شعارسال: 'عبدالباری عطوان' سردبیر رأی الیوم در مطلبی نوشت: اگر تاکنون نفت قوی ترین سلاح عربستان سعودی در تعامل با غرب بود هم اکنون اهمیت این سلاح به تدریج در حال از بین رفتن است نه به دلیل فروپاشی قیمتش و تسلیم شدن آن در برابر صعود نفت صخره ای جایگزین و دیگر منابع انرژی بلکه به دلیل بروز قدرت ایرانی-عراقی مشترک در کنار هم پیمان روسی به عنوان رقیب قوی رهبریت نفتی عربستان است و فروپاشی کنفرانس نفتی دوحه در چند روز پیش به دلیل ناتوانی عربستان از تحمیل شرط هایش بود و نتوانست همان کاری را بکند که از زمان تاسیس سازمان 'اوپک' می کرد.

نویسنده با اشاره به سفر باراک اوباما رییس جمهور آمریکا به عربستان افزود: دقیقا نمی دانیم که دیدار'تاریخی' میان ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی و اوباما چگونه بود و چه بسا هفته ها ، ماهها ویا حتی سالها باید منتظر بمانیم تا از جزئیات این دیدار باخبر شویم آن هم در روزنامه های آمریکایی یا غربی و قطعا نه در روزنامه های عربی. آیا ملک سلمان از سر خشم با مشت روی میز کوبید؛ همانطور که ملک عبدالله طی دیدارش با اوباما این کار کرده بود و به او گفته بود : آقای اوباما دیگر برای ما خطوط قرمز تعیین نکنید. همانطور که شاهزاده ترکی الفیصل رئیس اسبق سازمان اطلاعات عربستان این موضوع را تقریبا سه سال بعد در مقاله خود در روزنامه الشرق الاوسط در پاسخ به مصاحبه اوباما با مجله آتلانتیک با خشم وغضب متذکر شد.

خبرگزاری رسمی عربستان همانند عادت همیشگی از زمان تاسیس در نیم قرن پیش چیزی از جزئیات این دیدار منتشر نکرد. اما مقدمات این سفر می تواند خوانش درستی از نتایج این سفر ارائه کند. جالب توجه بود که پادشاه عربستان در فرودگاه ریاض در رأس استقبال کنندگان از اوباما نبود و به عمد در همان روز از پادشاه هان و امیران رهبر کشورهای حاشیه خلیج فارس استقبال کرد که قرار است در نشست سران که امروز آغاز می شود شرکت کنند و شاهزاده فیصل بن بندر آل سعود امیر منطقه ریاض برای استقبال از اوباما اعزام شد ؛ امری که بازتاب دهنده بی توجهی به رئیس جمهور آمریکا است.

هنگامی که سفر اوباما به ریاض را تاریخی توصیف کردیم منظورمان این بود که چه بسا شاهد دفن روابط استراتژیک میان دو کشور شود که بیش از هشتاد سال ادامه داشت و نیز شاهد آغاز مرحله جدید و کاملا متفاوت باشیم زیرا ستون های اصلی و سه گانه ای که ائتلاف استراتژیک میان دو کشور بر آن قرار داشت یعنی مبارزه با کمونیسم، مبارزه با ملی گرایی افراطی عربی که اولویت اش رویارویی با اشغالگر اسرائیلی بود و در آخر نفت، از هم پاشیده و محو شده اند.

کمونیسم و سمبل آن یعنی اتحاد جماهیر شوروی سابق که فروپاشی اش در افغانستان آغاز شد به تاریخ پیوست و بیشتر نظام های عربی که به ملی گرایی عربی توجه داشتند با دخالت های نظامی آمریکا در عراق و لیبی با حمایت عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس سرنگون شدند و تلاش ها در همین زمینه در سوریه ادامه دارد.

سعودی ها هرگز از دموکرات ها در آمریکا دل خوشی نداشتند و همیشه حزب جمهوری خواه را هم پیمان سنتی خود می دانستند و اوبامای دموکرات دشمنی اش با عربستان را پنهان نکرد و از زمانی که سناتور ایالت شیکاگو بود با سیاست های عربستان مخالف بود. اوباما در سال 2002 در یک سخنرانی از جورج بوش پسر، رئیس جمهور سابق، پیش از حمله به عراق خواست که از هم پیمانان آمریکا در ریاض و قاهره بخواهد سرکوب ملت های خود را متوقف کنند. وی همچنین در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری خود وعده داده بود که تکیه آمریکا به نفت عربستان را متوقف کند و به وعده خود نیز عمل کرد.

*سه دلیل اساسی که به پایان رابطه استراتژیک میان عربستان و آمریکا اشاره دارد:

نخست: عقب نشینی اوباما از حمله هوایی به دمشق برای براندازی حکومت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه به اتهام عبور از خطوط قرمز وادعای استفاده وی از سلاح شیمیایی علیه گروه های مسلح در سال 2013. اوباما همان کاری که در لیبی کرد را در سوریه نکرد.

دوم: توافق هسته ای آمریکا و ایران که باعث شد تحریم ها علیه تهران برداشته شود و این کشور به جامعه جهانی بازگردد و پذیرفته شود.

سوم: مصاحبه طولانی و مفصل اوباما با مجله آتلانتیک (19 هزار کلمه). در این مصاحبه اوباما عربستان را متهم به نشر افکار وهابی تندرو کرد و تاکید نمود که اکثریت قاطع مجریان حملات یازدهم سپتامبر سال 2001 (15 از 19 نفر) سعودی بودند و نه ایرانی.

عربستان انتظار داشت که پس از کم شدن قدرت عراق و فروپاشی اقتصادی مصر و کمرنگ شدن نقش منطقه ای اش و خروج سوریه از معادله پس از پنج سال جنگ که ارتش این کشور را فرسوده و یک چهارم جمعیت را آواره کرد، آمریکا به اذعان خودش به رهبریت عربستان بر منطقه خاورمیانه ادامه دهد، به همین دلیل با هر گونه مشارکت ایران که دشمن سرسخت خود می داند در رهبری منطقه مخالفت کرده و می کند. این همان امری است که هوس سعودی ها برای تشکیل ائتلاف های اسلامی و عربی به رهبری خود و اعلان جنگ علیه هر کسی که از ریاض اطاعت نکند و با ایران هم پیمان شود را تفسیر می کند همانطور که برای یمن و سوریه و لبنان اتفاق افتاد.

دولت آمریکا پیش از سفر اوباما به ریاض یک پیام قوی به رهبران سعودی داد . این پیام بر اساس اخبار درز کرده به بیرون نیت کنگره آمریکا برای تصویب قانونی است که اجازه می دهد خانواده های قربانیان حملات یازدهم سپتامبر عربستان را در دادگاه های آمریکایی محاکمه کنند. سیمون هندرسون متخصص امور عربستان در مقاله ای در مجله فارین پالیسی آمریکا تاکید کرد که منابع آمریکایی و انگلیسی به وی اطلاع دادند که دو شاهزاده سعودی از حامیان مالی گروه القاعده از سال 1996 بودند آن هم نه از جیب خودشان بلکه از خزانه عربستان. هندرسون این مقاله را در اشاره به 28 صفحه ای نوشت که از گزارش تحقیقات کنگره آمریکا مخفی شده اند و چه بسا این واقعیت ها را در بر دارند.

درست است که اوباما تاکید کرد که از برای جلوگیری از تصویب این قانون از حق وتو استفاده می کند اما وی چند ماه بعد از قدرت کنار می رود و چه بسا رئیس جمهوری روی کار بیاید که همین موضع را اتخاذ نکند و پیام نیز روشن است و به رهبران عربستان سعودی می گوید از خطوط قرمز عبور نکنید و همانطور که عادل الجبیر وزیر خارجه کشورتان گفت دست به واکنش های انتقامجویانه مانند خارج کردن 750 میلیارد دلار دارایی از آمریکا نزنید.

اوباما برای امضای مدرک دفن روابط استراتژیک ویژه میان دو کشور به عربستان سفر کرده است همانطور که مجله فارین پالیسی در شمار آخر خود نوشت. هر کسی غیر از این را باور دارد یعنی بر این باور است که رئیس جمهوری جدید آمریکا تلاش می کند این رابطه را احیا کند سخت در اشتباه است؛ به ویژه اگر دونالد ترامپ نژادپرست که خواستار جلوگیری از ورود مسلمانان به آمریکا و مجبور کردن عربستان به پرداخت بهای حمایتش توسط آمریکاست رئیس جمهور شود یا هیلاری کلینتون دموکرات که رویکرد استادش یعنی اوباما را دنبال می کند.

رهبران عربستان چگونه با این تحول جدید و خطرناک کنار می آیند؟ هیچ پاسخی نداریم اما آن چه می توانیم بگوییم این است که سیاست های لجوجانه و دور شدن از اصول عربی و باور روز افزون به اینکه ائتلاف با 'اسرائیل' چه بسا جایگزین بهتری است نتایج برعکسی در پی خواهد داشت.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 4اردیبهشت1395، کدخبر: 82045729: www.irna.ir