شعار سال: یکسال و اندی از زمامداری «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری جدید آمریکا می گذرد و در این مدت مدام زمزمه خروج این کشور از برجام به گوش می رسد. آمریکا در دولت جدید نه تنها به روح توافق پایبند نبوده که بندهای آن را نیز نادیده انگاشته است.

اقدامات ناهمسوی رئیس جمهوری آمریکا همواره زیر نظر مسئولان و مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی قرار داشته به نحوی که آنان به طور مکرر در نشست ها و مجامع مختلف اقدامات ترامپ را مورد نقد و انتقاد قرار داده اند؛ موضوعی که چند روز پیش (دوشنبه بیستم فروردین) بار دیگر از زبان حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری در مراسم دوازدهمین سالروز ملی فناوری هسته ای ساری و جاری شد.

رئیس جمهوری در بخشی از سخنان خود به آینده برجام اشاره و تاکید کرد «برجام باشد یا نباشد، برجام با آمریکا و یا بدون آمریکا، ما برای هر شرایطی آماده ایم و برنامه داریم.

در صورت لطمه خوردن به آن برای فناوری و زندگی مردم، هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد.» از این سخنان سه سناریو برای آینده توافق هسته ای ایران و 1+5 به ذهن می رسد که تهران با اندیشیدن به هر یک از سناریوها، خود را برای مواجه شدن با آن وضعیت آماده کرده است.

** واکاوی آینده مبهم برجام

ترامپ و مشاوران او تاکنون درصدد یافتن بهانه های موجهی برای خروج از برجام برآمده و راه های گوناگونی را آزموده اند ولی بنا به دلایلی ماندن در توافق را انتخاب نموده اند. وی همواره همزمان با تایید مجدد پایبندی ایران به برجام و تمدید تعلیق تحریم های هسته ای، شرط و شروطی را بیان و تهدیداتی را مطرح می کند ولی در مرحله عمل ، گریزی از ادامه راه ندارد؛ امری که در دی ماه پارسال هم هنگام سومین تایید برجام صورت گرفت.

با همه این تفاسیر او بیست و دوم اردیبهشت ماه برای چهارمین بار تصمیم نهایی خود را در ارتباط با ماندن یا خروج از توافق اعلام می کند. ضمن اینکه مواضع پنج کشور دیگر شامل دو کشور آسیایی (روسیه و چین) و سه بازیگر اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در این میان تعیین کننده خواهد بود که در قبال تصمیمات احتمالی ترامپ چه واکنشی از خود نشان دهند.

در اینجا سه وضعیت متصور است که فرض نخست، عملی نشدن تهدیدات ترامپ و عدم خروج این کشور از برجام است که موجب می شود اجرای توافق هسته ای به همان روال گذشته ادامه یابد. در این سناریو، رئیس جمهوری آمریکا به رغم میل باطنی همانند دوره های قبل ناگزیر است پایبندی ایران به توافق را برای بار چهارم مورد تایید قرار دهد.

آمریکا تا حدی می تواند بر بقیه طرف ها به ویژه اعضای اروپایی برای تصمیم سازی علیه تهران فشار وارد آورد که این فشار بر موضوعات غیرهسته ای باشد. وقتی پای توافق هسته ای به میان می آید ترامپ دیگر بازیگران اروپایی را در کنار خود نمی بیند و ناچار برای حفظ آنها در کنار خود هم که شده به ماندن در توافق تن می دهد.

افزون بر آن، گزارشات ده گانه آژانس بین المللی انرژی اتمی در پسابرجام با محتوای پایبندی کامل ایران به متن توافق مانعی بازدارنده در مقابل زیر پا گذاشتن آن از سوی دولتمردان آمریکایی است که در غیر این صورت هم وجهه ایالات متحده را مخدوش و هم اهمیت تصمیمات این سازمان معتبر بین المللی را زیر سوال می برد. در این سناریو انتظار می رود ایران از طریق کمیسیون مشترک برجام از مانع تراشی و سنگ اندازی های ایالات متحده ممانعت به عمل آورد؛ کمیسیونی مشتمل بر نمایندگان 1+5 و ایران که تا کنون دست کم یازده بار برگزار شده است.

در سناریوی دوم این طور فرض می شود که آمریکا از توافق هسته ای خارج و ایران نیز در اقدامی مشابه، توافق هسته ای را ترک می کند. این وضعیت برای همه نگران کننده خواهد بود چرا که تلاش های 13 ساله اروپایی ها در مذاکرات هسته ای با ایران بی ثمر و توافقی که برای دستیابی به آن سال ها زمان صرف کرده اند با سلیقه یک رئیس جمهوری در آمریکا لغو خواهد شد.

این مساله نگران کننده باعث شده که در روزهای پیش رو «مرکل» صدراعظم آلمان و «مکرون» رئیس جمهوری فرانسه برای گفت وگو با ترامپ عازم ایالات متحده شوند. آنها به خوبی می دانند خروج ایران از برجام راه را بر روی فعالیت های موشکی و هسته ای و همچنین تحرکات منطقه ای تهران باز می کند.

در این سناریو اصل «برگشت پذیری» مندرج در برجام ایران را در مسیری قرار خواهد داد که با سرعت هر چه بیشتر در زمینه های یاد شده پیش رود. در همین زمینه بتازگی «صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی تاکید کرد که «اگر اراده کنیم در فردو حداکثر تا پنج روز می توانیم غنی سازی 20 درصدی را آغاز کنیم و این خیلی معنی دارد.»

علاوه بر آن به دلیل پیوستگی اقتصاد ایران با جهان در عمر سه ساله برجام و همچنین توافقات صورت گرفته در زمینه های گوناگون، از سرگیری تحریم ها علیه تهران کار آسانی نخواهد بود. افزون بر آن پروژه ایران هراسی که سال ها از سوی دشمنان جمهوری اسلامی دنبال می شد اینک کارایی خود را از دست داده و به دلیل دیپلماسی پویای ایران، بازگرداندن آن شرایط به آسانی میسر نخواهد بود.

فرض سومی که در یکسال و اندی دولت ترامپ همواره مورد توجه تحلیلگران قرار داشته به برجام منهای آمریکا ارتباط می یابد. بنابراین آمریکا هزینه های برجام شکنی خود را پذیرفته و به طور یکجانبه از برجام خارج می شود اما دیگر اعضای 1+5 زیر سایه سازمان ملل، آژانس به اجرای برجام و قطعنامه شورای امنیت پایبند باقی می مانند.

در سال های گذشته به جز ایالات متحده که بهره ای از برجام نبرد، سایر بازیگران بین المللی از هر فرصتی برای بهره گیری حداکثری از توافق تلاش کرده و سود برده اند. آنها به همین دلیل در مقابل زیاده خواهی ترامپ تا حد توان مقاومت کرده اند. خروج یکجانبه ترامپ از برجام به کاهش همسویی این کشور با متحدان دیرینه از جمله دولت های اروپایی و در نتیجه انزوای واشنگتن منجر خواهد شد؛ دلیلی که باعث شده ترامپ با وجود مخالفت های دائمی با برجام تا کنون از آن خارج نشود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری جمهوری اسلامی ، تاریخ انتشار 26فروردین97، کدمطلب:52230، www.irna.ir