شعار سال: با رشد تکنولوژی و ابزارهای جدید بر پایه اینترنت، کسبوکارهای جدیدی نیز متولد شدهاند که مدلهای سنتی کسبوکار را به چالش رقابت کشاندهاند؛ سایتهای فروش اینترنتی کالا، فروش اینترنتی بليت قطار و هواپیما و امثال آن از نمونههای این دعوت به چالش هستند؛ برخی از این کسبوکارها شکست خوردند و نتوانستند با بازارهای سنتی رقابت کنند، اما برخی دیگر بهطورجدی کار را به حذف بازار سنتیِ رقیب خود کشاندهاند؛ در این میان، شاهد یکی از پررنگترین چالشها در زمینه حملونقل مسافر درونشهری هستیم.
طبیعی است کسبوکارهای سنتی در مقابل کسبوکارهای جدید موضع تقابلی قوی بگیرند، اما سؤال این است که تاکسیهای اینترنتی، تهدید هستند یا فرصت؟! برای پاسخدادن به این پرسش بهتر است کمی به بنیانهای ایده تاکسیهای اینترنتی بپردازیم. در روش سنتی تاکسیرانی در کشور، یک سازمان گسترده و پرهزینه با اتصال به بودجه عمومی شهرداریها در هر شهر، برای ساماندهی تاکسیهای شهری تشکیل شد و با حمایت قانونی، کمکهای اساسی در تأمین قطعات، بیمهکردن رانندهها، تشکیل نهادهای بازرسی و استخدام نیروهای بسیار و صرف هزینههای گزاف برای بازرسی، در راستای ساماندهی حملونقل مسافر در درون شهر، گام برداشت، اما در موارد بسیاری، شکستهایی در کارنامه خود دارند. ایده تاکسیمتر، برای کنترل مبلغ کرایه که هزینه سنگینی دربر داشت، بهسرعت شکست خورد. بازرسان نتوانستند در مواقع حساس، مانند زمان بارندگی قیمتها را کنترل کنند، رانندگان در خطوط کاری خود تشکیلات به راه انداختند و کنترل حضور و غیاب رانندگان عملا از سیطره کنترلی سازمان مربوطه خارج شد. در زمان سهمیهبندی بنزین، بسیاری از رانندگان بهجای ایجاد شرایط بهتر برای مردم به بنزینفروشی و فروش یا اجاره کارت بنزین سهمیهدار روی آوردند و بهجای خدمت درون خط که وظیفه اصلی آنان بود، به مسافربری دربستی روی آوردند. ایده «فونپی» که بهتازگی نیز اجرایی شده مشکلات ساختاری و نرمافزاری فراوان دارد و از طرفی نتوانسته به عنوان یک طرح اینترنتپایه مطلوبیت ایجاد کند. در مقابل، تاکسیهای اینترنتی به مشتریان حق انتخابهای فراوان دادند، انتخاب مبدأ و مقصد با دقت کمتر از چند قدم، یکی از این انتخابها بود؛ در واقع مشتری تاکسی اینترنتی میتواند انتخاب کند، دقیقا در چه محلی سوار شود و دقیقا در چه محلی پیاده شود، مشابه گرفتن تاکسیهای تلفنی در گذشته، با این تفاوت که مکانیسم بسیار مشخصی برای محاسبه قیمت سفر وجود دارد؛ در واقع تاکسیهای اینترنتی رقیب تاکسیرانی خطی نیستند، بلکه جایگزین امروزی تاکسیتلفنیهای سابقاند.
تاکسیهای اینترنتی بستر را برای سفر کودکان و سالمندان، در مسافتهای طولانی شهری، بدون نیاز به همراه فراهم کردهاند که از چند منظر گوناگون میتوان برای این مشخصه مزایایی ذکر کرد. بهطور قطع در آینده نزدیک، جریان تعامل بر اساس نیاز مشتری، تاکسیهای اینترنتی را به ایجاد تمهیدات مناسب برای سفر جانبازان، معلولان و افراد کمتوان جسمی و حرکتی هدایت خواهد کرد. اگر امکان انتخاب زبان غیرفارسی، برای مسافران مهیا شود و رانندههای مسلط به زبانهای دیگر برای سرویسدهی به توریستها اعلام آمادگی کنند، مشکل بزرگ توریستها در سفرهای شهری در ایران برطرف خواهد شد. برطرفکردن این دو مشکل از طریق تاکسیهای اینترنتی بسیار آسان است و هیچ هزینهای از بودجه عمومی دربر ندارد، اما در نظر بگیرید برای برطرفکردن همین دو مشکل، اگر سازمانهای عمومی یا دولتی بخواهند وارد عمل شوند، چند سازمان باید وارد عمل شوند، چقدر زمان، چقدر هزینه و چقدر برنامهریزی نیاز است و آیا سازمانهای عمومی و دولتی در نهایت خواهند توانست این مشکلات را حل کنند یا خیر؟ درصدی که تاکسیهای اینترنتی از راننده اخذ ميكنند، در مقابل ارقامی که در گذشته آژانسهای تاکسیسرویس میگرفتند واقعا ناچیز است. در ضمن در سفرهای به مقصد طرح ترافیک، نه تنها درصدی اخذ نمیکنند، بلکه در موارد بسیار جایزه هم به رانندگان میدهند؛ در زمانهایی که بنا به هر دلیل رانندگان تمایل کمتری به خدمترسانی دارند، مانند ایام عید نوروز، شرکتهای تاکسی اینترنتی جوایزی به رانندگان میدهند تا آنان را به سفر بیشتر در این زمانها تشویق کنند و با اهرم تشویق، به یاری مسافران میشتابند. همه این موارد را باید در ضمن این نکته متصور شد که هیچ بودجهای از بودجههای عمومی و شهری برای این فرایند ارزشمند هزینه نمیشود؛ در واقع بخش خصوصی با راهاندازی تاکسیهای اینترنتی وارد گود شده تا مشکلات بسیاری را برطرف كند و احترام به مشتریان را، چه در داشتن حق انتخاب و چه در فرایند سفر و چه در امنیت سفر، ایجاد کند و این خود بهتنهایی مستوجب تقدیر از ایجادکنندگان آنهاست. به باور نگارنده، تاکسیهای اینترنتی نه تنها تهدید نیستند...
بلکه فرصتی طلایی برای کمکردن بار ترافیکی شهرها هستند؛ مدیران شهری و نمایندگان مردم در شوراهای شهر، بهجای ممانعتکردن از فعالیت این فعالان بخشخصوصی، بهتر است جایگاه قانونگذاری خود را به رسمیت بشناسند و بهمنظور رعایت منافع عمومی مردم به تدوین چارچوب قانونی فعالیت این شرکتها بپردازند و در ضمن پذیرفتن هویت و ماهیت انکارناپذیر آنان، راه را برای توسعه هرچه بیشتر فعالیت آنان و کاهش هزینههای تاکسیرانی از بودجههای عمومی هموارتر کنند. بهتر است از همه مدیران و مسئولانی که تاکسیهای اینترنتی را تهدید میدانند، دعوت شود فقط یکبار در ساعت یک بامداد، بدون راننده و خودروی شخصی خود، به سطح شهر تهران که پایتخت ایران است، بیایند تا ببینند عملا حتی در میادین اصلی شهر، هیچ خبری از شبکه حملونقل عمومی نیست و مسافران مستأصل راهی بهجز اعتمادِ پرریسک و پرخطر به رانندگان خودروهای شخصیِ گذری ندارند و اگر تاکسی اینترنتی در اطرافشان نباشد، با صدها نوع خطر مواجه خواهند شد. مدیرانی که خودروی شخصی با راننده دارند هرگز حال مردمی را که حملونقل نیمی از دغدغه روزانهشان را تشکیل میدهد، درک نخواهند کرد. به عنوان عضو بخشخصوصی اقتصاد به مدیران و مالکان سایر کسبوکارها بهطور جدی پیشنهاد میکنم با راهاندازی استارتآپ و دعوت از متخصصان و فعالان آیتی و مدیران کسبوکارهای موفق اینترنتی به بررسی مجدد کسبوکار خود برای ارائه مدل اینترنتپایه به عنوان جایگزین کسبوکار فعلی خود بپردازند. با اطمینان میگویم دوره بسیاری از کسبوکارها در آینده نزدیک به سر خواهد آمد و اتاق بازرگانی به عنوان پارلمان بخشخصوصی باید همه تلاش خود را برای دفاع از حقوق فکری، قانونی و اقتصادی مالکان کسبوکارهای نوین و دانشبنیان و اینترنتپایه به کار بگیرد.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق تاریخ انتشار 7 مهر 97، کدمطلب: 196473، www.sharghdaily.ir