چگونه کودک هشت ساله امام شیعیان شد؟

اواخر درخشش ستاره هشتم آسمان ولایت بود كه كرامت الهی در قالب نو رسیده ای خوش‌رو و خوش‌خو نازل شد و كودكی پا به عرصه هستی نهاد تا كهكشان دنباله دار امامت را به ندای آخرین منجی پیوند زند.

كودك هشت ساله ای بر كرسی امامت

شعار سال: نامش «محمد» بود و كنیه اش «ابو جعفر» و القابی چون «تقی» و «جواد» به واسطه شاخصه هایی كه زبانزد دوست و دشمن بود ارزانی‌اش شد، رمضان سال 195هجری قمری در شهر «مدینه» دیده به جهان گشود، پدر آن حضرت «امام علی بن موسی الرضا (ع)» هشتمین امام شیعیان بود.
مادرش «سبیكه» نام داشت كه از خاندان «ماریه قبطیه» همسر پیامبر اكرم (ص) به شمار می رفت و از نظر فضائل اخلاقی در درجه والایی قرار داشت و برترین زنان زمان خویش بود؛ به طوری كه امام رضا (ع) از او به عنوان بانویی منزه، پاكدامن و با فضیلت یاد می كرد.
تولد امام جواد (ع) كه در اواخر عمر امام رضا (ع) رخ داد یك كرامت الهی بود؛ آن چنانكه امام رضا (ع) بارها از ایشان به عنوان مولودی پرخیر و بركت یاد می كرد.
عصر امام رضا (ع) دوره ویژه ای بود و تعیین جانشین و معرفی امام بعدی، با مشكلاتی روبه‌رو شده بود كه در عصر امامان قبلی، بی سابقه بود؛ زیرا از یك سو پس از شهادت امام كاظم (ع) گروهی كه به «واقفیه» معروف شدند، براساس انگیزه های مادی، امامت حضرت رضا (ع) را انكار كردند.
از سوی دیگر امام رضا (ع) تا حدود 47 سالگی دارای فرزند نشده بود و چون احادیث رسیده از پیامبر حاكی بود كه امامان 12 نفرند كه 9 نفر آنان از نسل امام حسین (ع) خواهند بود، فقدان فرزند برای امام رضا (ع) هم امامت خود آن حضرت و هم تداوم امامت را زیر سوال می برد و واقفیه این موضوع را دستاویز قرار داده و امامت حضرت رضا (ع) را انكار می كردند.
بنابر آنچه در تاریخ آمده است، امام جواد (ع) در دوران حكومت «مامون» و «معتصم» عباسی زندگی كرد و در 8 سالگی به امامت رسید، دوران امامت ایشان دوره و زمان خاصی از تاریخ و همراه با پیچیدگی ها و مسائلی بود كه در زندگانی سایر امامان شیعه (ع) كمتر وجود داشت.
اینكه امامت، به قدرت الهی به یك نوجوان هشت ساله كه هنوز به سن بلوغ نرسیده است، منتقل شد یك كرامت مهم بود.
مامون خلیفه عباسی كه چون سایر خلفای بنی‌عباس از نفوذ باطنی امامان معصوم (ع) در بین مردم هراس داشت سعی كرد امام جواد (ع) را تحت مراقبت خاص خویش قرار دهد كه یكی از حیله‌های وی برای این كار، ازدواج دخترش با امام بود.
لذا دختر خویش «ام الفضل» را به ازدواج حضرت امام جواد (ع) درآورد تا مراقبی دائمی و از درون خانه، بر امام گمارده باشد، دلیل دیگری كه مأمون دخترش را به ازدواج امام در آورد كشاندن امام به سمت خود بود؛ چرا كه تصور می كرد امام با این وصلت مجذوب مادیات و جاه و مقام شده، قداست وی خدشه دار و از راه اصلی منحرف می شود و در نتیجه، شیعیان متفرق و مأمون خود قوی خواهد شد.
مامون همچنین می خواست با این وصلت، علویان را از اعتراض و قیام بر ضد خود باز داشته، خود را دوستدار و علاقه مند به آنان نشان دهد، امام جواد (ع) نیز كه مانند بقیه امامان (ع) از آینده اطلاع داشت و هیچ كاری را بدون آگاهی انجام نمی داد به خوبی از دسیسه‌های مامون آگاه بود و با علم به وصلت با دختر وی رضایت داد.
یكی از دلایل پذیرش این وصلت از سوی امامان، حفظ شیعیان از دسیسه‌های كینه‌توزانه مامون بود، لذا امام (ع) اگرچه تن به این ازدواج داد، اما شواهد تاریخی گواه این حقیقت است كه مامون نتوانست به حیله‏‌های از پیش تعیین شده خود دست یابد.
اخلاق حسنه امام جواد (ع) كه از جد بزرگوارشان پیامبر اكرم (ص) به ارث برد و علم و دانش فراوان و وسیع كه در مناظرات نمود می یافت از جمله بارزه های اخلاقی آن حضرت به شمار می رفت كه همواره همچون خاری در چشم دشمنان بود.
مناظراتی كه امام (ع) با دانشمندان فرقه ها و مذاهب مختلف در این دوره دارد، بسیار مهم است، اینكه چگونه یك نوجوان می تواند در مناظرات و بحث های مختلف اسلامی و فكری با دانشمندان آن زمان آنان را مغلوب كند، هم كرامتی بزرگ بود و هم علامتی بر حقانیت امامت ایشان.
به روایت شیعیان، علم آن حضرت از طریق اجدادشان منتقل شده، یعنی به قدرت الهی، علم پیامبر (ص) به امام علی (ع) و نسل به نسل تا امام زمان (عج) منتقل شده و این علم لدنی كه خداوند در اختیار الگوهای بشریت گذاشته در نزد امام جواد (ع) هم بوده است.
امام جواد (ع) مانند همه امامان شیعه، الگوی كامل تقوا و پارسایی و نمونه بارز عبادت، بندگی و سجده های طولانی برای خداوند بودند، ادب و گشاده رویی با دوست و دشمن از دیگر شاخصه های امام جواد (ع) بود، آن حضرت با همگان با ادب و احترام برخورد می كردند كه این امر باعث جذب مخالفان و دشمنان امام به سوی ایشان می شد، سازش و نرم خویی با دوستان و شیعیان نیز از صفات این امام جوان است.
امام جواد (ع) با وجود كوتاهی دوران حیات و امامت، شاگردان بزرگی را تربیت كردند، «حضرت عبدالعظیم حسنی»، «علی بن مهزیار اهوازی»، «فضل بن شاذان نیشابوری»، «محمد بن سنان زاهری»، «ابونصر بزنطی كوفی» و «دعبل خزاعی» از شاگردان آن حضرت هستند كه نزد ایشان، رشد علمی یافته و تربیت شدند و یا از آن حضرت حدیث نقل كردند.
راویان احادیث جواد الائمه (ع) تنها محدثان شیعه نبودند؛ بلكه علما و دانشمندان اهل تسنن نیز معارف و حقایقي از اسلام را از آن حضرت نقل كرده‏اند.
درباره تاریخ اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و امام جواد (ع) كتاب های فراوانی منتشر شده است، از جمله كتاب «معجم ما كتب عن الرسول (ص) و اهل بیته (ع)» اثر «عبدالجبار الرفاعی» كه به صورت یك دایرة المعارف بزرگ و در 10 جلد چاپ شده است.
در كتابهای حدیثی و تاریخی بسیاری از دیگر بزرگان شیعه مانند «شیخ كلینی»، «شیخ مفید»، «شیخ صدوق»، «علامه برقی» و «شیخ طوسی» نیز از زندگانی ائمه از جمله امام جواد (ع) مطالب فراوانی می توان یافت.
امام جواد (ع) تا پایان خلافت مامون در مدینه ساكن بودند و پس از مرگ مامون به دستور معتصم عباسی و در سال 220 هجری قمری به همراه همسرش (ام الفضل) به بغداد رفت و در ماه ذی القعده همان سال مسموم شده و به شهادت رسیدند، مزار مطهر آن حضرت در كاظمین (بغداد) و در كنار قبر جدش «امام كاظم (ع)» زیارتگاه مومنان است.