کرد.با گسترش تروریسم در سراسر سوریه و در نهایت رسیدن آن به دمشق در شامگاه شنبه ۷ دسامبر ۲۰۲۴، سوالاتی درباره سرنوشت و وضعیت رئیس‌جمهور مطرح شد. این موضوع در میان سیلابی از اطلاعات نادرست و روایت‌هایی که از حقیقت دور بودند به وجود آمد که هدف آن بازتعریف تروریسم بین‌المللی به عنوان یک انقلاب آزادی‌خواهانه برای سوریه بود.اولاً، خروج من از سوریه نه برنامه‌ریزی شده بود و نه در ساعات پایانی نبردها رخ داد، آن گونه که برخی ادعا کرده‌اند. برعکس، من در دمشق باقی ماندم و وظایف خود را تا ساعات اولیه روز یکشنبه ۸ دسامبر ۲۰۲۴ انجام دادم. با نفوذ نیروهای تروریستی به دمشق، به لاذقیه منتقل شدم تا با هماهنگی با هم‌پیمانان روسی خود بر عملیات‌های نظامی نظارت کنم. با ورود به پایگاه هوایی حمیمیم در آن صبح، مشخص شد که نیروهای ما به طور کامل از تمام خطوط نبرد عقب‌نشینی کرده‌اند. با ادامه وخامت اوضاع در منطقه، پایگاه نظامی روسی تحت حملات شدید پهپادی قرار گرفت.موضوع پناهندگی یا برکناری از سوی من یا هیچ شخص دیگر مطرح نشد، تنها گزینه مطرح، ادامه جنگ بود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی اهداف مهاجمانی را که از شمال و جنوب دنبال تصرف سرزمین‌های سوریه هستند، متفاوت خواندند و افزودند،نباید تردید کرد که آنچه در سوریه اتفاق افتاد، در اتاق فرمان آمریکا و اسرائیل طراحی شده است و عامل اصلی آن در آنجاست. در این میان آمریکا دنبال محکم کردن جای پای خود است اما زمان نشان خواهد داد که هیچ یک، به اهداف خود نمی‌رسند و بدون شک مناطق تصرف‌شده سوریه بدست جوانان غیور سوری آزاد خواهد شد.در این بین ، یک عده‌ای البته همت شان این است که تو دل مردم را خالی کنند. این نباید اتفاق بیفتد.در داخل اگر کسی در تحلیلی، در بیانی جوری حرف بزند که معنایش خالی کردن تو دل مردم باشد، این جرم است. باید دنبال بشود.

خبرگزاری رویترز در گفتگو با ۱۴ نفر از افراد آگاه، به ساعات پایانی حضور بشار اسد، رئیس جمهور مخلوع سوریه در دمشق پرداخته است. این منابع آگاه شامل حلقه داخلی رئیس جمهوری سابق سوریه، دیپلمات‌های کشور‌های منطقه و منابع امنیتی و ارشد ایرانی است که خواسته‌اند نامشان فاش نشود. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که بشار اسد تقریباً به هیچ کس در مورد برنامه فرار خود از سوریه همزمان با فروپاشی رژیمش اعتماد نکرد؛ تا آنجا که حتی دستیاران، مقامات و خویشاوندان خود گمراه کرد یا آن‌ها را عملا از فکر و طرح خود بی‌اطلاع گذاشت. دو دیپلمات منطقه‌ای گفتند که اسد خودش روز یکشنبه هشتم دسامبر (۱۸ آذر) در حالی که شورشیان به سمت پایتخت پیشروی می‌کردند، با هواپیما از دمشق فرار کرد و این در حالی بود که فرستنده هواپیمای حامل او خاموش بود و در ارتفاع پایین پرواز می‌کرد. اسد ابتدا به پایگاه هوایی حمیمیم روسیه در شهر ساحلی لاذقیه سوریه رفت و از آنجا به مسکو پرواز کرد. به گفته این منابع، اسما همسر بشار اسد و سه فرزندش از پیش در پایتخت روسیه منتظر او بودند. سه تن از اعضای حلقه داخلی اسد گفتند که او ابتدا می‌خواسته است به امارات عربی متحده پناهنده شود. این افراد گفتند که اماراتی‌ها از واکنش‌های بین‌المللی به دلیل پناه دادن به شخصیتی که به اتهام استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سرکوب شورشیان تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا است، بیم داشتند، اتهاماتی که اسد آن‌ها را ساختگی خوانده و همواره رد کرده است. یک منبع امنیتی غربی گفت که لاوروف «هر کاری که از دستش بر می‌آمد» برای تضمین خروج امن اسد انجام داد. این سه منبع گفتند که قطر و ترکیه با هیات تحریر شام برای تسهیل خروج اسد، علیرغم ادعای رسمی هر دو کشور مبنی بر عدم تماس با این گروه که توسط ایالات متحده و سازمان ملل متحد به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، هماهنگی‌هایی را انجام دادند.

چنانچه سوریه تجزیه شود بازی باخت- باخت برای ایران و جولانی و از طرف دیگر یک بازی برد- برد برای ائتلاف ترکی- عبری- آمریکایی خواهد بود.بر این قاعده، جمهوری اسلامی ایران باید از طریق دیپلماسی پنهان با گروه‌ها مختلف سوریه ارتباط برقرار نموده و بطور مداوم به آنها گوشزد نماید که ترکیه، اسرائیل و آمریکا به دنبال تجزیه سوریه هستند.با توجه به بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه مناطق اشغال شده سوریه توسط جوانان سوری آزاد خواهد شد، این پیام بیانگر این است که اسرائیل اشغالگر تهدید مشترک ایران و سوریه است و جوانان سوری بمنظور جلوگیری از تجزیه سوریه به اذن الله اسرائیل را از سوریه خارج می‌کنند.

آنچه که مسلم است اسد بدلیل اشتباهات راهبردی خود در کشورداری، محبوبیت و مشروعیت داخلی خود را از دست داده و تنها متکی به حامیان فراملی خود و ایدئولوژیکی مشترک فی مابین بود. در ماه های اخیر، اسد با چرخشی خام و از روی بی تجربگی تحت تاثیر تهدیداتی نظیر حذف فیزیکی او توسط اسرائیل قرار گرفت و بجای ارتقا تعهدات خود به دوستان قدیمی و ایدئولوژی مشترک، اقدام به محدودسازی شرکای استراتژیک خود و تقویت دوستی های جدید با برخی از کشورهای عربی گرفت. با خارج شدن (موقت) سوریه از چرخه محور مقاومت، اتصال میان اضلاع مختلف این جبهه با اما و اگرهایی روبرو شد و این موضوع به ویژه در خصوص شریان انتقال سلاح به حزب الله بیش از پیش مطرح گردید. نتیجه اینکه با وجود هشدارهای مشفقانه دوستان به اسد مبنی بر کنار نهادن الگوهای ارتباطی جدید ، وی بنوعی تبدیل به حامی دشمنان جبهه مقاومت گردید. این میدان نیرو ،شرایط را برای توافقات بین المللی جدید جهت تامین منافع و سامان دهی اوضاع مهیا کرد. موضوعی که منجر به رها کردن کرسی قدرت توسط اسد شد. سقوط حکومت نیم قرنی موروثی در سوریه بدون دخالت و درگیری ارتش و یا حضور مردم.

بعد از انتشار ادعای فارن پالسي در خصوص خارج شدن بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه در بامداد يكشنبه به وقت محلي از كشور ، دومینوی حوادث با سرعت بیشتری اقدام به حرکت نمود.پيشروي برق‌آساي ائتلاف گروه‌هاي شورشي به 50 سال حكومت خانواده اسد پايان داد و گمانه‌زني‌هاي زيادي در مورد آينده اين كشور به‌شدت آشفته مطرح شد. سه کشور روسیه- ایران- ترکیه ، چهار کشور اردن-عربستان-امارات-قطر ، ایالات متحده و دو کشور فرانسه و انگلیس ، سه کشور لبنان- فلسطین و رژیم اشغالگر قدس ، چند کشور چین، عراق و مصر، از مهمترین کشورهای متاثر از این رویداد هستند. سوریه پسا اسد ، صرفا با جریان تحریر الشام مواجه نبوده و طیفی از درگیری های داخلی و حمایت های خارجی در کنار مداخلات سیاسی بین الدول و توافقات پشت پرده ، سبب پیاده سازی قواعد این میدان نیرو خواهد شد. برخی ها با نوعی ظاهر بینی موضوع و شرایط سوریه بعد از اسد را به سقوط افغانستان و حاکمیت طالبان و سقوط قذافی و لیبی بعد از قذافی ، مقایسه می کنند.

در برداشتی ظاهری با سقوط دولت اسد و ماهیت عاملین داخلی سقوط به نظر می‌رسد وضعیتی شبیه سقوط کابل در ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ (۱۵ اوت ۲۰۲۱) رخ داده است؛ حرکت سریع مخالفان دولت مرکزی به سمت شهر‌های مهم و سپس پایتخت و درنهایت خروج رأس نظام سیاسی از کشور و تحویل قدرت طی معامله‌ای پنهان و نانوشته. بر اساس ظاهر بازی ها، این شائبه ایجاد شده که آنچه در تابستان ۱۴۰۰ کابل رخ داد، در پاییز ۱۴۰۳ با شابلون در دمشق کشیده شده است. تحلیل این میدان نیرو نیازمند واکاوی جنبه‌های مخلف بوده و ۱۸ سوالی که سید مهدی طالبی پژوهشگر حوزه بین‌الملل در این خصوص بیان نموده، می‌تواند کمک کار مناسبی در درک بهتر موضوع باشد.

سیاست در کشورهای جهان سوم امری،محرمانه و بعضا انحصاری قلمداد می شود در حالی که در اصل امری همگانی و مشارکتی است. سیاست همانند سایر حوزه ها و نهادهای اجتماعی، نیازمند تخصص و فناوری و الزاما سیاستگذاری است. وقتی سیاست را به سلیقه، انحصار، ادعا و بدعت تقلیل داده و محدود می کنیم ، مشارکت همگانی و تخصص گرایی از درونش رخت بر بسته و تبدیل به پدیده ایجاد نظم از راه سرکوب می شود. اشتباهی که غالب دیکتاتورها ، حکومت های تمامیت طلب و دولت های کودتا ، مرتکب آن می شوند. در دیدگاه سیاسیون در چنین جوامعی ، دموکراسی معنا نداشته و در حداکثر موارد، دادن حق رای به مردم برای انتخاب از بین گزینه های تعیین شده توسط سیاسیون است. این در حالی است که در معنای واقعی، دموکراسی یعنی حق و توان مردم در مواجهه و برخورد با کانون های قدرت. چنین برداشتی از دموکراسی، سیاست را تحت نظارت اجتماع قرار می دهد نه اینکه اجتماع تابع سیاست باشد. سقوط حکومت اسد ، درس های خوبی برای کشورهای گوناگون و دولت های مختلف می تواند داشته باشد. غلامعلی دهقان معتقد است که در نیم قرن گذشته خاورمیانه شاهد سقوط حکمران‌ها بوده که در سقوط‌شان عوامل متعدد ولی مشترکی وجود داشته است. دلیل اول مشترک سقوط این حاکمان این بود که در این کشورها چیزی به اسم مشارکت سیاسی مردم به معنای واقعی کلمه وجود نداشت. به تعبیری این رهبران به مقوله‌ای تحت عنوان توسعه سیاسی بی‌توجه بودند. در این کشورها اگر مشارکتی بود هم صرفا جنبه نمایشی و تصنعی داشت. وقتی توسعه سیاسی مفقود شد و مردم در امر سیاست کشور برای خود نقشی قائل نبودند، بدیهی است‌ در روزهای سرنوشت که پای نظام سیاسی کشور در میان است، به میدان نخواهند آمد.شخصی شدن قدرت و دور شدن از آحاد ملت زیربنای سیاست کشور را متزلزل و به تعبیری لق می‌کند و کافی است تندبادی بوزد و همه چیز را ویران کند. اتفاقی که در این کشورها رخ داد. به همین دلیل من معتقدم باید منافذ حضور مردم در امور سیاست را همیشه باز نگه داشت نه اینکه با بهانه‌های مختلف آنها را مسدود کرد. دومین ویژگی مشترک دولت های ساقط شده،اتخاذ رویکرد امنیتی در اداره کشور و دل خوش بودن به درآمدهای ناشی از اقتصاد رانتیر بوده(دولت رانتیر دولتی است که بیش از چهل درصد درآمدش از صادرات یک کالا تامین می‌شود) تا توده مردم در آرامش کاذب بسر برده و دور از دنیای سیاست باشند.دولت‌های ‌رانتیر پول و رانت می‌دهند و قدرت می‌گیرند. برخلاف کشورهای پیشرفته که مالیات می‌گیرند و‌ به جامعه قدرت می‌دهند. وقتی‌ دولت‌ رانتیر‌ شکل گرفت‌‌ دولت‌ها جا‌معه و شهروندان را به خود وابسته می‌کنند و نیازی هم به مشارکت واقعی و ‌حضور نخبگان سیاسی و‌ مشارکت طبقه متوسط نمی‌بینند. سومین عامل مهم سقوط حاکم در این کشورها شکل نگرفتن حتی یک طبقه اجتماعی حامی حکومت بوده است. کشورهای جهان سوم باید برای عبور از مرحله‌گذار به توسعه همه‌جانبه از حمایت بخشی از جامعه برخوردار باشند. در این کشورها هیچگاه طبقه حامی که در روزهای سخت به میان‌ آید ایجاد نشد. برای همین با یک تندباد سیاسی همه چیز یک شبه از میان رفت.در خصوص سوریه، واقعیت این است که اوضاع سوریه از دست جریان حاکم خارج و مخالفان اسد خیلی زود دست بالا را در تحولات جاری پیدا کردند. شرایط به شکلی بود که انگار نه حامیان بین‌المللی وی و نه موافقین داخلی عزمی برای حمایت از اسد نداشتند.

روی کار آمدن حافظ اسد در سوریه، حاصل کودتایی است که در سال ۱۹۷۰ در این کشور رخ داد. او که در آن زمان ۴۰ ساله بود، چهره‌ای شناخته شده در ارتش و در میان حزب بعث سوریه به‌حساب می‌آمد.در سال ۲۰۰۰ اسد تنها ۶۹ سال داشت که درهنگام مکالمه تلفنی با امیل لحود رئیس‌جمهور لبنان دچار حمله قلبی شد و از دنیا رفت و بلافاصله بعد از آن حزب بعث بشار اسد را برای در دست گرفتن حکومت در سوریه انتخاب کرد. در آن زمان بشار در لندن چشم‌پزشکی خوانده بود و کسی توقعش را نداشت که حافظ اسد جای خود را به او بدهد.مخالفان خاندان اسد دوران حکومت حافظ را با دوران حکومت صدام حسین مقایسه می‌کنند و مدعی‌اند که او از برخورد با مخالفان خود ابایی نداشته است. اما در سیاست‌خارجی، حافظ اسد و صدام حسین دشمنی خونی با یکدیگر داشتند. به طوری که حافظ اسد در دوران جنگ تحمیلی علیه ایران، تمام قد مقابل عراق ایستاد و از تهران حمایت کرد و البته ایران هم این لطف اسد را هرگز نادیده نگرفت و بی‌جواب نگذاشت.

سقوط دولت بشار اسد و گیج زدن های تحلیلی سیاسیون در ایران نشان داد که تصمیمات اساسی کشور، از موضعی بالاتر از مجلس، نهاد نظامی خاص و .... ، گرفته می شود. امری طبیعی که حداقل ادعای بلدم بلدم برخی از سیاسیون را فرو نشاند. آنچه که در این بین قابل کتمان نبود، کسوف بشار اسد بجای غروب او بود. سرعت تغییرات بحدی زیاد بود که مشخص نگردید، دولت بشار اسد ذوب شد ، تبخیر گردید و یا تسعید ( تبدیل جامد به گاز) شد. آنچه که مسلم است نوعی تفاهم جهانی و منطقه ای درخصوص گذر از بشار اسد و کنار نهادن او به وقوع پیوسته است. لازم به توضیح است که هیچ یک از اصحاب سیاسی کشور درباره تفاهم ها و توافق های احتمالی روسیه- ایران-ترکیه و یا برخی توافقات خاص ایران با کشوری خاص، صحبت نکردند. هیچ یک از سیاسیون از وضعیت و پرسش های نظامیون و مستشاران ایرانی مستقر در سوریه و حتی لشکر فاطمیون در شرایط ترک سوریه و عدم مداخله نظامیف حرفی نزدند.

کار آخرین بازمانده بهار عربی که شهروندانش خواستار کناره‌گیری او بودند و آخرین بازمانده از آنچه حزب بعث نام داشت، البته آخرین بازمانده از «خانواده اسد» به پایان رسید. حامیان اصلی دولت اسد که ایران و روسیه محسوب می‌شدند گویا تا آخرین لحظات تلاش کردند تا او را در کاخ ریاست جمهوری نگاه دارند ولی گویا این‌بار برنامه‌ها آنطوری که اسد و حامیانش می‌خواستند پیش نرفت. خبرهای ضد و نقیضی از وضعیت سلامتی رئیس‌جمهور پیشین سوریه در رسانه‌ها مطرح می‌شود ولی هرچه بود حالا باید منتظر ترسیم نقشه جدیدی در جفرافیای پرهیاهوی خاورمیانه باشیم. شورشیانی که رژیم اسد را ساقط کردند، ترکیبی از گروه‌ها و سازمان‌های مختلف هستند که تنها هدف مشترکشان سرنگونی رژیم بود. گروه اصلی این حمله، «هیئت تحریر شام»، ریشه در القاعده دارد و سابقه‌ای خشونت‌آمیز دارد. این گروه در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا خود را به‌عنوان نیرویی ملی‌گرا معرفی کند، اما بسیاری نسبت به نیت واقعی آنها نگران هستند. آنچه مسلم است، اثرات این وقایع از چند منظر، جهت گیری ها در استقرار دولت جدید در سوریه، نوع توازن قوای جدید در منطقه و سطوح بین الملل، سیاست های جمهوری اسلامی برای تامین منافع خود در حوزه فرامرزی، قابل بحث است.

«بشار اسد» در ساعات اولیه ۸ دسامبر ۲۰۲۴ دمشق را با یک هواپیمای خصوصی به مقصد نامعلومی ترک کرد. دو مقام ارشد ارتش سوریه تأیید کردند که اسد از فرودگاه بین‌المللی دمشق خارج شده‌است. گزینه‌های احتمالی بشار اسد برای فرار، کدام کشور‌ها است؟

ایران توانست با مهارت و تدابیر پنهان با طالبان کنار آید و تهدید را تبدیل به فرصت کند. قضاوت درباره اینکه آیا جمهوری اسلامی در مواجهه با طالبان ظرفیت مهمی از خود نشان داده و تا چه حد در قامت یک بازیگر پراگماتیست و غیرایدئولوژیک ظاهر شده است، نیاز به زمان دارد.معارضان سوریه‌ای که اینک دامن قدرت گسترده‌اند، «نسخه به‌روزشده‌ای» از سلفی‌هایی هستند که روزگاری چهره‌ای خونین از خود به یادگار گذاشته بودند. اینان همچون طالبان به بازسازی چهره خود پرداخته‌اند.ترکیه با سلطه نیروهای نیابتی‌اش بر سوریه از چند سو برنده موقتی این بازی است. پس از این، این ترکیه است که محور قدرت نه تنها در منطقه که در شرق اروپا خواهد بود و این خود ظرفیت‌های مثبت و منفی جدیدی را نیز برای همه بازیگران و از جمله ایران فراهم خواهد کرد. چشم‌انداز آن‌قدرها هم تاریک نیست. پروژه‌های بعدی ترکیه ادامه تحرکات در زنگزور، تحکیم قدرت آبی در مرزهای یونان، قبرس، عراق و ایران و البته نقش‌آفرینی اروپایی خواهد بود. اینکه ایران چگونه در این زمین‌ها بازی کند، نیازمند تأمل فراوان است. اگرچه «محور مقاومت» احتمالابه تعلیقی تاریخی می‌رود اما محور ترکیه-ایران ظرفیت‌های جدیدی در منطقه فراهم خواهد کرد.

رئیس‌جمهور منتخب آمریکا مدعی شد حامی اصلی دولت «بشار اسد» در سوریه، ولادیمیر پوتین بوده و قطع حمایت وی موجب سقوط دولت او شده است. او مدعی شد: روسیه و ایران از جنگ اوکراین و اقدامات اسرائیل آسیب دیده‌اند.