شعار سال: علیرضا جعفریزند،
باستان شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران با تاکید بر اینکه
کوتاهی اداره میراث فرهنگی، طی سالیان گذشته، باعث شده تا سازمان نوسازی بهسازی
شهرداری اصفهان هرکاری که توانست با میراث تاریخی اصفهان انجام دهد، میگوید: زمان
احداث زیرگذر خیابان عبدالرزاق در سال 81 قرار بود باستان شناسان روی آن منطقه
کاوشی انجام دهند. پژوهشگاه میراث فرهنگی، من را انتخاب کرد که سرپرستی این کاوش
را به عهده بگیرم و بررسیهایی در محدوده میدان عتیق انجام دهم؛ اما متاسفانه با
درخواست سازمان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان و کوتاهی اداره میراث فرهنگی طرح
کاوش شش ماهه را به طرح نمادین 24 روزه محول کردند و به شهرداری چراغ سبز دادند.
میدان عتیق بدون هیچگونه دستاورد باستان شناسی احداث شد و در همان گودبرداریها
آثار تاریخی بسیاری مربوط به دوران مختلف؛ با تیغ لودرها بیرون کشیده شد؛ آثاری که
براساس کاوشهای باستان شناسی به دست نیامدند.
وی ادامه میدهد: در واقع
دیوار کج از آن زمان گذاشته شد. سازمان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان به این نتیجه
رسید که میتواند هر کاری را در این حوزه انجام دهد و به موقع هم بتواند از میراث
فرهنگی تایید آن را بگیرد. این
موضوع بعدها نیز ادامه یافت و در چهارباغ و بسیاری از مناطق اصفهان از لودر استفاده
شد؛ درحالی که اصفهان یک شهر ویژه است و ما نمیتوانیم هرکاری که دلمان خواست در
آن انجام دهیم. باید با احتیاط در اصفهان گام برداشت.
جعفریزند تصریح میکند: سازمان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان در هیچ
زمان تاریخی بودن اصفهان را درنظر نگرفته و درخصوص چهارباغ هم با هیچ متخصصی مشورت
نکرده است. فقط بصورت فرمالیته افرادی را به عنوان نمادین قرار داده تا بگوید
چهارباغ زیر نظر باستان شناس انجام شده است که آنها هم درمورد اصفهان و مناطق
کالبدی و باستانی آن، باستان شناسان متخصص نبودند.
وی تاکید میکند: نه در رابطه با عبور مترو در چهارباغ و نه در بحث کف
سازی و پیاده رو سازی آن هیچگونه تمهیداتی در چهارباغ انجام نشد؛ درحالی که اگر پیاده
رو سازی آن با مطالعه انجام میگرفت، طرح خوبی بود؛ چرا که چهارباغ گردشگاه بوده
نه خیابان.
دیکتاتور هنوزهم در قدرت است
جعفر کساییان، پیشکسوت مهندسی عمران و متخصص در زمینه استحکام بخشی
بناهای تاریخی اظهار میکند: در هر زمینهای باید روش استدلال صحیح و سبک سنگین کردنی
غیرمقرضانه وجود داشته باشد تا به نتیجه درستی برسیم؛ درحالی که آن چیزی که بهدست
میآوریم باید براساس بینش موازنه باشد و نظرات موافقان و مخالفان بررسی شوند. در
این بین باید اعتدال وجود داشته باشد؛ نه اینکه هرکسی با دیکتاتوری و خودرایی،
کار خود را انجام دهد و مثلا بگوید من می خواهم مترو از چهارباغ عبور کند؛ کاری که
متاسفانه یا اصفهان شده است!
وی ادامه میدهد: سنتز نتیجه "تز" و "آنتی تز"
است؛ یعنی حرفی گفته می شود و حرفی هم در مقابلش شنیده میشود و اینها باید به
نحوی تعامل کنند تا نتیجه حاصل خوب باشد. من اصراری به این ندارم که هرچه اداره
میراث فرهنگی میگوید درست است؛ بلکه من میگویم باید تعادل باشد؛ یعنی هم حفظ
میراث انجام شود و هم برنامههای امروزی را پیش برد.
کسائیان اضافه میکند: مترو با دیکتاتوری تمام از چهارباغ گذشت و به
هیچ نظری هم گوش نشد. چه فاجعه بزرگی بوجود آمد و چه هزینههای عظیم و چقدر زمان
صرف آن گردید. آن زمان ازسوی سازمان نوسازی بهسازی این موضوع مطرح شد که میراث فرهنگی
باید فدا مترو شود! این طرز فکر غلط است؛ اما متاسفانه دیکتاتوری انجام شد و فاجعه
عبور مترو از چهارباغ را رقم خورد؛ و آن دیکتاتور هنوزهم در قدرت است.
وی تصریح میکند: عقل
سلیم میگوید در همه مباحث به خصوص درمورد شهر تاریخی اصفهان باید با آدم های فهیم
صحبت کنند؛ اما متاسفانه در جامعه ما هرکس حرف خودش را میزند و این یعنی
دیکتاتوری که در ذهن تمام ایرانی ها وجود دارد. بنابراین نه میراث درست میگوید و
نه سازمان نوسازی بهسازی و به قول خیام نیشابوری؛ ای بیخبران راه نه این است و نه
آن»
کنار رفتن سازمان نوسازی بهسازی از پروژه چهارباغ
احمد منتظر، رئیس سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
استان اصفهان تصریح میکند: تبدیل
چهارباغ به پیاده راه به درستی انجام نشد و بهجا کاوشهای باستان شناسی علمی از
لودر استفاده شد. لایههای زیرین چهارباغ را تخریب کردند و برخی لایهها بدون
بررسی دفن شدند؛ ضمن اینکه نه از نیروهای متخصص استفاده شد و نه کوچکترین توجهی
به تاریخی بودن محور ارزشمند چهارباغ صورت گرفت. به همین دلیل از این زمان به بعد
سازمان نوسازی بهسازی از موضوع چهارباغ حذف شده و فعلا قرار است یک برنامه ریزی
محدود برای طراحی انجام شود. تعدادی را دعوت کردند تا طرحهایشان را ارایه کرده و بین
آنها انتخاب صورت بگیرد.
منتظر با بیان اینکه یکی از اشتباهات بزرگ سازمان نوسازی بهسازی
شهرداری اصفهان این بود که در فهم بافت فرسوده و بافت تاریخی دچار مشکل شدند و هر بافت
تاریخی را فرسوده نامیدند، میافزاید: احیا میدان هزار ساله عتیق هم موضوع خیلی
خوبی بود؛ اما متاسفانه نه تنها به تاریخچه قدیم این میدان توجهی نشد؛ بلکه چیزی
که ساختند یک کپی از میدان نقش جهان بود.
منتظر تاکید میکند: وقتی کارهای فرهنگی و تاریخی وقتی به دست مشاور می
افتد اشکال پیدا می کند؛ چون بیشتر مشاورها یا معمار هستند و یا شهرساز و از کار
فرهنگی اطلاعی ندارند. کار فرهنگی باید بر اساس اطلاعاتی انجام شود که در حفاری
های باستان شناسی انجام می شود و مجریان باید متون تاریخی را بخوانند تا اطلاعات
را به دست آوردند؛ اما متاسفانه آنها، اهل خواندن و حفاری باستان شناسی هم نیستند
و فقط به حافظۀ خودشان برای طراحی تکیه کرده و معمولا کپی می کنند.
شغلهای شکمی/ سایبانهای اروپایی
مرتضی فرشتهنژاد، پیشکسوت معماری و مرمت بناهای تاریخی اصفهان نیز میگوید:
در شکل گیری یک شهر، همه ارگانها باید با هم همکاری کنند و وظیفه خودشان را انجام
دهند تا شهر آنطور که باید شکل بگیرد و خارج از قاعده و قانون نشود. همه باید
توان خودشان را به میان بگذارند که متاسفانه الان در اصفهان اینطور نیست و صبح
طرح میدهند و بعدازظهر اجرا میشود؛ آنهم بدون هیچ مشورتی! الان هم چهارباغ
کنونی نه چهارباغ صفوی است و نه چهارباغ پهلوی! تا چشم کار میکند اطراف آن شغلهای
شکمی و سایبانهای اروپایی وجود دارد!
وی ادامه میدهد: معماری
چهارباغ خیلی مهم بود و اگر به روش میراثی عمل می کردند همه ماندههای چهارباغ
پیدا میشد؛ اما من با چشم خودم دیدم که در چهارباغ تراکتور گذاشته بودند و خیش میکشیدند
و برای اینکه کسی عکس نگیرد و نبیند دورش دیواره پلاستیکی کشیده بودند و هرچند
متر نوشته بودند ورود ممنوع! اما کار میراثی اصلا خیش کشیدن نیست؛ کار بولدوزر و
لودر نیست، مرمت یک دوره علمی است؛ یعنی این علم به موزات علم معماری شخصیت خودش
را دارد؛ ولی متاسفانه در چهارباغ اصلا اعتنایی به علم مرمت و حتی معماری نشده است. برای چهارباغ با این شکل کنونی،
نمی توان واژۀ احیا را به کار برد و باید گفت نوسازی انجام شده؛ همان چیزی که
برازنده سازمان نوسازی شهرداری هم می باشد!
حالا نه میدان عتیق احیا شده است و نه چهارباغ خاطرهساز!. نقبی در
تاریخ احیا بناها و بافتهای تاریخی اصفهان نشان میدهد، تا زمانی که در سازمان نوسازی
بهسازی شهرداری اصفهان و ادارهکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، حکم، حکم
دیکتاتورها و غیرعالمان است اعتماد برای احیا در هر نقطه دیگری چونان تیری است که
به سمت تاریخ سپاهان و مردمانش نشانه میرود؛ بیتردید بر شهردار اصفهان نیز واجب
است تا قاطعانه با مسئولان بیمهری با تاریخ اصفهان برخورد نماید.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی اسکان، تاریخ 18 آبان 97، کد مطلب: 15383: www.eskannews.com