شعار سال: اين اعتراض‌ها اگرچه امروز به مدد فضاي مجازي بيشتر ديده و بازنشر مي‌شود، اما عقبه سني آن به گذشته‌هاي دور، مثل برخورد با بيت مرحوم آيت‌الله منتظري بازمي‌گردد. از آن هنگام تا امروز، در موارد متعددي طلبه‌هاي معترض زبان اعتراضشان را گاه حتي با پرتاب سنگ و مهر نشان داده‌اند.
قم همواره محمل اعتراض‌هاي اين‌چنيني بوده است؛ گروهي که به گفته حجت‌الاسلام فاضل ميبدي برخي داراي عقبه سياسي است و برخي داراي عقبه ايدئولوژيک. اگرچه به نظر مي‌رسد در گذشته عقبه ايدئولوژيک بر عقبه سياسي آنها مي‌چربيد و الان به دلیل دوري از حوزه، تبار سياسي آنها بر وجه ايدئولوژيک‌شان سنگيني مي‌کند.
اگر در زمان مرحوم آيت‌الله منتظري که عده‌ای هر روز به بهانه‌هاي مختلف مقابل بيت او تجمع کرده، شعار مي‌دادند، ممکن بود از هيئت‌ها خط بگيرند و عقبه فکريشان به برخي چهره‌ها در حوزه مي‌رسيد، اما الان بيش از پيش هيئت‌ها و مؤسسات تازه‌تأسيس ميدان‌دار اين افراد هستند.

حلقه پرتو
برای مثال در ماجراي 15 خرداد 1385 که هاشمي‌رفسنجاني به‌عنوان رئيس مجمع تشخيص مصلحت براي سخنراني به حرم حضرت معصومه رفته بود، با اعتراض طلاب منتقدي مواجه شد که بعدها مشخص شد از سوی حلقه پرتو،‌ خط‌دهي شده بودند. در ميانه‌هاي سخنراني هاشمي‌رفسنجاني، يکي از حاضران با بيان اينکه مي‌خواهد سؤالي بپرسد، نظم عمومي سالن را بر هم زد و در ادامه اعتراض‌های پراکنده‌ای ادامه يافت که با واکنش جمعي از حاضران روبه‌رو شد. در‌حالي‌که رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام تلاش مي‌کرد با آرام‌کردن مردم به سخنان خود ادامه دهد، ناگهان شخصي که به لباس روحانيت ملبس بود، با فرياد نظم مراسم را به‌هم زد که اين امر با واکنش شديدي روبه‌رو و منجر به درگيري‌هاي پراکنده فيزيکي در ميان حاضران شد. رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام در ادامه سخنان خود را نيمه‌کاره گذاشت و با پايان‌دادن به سخنان خود، به‌سرعت حرم حضرت فاطمه معصومه را ترک کرد و اين در حالي بود که درگيري‌هاي پراکنده و سردادن شعار تا مدتي پس از پايان مراسم نيز ادامه داشت. بعد از آن ماجرا، اگرچه بيانيه‌هاي محکوميت به راه افتاد، اما قاسم روانبخش، وارد صحنه شد و مسببان اصلي اين حادثه را طلابي انقلابي و مبارز ناميد و سخناني را در‌اين‌باره بيان کرد.
قاسم روانبخش، سردبير هفته‌نامه پرتو که متعلق به مؤسسه آيت‌الله مصباح‌يزدي است، گفت: عکس‌ها و تصاويري که سايت‌ها، خبرگزاري‌ها و روزنامه‌ها از دستگيرشدگان منتشر کرده‌‌اند، مربوط به سه روحاني جواني است که يکي از آنها آقاي علي ابوترابي از چهره‌هاي فاضل، مبارز، رزمنده و انقلابي است، ديگري طلبه جوان 18ساله‌اي است که انگشت خود را بلند کرده و از آقاي هاشمي فرصت سؤالي را مي‌طلبد و فرد سوم طلبه‌اي است با چفيه بسيجي که اين فرد آقاي شفيعي‌کياست. پيش از اين اعلام شده بود علي ابوترابي، مسئول گزينش مؤسسه امام‌خميني است. وي از شاگردان آيت‌الله مصباح‌يزدي و از نويسندگان نشريه پرتو سخن است.
البته روز بعد از حادثه، حسين جلالي، رئيس‌دفتر محمدتقي مصباح‌يزدي در قم، در گفت‌وگو با فارس با تأکيد بر اينکه نفيا يا اثباتا درباره تشنج‌آفريني در جريان سخنراني هاشمي‌رفسنجاني در قم هيچ نظري ندارد، ضمن تکذيب ارتباط سازماندهي‌شده ميان برهم‌زنندگان سخنراني رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام و دفتر مصباح‌يزدي يا مؤسسه امام‌خميني(ص) گفته بود: من در زرند کرمان سخنراني داشتم و 12 شب گذشته به قم بازگشتم و حاج آقاي مصباح‌يزدي هم در جهرم حضور داشتند و 12 ظهر روز بعد از حادثه به قم بازگشتند.
اگرچه از اين سه نفر شکايتي صورت گرفت، اما در نهايت با گذشت هاشمي‌رفسنجاني ماجرا پايان يافت.
يک بار ديگر هم پاي حلقه پرتو به ماجرا باز شد و آن زماني بود که عده‌اي طلبه در ماجراي راهپيمايي 22 بهمن به علي لاريجاني اعتراض کردند. اين‌بار مجلس موضوع را به‌طور گسترده بررسي کرد. در گزارشي که در صحن مجلس قرائت شد، به نقش اين حلقه به‌صراحت اشاره شد و در آن آمده بود: «روز قبل از راهپيمايي ۲۲ بهمن ۱۳۹۱، يکي از افراد حلقه پرتو، فرد ديگر معلومي را احضار مي‌نمايد و از ايشان مي‌خواهد نيروهاي خود را براي نقش‌آفريني در شبستان حرم مطهر حضرت معصومه(س) فراخواند و همچنين خطاط و امکانات لازم را براي شب 21/11/91 در محل دفتر هفته‌نامه مذکور آماده نمايد (مستندات آن در پرونده قضائي وي موجود است). متون و شعارهاي مدنظر توسط افرادي از حلقه پرتو ارائه شده و توسط خطاط مورد نظر به صورت دست‌نوشته آماده و تحويل وي مي‌شود که برابر اعتراضات نام‌برده، به ايشان مأموريت داده مي‌شود که شما به‌عنوان فرمانده ميدان مسئوليت داريد نيروهاي خود را جمع‌آوري کرده و با دردست‌گرفتن دست‌نوشته‌ها در محل سخنراني دکتر لاريجاني، اعتراض خود را به ايشان نشان دهيد.
حضور يکي از طلاب فعال حلقه پرتو در صف اول اعتراضات به‌عنوان عامل تحريک (اسناد و فيلم آن موجود است)». در آن گزارش 700صفحه‌اي گويا نام دو نماينده مجلس يعني حميد رسايي و کريمي‌قدوسي هم آمده بود. کريمي‌قدوسي از جمله چهره‌هايي است که از او در سخنراني‌هاي طلاب معترض در سال‌هاي دولت روحاني دعوت شده است.‌حدود سه سال پس از اين اتفاق، حجت‌الاسلام آقاتهراني از نزديکان مصباح و دبيرکل جبهه پايداري در مصاحبه‌اي با نشريه رمز عبور گفت: «آيت‌الله مصباح به من فرمودند که به آقاي لاريجاني بگو به والله العلي العظيم من در اين قصه نه خودم از قبل خبر داشتم، نه همان موقع مي‌دانستم، بعد به من خبر دادند که چه شده است. اصلا به من ربطي ندارد، ولي آقاي لاريجاني همه برخوردهايش حاکي از اين است که شخص آقاي مصباح اين کار را کرده که بسيار براي خودش بد است. براي خود آقاي لاريجاني اين کار خيلي زشت است. واقعا دلم مي‌سوزد. حاج‌آقا که اساسا اهل اين حرف‌ها نيست. قسم خورد که به او بگو که بي‌خودي در دلش نماند و خيال نکند من کرده‌ام. ربطي به من ندارد. در اين قصه کاري نداشتم.»

تبار معترضان، تبار حوزوي نيست
برخي از طلاب در سال‌هاي دولت روحاني و البته در سال جاري اقدامات جدي در اعتراض نشان داده‌اند. از تشکيل تجمع در فيضيه و تهديد رئيس‌جمهور با اين پلاکارد «اي آن که مذاکره شعارت/ استخر فرح در انتظارت» و بعد هم دوباره همان پلاکاردها را در راهپيمايي 22 بهمن سال جاري بالاي دست گرفتند. اين طلبه‌هاي معترض چه کساني هستند؟ عقبه ايدئولوژيک و سياسي آنها چيست؟ و تا چه اندازه اثرگذاري دارند؟ اينها سؤالاتي است که حجت‌الاسلام فاضل‌ميبدي از استادان حوزه علميه قم به آن‌ها پاسخ گفت و چنين توضيح داد: اين حرکات، تبار حوزوي ندارد. اين رفتار‌ها داراي تبار سياسي و تبار ايدئولوژيک است. او در ادامه گفت: گروهي هستند که فهمي از اسلام ندارند، از بعد از پيروزي انقلاب اين عده فکر مي‌کردند که اداره کشور بايد بر اساس دیدگاه امثال آنها باشد و با شيوه عقلانيت مخالف بودند. تبار ايدئولوژيکي برخي از اينها به اين گروه مي‌خورد که بيشتر گرايش بنيادگرايي و سنت‌گرايي دارند. اينها تا زماني که امام زنده بود، در انزوا به سر مي‌بردند؛ چراکه امام معتقد بود که اين افکار به درد اداره کشور نمي‌خورد.

در حوزه پايگاهي ندارند
او در ادامه گفت‌وگوي خود درباره تبار سياسي اين گروه از طلاب گفت: يک عده از اين طلاب بيش از عقبه ايدئولوژيک عقبه سياسي دارند. منافع حزبي عده‌اي ايجاب مي‌کند که اين طلاب اين‌گونه حرکت کنند؛ وگرنه اينها در حوزه پايگاهي ندارند و بيشتر از بيرون هدايت مي‌شوند.

جرياني خالي از ايدئولوگ
او در پاسخ به اين سؤال که ممکن است برخي از بزرگان از اين گروه‌ها حمايت بکنند هم با تأکيد بر اينکه اسمي نخواهد برد، گفت که ممکن است که حمايت بکنند. او اين نکته را هم اضافه مي‌کند که حوزه يکپارچه نيست و گرايش‌هاي مختلفي در آن وجود دارد، بخشي از اين گرايش‌ها را هم جريان متعلق به پايداري تشکيل مي‌دهد. او ادامه مي‌دهد: اين جريان تندرو از زمان‌هاي گذشته حضور داشتند اما از دولت خاتمي به اين‌سو قدرت گرفتند و در زمان احمدي‌نژاد در اوج بودند. اما اين جريان خالي از چهره‌هاي فکري و ايدئولوژيک است و به نظر من اين جريان يک جريان شکست‌خورده است. فاضل‌ميبدي در ادامه اين گفت‌وگو اضافه کرد که معتقدم يک جرياني از قدرت و ثروت وجود دارد که نمي‌خواهد در کشور ثبات و آرامش باشد و اين خواسته را گاهي در حوزه و گاهي در جاهاي ديگر نشان مي‌دهد. به اعتقاد ميبدي، اين گرايش‌ها هم‌اکنون در برخي از سمينارهايي که برگزار مي‌شود يا مؤسساتي که رشد کرده‌اند، ديده مي‌شوند که گرايش اصيل حوزه آنها را همراهي نمي‌کند.
ميبدي درباره ميزان اثرگذاري اين تحرکات طلبه‌ها نيز گفت که اينها در مواردي وارد شده و اعتراض مي‌کنند که اثرش در کل کشور ديده مي‌شود؛ مثل همين پالرمو و اعتراضات صورت‌گرفته به آن و از آنجا که وجهه مذهبي دارند، مي‌توانند بين عامه مردم که ممکن است به دليل گرايش‌هاي مذهبي جذب اين گروه‌ها شوند، مورد توجه قرار بگيرند. فاضل‌ميبدي از همين دريچه توجه به رشد اين ديدگاه در ميان طلاب را ضروري دانست.
طلبه‌هاي معترض پلاکارد به دست، اين روزها بيش‌از‌پيش در قم و در هر مراسمي يا بي‌بهانه ديده مي‌شوند؛ مثلا خودشان تجمع مي‌گذارند و سخنران دعوت مي‌کنند. بايد ديد سرانجام اين نگاه افراطي که به هر نوع اصلاحي دست‌کم در دولت روحاني واکنش منفي نشان داده چه خواهد بود؟ آيا آنها مي‌توانند از ميان توده مردم عضوگيري کرده و گروهي متشکل‌تر فارغ از هيئت‌ها و مؤسسات جديدالتأسيس در قم را شکل بدهند؟ دولت و حاکميت در برابر آنها چه خواهد کرد؟ اينها پرسش‌هايي است که به‌مرورزمان پاسخ آن روشن خواهد شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 7 اسفند 97، شماره: 3376